به گزارش تجارت نیوز، «سند ملی هوش مصنوعی جمهوری اسلامی ایران» بهعنوان یکی از اسناد کلان علم و فناوری کشور، در راستای تحقق مؤلفههای تمدن نوین اسلامی و ارتقای حکمرانی هوشمند، در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. این سند که مبتنی بر ماده واحده «نهاییسازی و تصویب سند ملی هوش مصنوعی» و در چارچوب تشکیل شورای ملی راهبری و تأسیس سازمان ملی هوش مصنوعی تدوین شده بود، با مشارکت و مسئولیت مجموعه گستردهای از نهادهای حاکمیتی، اجرایی، علمی، فرهنگی و امنیتی کشور ابلاغ شد.
در مقدمه سند، هوش مصنوعی نه صرفاً بهعنوان یک فناوری، بلکه بهمثابه پدیدهای اجتماعی، فرهنگی و تمدنی معرفی میشود که باید در تعامل با زیستبوم دینی، فرهنگی و ارزشی جامعه ایرانی ـ اسلامی توسعه یابد. سند تأکید دارد که هوش مصنوعی، با برخورداری از توان تحلیل، پیشبینی، تصمیمسازی و اقدام، میتواند به ابزار مهمی برای تحقق حکمرانی اسلامیِ هوشمند، ارتقای عدالت، امنیت و کارآمدی نظام تصمیمگیری تبدیل شود؛ مشروط بر آنکه توسعه و کاربرد آن بر مبانی توحیدی، کرامت انسانی و ارزشهای اسلامی استوار باشد.
در این چارچوب، سند با اشاره به تحولات جهانی و رقابت کشورها در حوزه هوش مصنوعی، جایگاه ایران را بهعنوان یکی از کشورهای فعال در تولید علم و انتشار مقالات علمی این حوزه برجسته میکند و توسعه زیستبوم شرکتهای دانشبنیان و کسبوکارهای نوپا را ظرفیتی مهم برای پیشرفت ملی میداند. همچنین با استناد به تأکیدات مقام معظم رهبری بر تمرکز نخبگان بر فناوریهای نو، هوش مصنوعی بهعنوان یکی از محورهای راهبردی پیشرفت همهجانبه کشور معرفی میشود.
از منظر مفهومی، سند تعریفی جامع از هوش مصنوعی ارائه میدهد و آن را توانایی ماشین در انجام عملکردهای خودکار و نظاممند همچون یادگیری، استنتاج، تصمیمگیری و اقدام میداند که مبتنی بر داده، الگوریتم و پردازش شبکهای است و آثار گستردهای بر روابط انسانی و محیط زیست دارد. در کنار آن، مفاهیمی چون داده باز، داده اشتراکی، زیستبوم هوش مصنوعی و اخلاق هوش مصنوعی تبیین میشود. اخلاق هوش مصنوعی در این سند، مجموعهای از اصول برگرفته از ارزشهای اسلامی همچون رعایت حریم خصوصی، عدالت، شفافیت، عدم تبعیض، پاسخگویی و جلوگیری از سلطه انسان بر انسان یا سلطه فناوری بر انسان تعریف شده است.
در ماده مربوط به اصول و مبانی ارزشی، سند بر همراستایی کامل توسعه هوش مصنوعی با قانون اساسی، بیانیه گام دوم انقلاب و نقشه جامع علمی کشور تأکید میکند. رعایت اصول اعتقادی اسلام، توجه به ابعاد وجودی انسان، حفظ استقلال و امنیت ملی، رعایت کرامت انسانی، حفاظت از دادهها، مقابله با انحصار قدرتهای بزرگ، جلوگیری از سوءاستفاده از هوش مصنوعی و پرهیز از انزوای اجتماعی انسانها از جمله اصول محوری این سند به شمار میرود.
چشمانداز سند، قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران تا افق ۱۴۱۲ در میان ۱۰ کشور پیشرو جهان در حوزه هوش مصنوعی است؛ با تکیه بر توانمندیهای ملی، ارزشهای اسلامی و تعامل هوشمندانه جهانی. بر این اساس، اهداف کلانی چون تربیت سرمایه انسانی متخصص و متعهد، توسعه زیرساختهای حقوقی، دادهای و پردازشی، مرجعیت علمی منطقهای، ارتقای نوآوری و رقابتپذیری اقتصادی، نقشآفرینی بینالمللی و بهبود کیفیت حکمرانی از طریق هوش مصنوعی تعریف شده است.
رد طرح ملی هوش مصنوعی
هیئت عالی نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام، در جلسهای فوقالعاده با تاکید بر پرهیز از ایجاد ساختارهای موازی و پراکنده، مواد ۲ و ۳ «طرح ملی توسعه هوش مصنوعی» را مبنی بر ایجاد شورا و سازمان ملی هوش مصنوعی مغایر سیاستهای کلی نظام دانست.
به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیئت عالی نظارت بر اجرای حسن اجرای سیاستهای کلی نظام به ریاست دکتر محمدباقر ذوالقدر، صبح روز چهارشنبه سوم دیماه ۱۴۰۴ با حضور اکثریت اعضاء، نمایندگان روسای قوای مقننه و قضائیه، دبیر شورای عالی فضای مجازی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری، رئیس سازمان اداری و استخدامی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی تشکیل جلسه داد.
در این جلسه پس از ارائه نظرات کمیسیونهای «علمی، فرهنگی و اجتماعی» و «حقوقی و قضایی» و مرکز «ارزیابی و نظارت راهبردی» مجمع در خصوص مغایرت ۷ ماده از «طرح ملی توسعه هوش مصنوعی» و استماع نظرات مجلس، شورای عالی فضای مجازی و دولت، اعضای هیئت عالی به تبادل نظر پرداختند و ضمن اشاره به ضرورت پرهیز از ایجاد ساختارهای موازی و پراکنده، بر ساماندهی، تنظیمگری و توسعه زیست بوم هوش مصنوعی تاکید کردند.
