فشن پایدار؛ اقتصاد دایره‌ای در صنعت نساجی

به گزارش تجارت نیوز، صنعت مد یکی از آلاینده‌ترین صنایع جهان است؛ سالانه بیش از ۹۲ میلیون تن زباله نساجی تولید می‌شود و سهم این صنعت از انتشار گازهای گلخانه‌ای به بیش از ۱۰ درصد؛ به عبارتی انتشار بیش از مجموع پروازهای بین‌المللی و کشتیرانی؛ می‌رسد. در چنین شرایطی، جهان به سمت «فشن پایدار» حرکت می‌کند؛ مدی که طراحی، تولید و مصرف پوشاک را در چرخه‌ای بسته و سبز بازتعریف می‌کند. اما در ایران، این مسیر تازه در آغاز راه است.

بحران زباله نساجی؛ چرخه‌ای که هنوز بسته نشده

بر اساس گزارش سازمان ملل، تنها ۱۳ درصد از کل منسوجات جهان بازیافت می‌شود و کمتر از ۱ درصد دوباره به لباس تبدیل می‌گردد. در اروپا، هر شهروند سالانه حدود ۱۱ کیلوگرم لباس دور می‌اندازد، در حالی که این رقم در ایران طبق برآورد انجمن صنایع نساجی حدود ۶ کیلوگرم است. بخش عمده این ضایعات در کشور ما یا دفن می‌شود یا به‌صورت غیررسمی صادر می‌گردد.

به گفته کارشناسان، ایران سالانه نزدیک به ۱۵۰ هزار تن پسماند نساجی تولید می‌کند که بخش مهمی از آن از کارگاه‌های تولیدی کوچک و برندهای داخلی می‌آید. کمبود سامانه‌های رسمی جمع‌آوری و فقدان زیرساخت بازیافت نساجی باعث شده حتی پارچه‌های قابل استفاده مجدد نیز به زباله تبدیل شوند. این در حالی است که در کشورهای اروپایی مانند سوئد یا هلند، تا ۹۰ درصد پارچه‌ها از طریق سیستم‌های بازگردانی، تفکیک و بازیافت به چرخه بازمی‌گردند.

فشن پایدار؛ موج جهانی و فرصت اقتصادی

بازار جهانی مد پایدار در سال ۲۰۲۳ به حدود ۷.۸ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۲۲ میلیارد دلار برسد. برندهایی مانند پاتاگونیا و مک‌کارتی با استفاده از الیاف بازیافتی و مدل اجاره یا بازطراحی لباس‌های قدیمی، این صنعت را به یکی از سریع‌ترین حوزه‌های رشد در اقتصاد سبز تبدیل کرده‌اند. اما فشن پایدار فقط یک انتخاب اخلاقی نیست؛ کاهش هزینه مواد اولیه، برندینگ سبز و استقبال نسل جوان از لباس‌های اخلاقی، مدل‌های تجاری جدیدی را شکل داده‌اند که اکنون وارد بازار ایران نیز می‌شوند.

ایران و مسیر دشوار اقتصاد دایره‌ای در پوشاک

ایران هنوز در آغاز راه مد پایدار است. از حدود ۹ هزار واحد تولیدی نساجی و پوشاک فعال در کشور، تنها درصد اندکی بر اصول پایداری یا بازیافت تاکید دارند. در حالی که کشورهای ترکیه و هند در حال توسعه خطوط کامل بازیافت الیاف هستند، بخش عمده تولید ایران همچنان به واردات پارچه و رنگ‌های شیمیایی متکی است. با این حال، در سال‌های اخیر برندهایی ظهور کرده‌اند که تلاش دارند با الگوهای بومی، مواد طبیعی و طراحی مینیمال، مسیر متفاوتی را رقم بزنند.

با این حال، مسیر شکل‌گیری چرخه واقعی اقتصاد دایره‌ای در صنعت پوشاک ایران هنوز دشوار است و نیاز به سیاست‌گذاری فعال دارد. ایجاد سامانه ملی بازیافت منسوجات با همکاری شهرداری‌ها و بخش خصوصی، ارائه مشوق‌های مالیاتی و وام‌های سبز به تولیدکنندگان پایدار، و آموزش مصرف‌کنندگان برای خرید آگاهانه و بازگرداندن لباس‌های استفاده‌شده از مهم‌ترین گام‌های پیش‌روست. در صورت اجرای این اقدامات، صنعت پوشاک ایران می‌تواند نه‌تنها از بار زیست‌محیطی خود بکاهد، بلکه به یکی از موتورهای نوآوری و اقتصاد سبز منطقه تبدیل شود. بازاری که هم به روایت انسانی نیاز دارد و هم به جسارت صنعتی.