آژیر قرمز در آموزش عالی؛ وقتی تحصیل بی‌معنا می‌شود

به گزارش تجارت نیوز، در سال‌های اخیر مساله کاهش معدل دانش آموزان به خصوص آنها که در دوره متوسطه یک و دو مشغول به تحصیل هستند به یکی از دغدغه‌های کارشناسان حوزه آموزش تبدیل شده است. آخرین بار میانگین نمره نهایی دانش‌آموزان سراسر کشور در آزمون پایان سال تحصیلی ۱۴۰۴.۱۴۰۳ بین ۸ تا 10 اعلام شد که رکوردی بی‌سابقه و البته ناراحت کننده برای سیستم آموزشی کشور بوده است.

در واقع این میزان افت تحصیلی در مدارس از زمان همه گیری کرونا و مجازی شدن آموزش و عدم شناخت و آگاهی معلمان و دانش آموزان به این نوع از آموزش آغاز شد و با سخت‌تر شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی در سال‌های بعد از آن نیز افت تحصیلی همچنان روندی صعودی دارد. اما حالا در کنار افت تحصیلی دانش آموزان در مدارس جامعه با پدیده دیگری رو به رو شده که قطعا می‌تواند به عمیق بودن میزان مشکلات در حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی اشاره داشته باشد.

بر اساس آخرین اعلام کارشناسان حوزه آموزش عالی میزان دانشجویان مشروطی به خصوص در مقطع کارشناسی به رقم نگران‌کننده‌ای رسیده است. البته آمار رسمی دقیقی از سوی وزارت علوم منتشر نشده، اما داده‌های پراکنده از دانشگاه‌های دولتی و غیرانتفاعی نشان می‌دهد که در برخی رشته‌ها و دانشگاه‌ها، میزان مشروطی دانشجویان به بیش از ۳۰ درصد نیز رسیده؛ رقمی که از یک هشدار آموزشی فراتر رفته و به یک بحران اجتماعی بدل شده است.

دانشجویان امروز در فضای ناامیدی و بی‌انگیزگی رشد کرده‌اند / وقتی تحصیل به‌عنوان مسیر موفقیت دیده نمی‌شود، انگیزه برای درس خواندن هم از بین می‌رود

مرجان مهتدی، کارشناس آموزش عالی و عضو هیات علمی یکی از دانشگاه‌های تهران، در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: دانشجویان امروز در فضای ناامیدی و بی‌انگیزگی رشد کرده‌اند. بسیاری از آن‌ها نه چشم‌اندازی از آینده شغلی دارند، نه اطمینانی از ثبات اقتصادی و نه اعتمادی به سیستم آموزشی. وقتی تحصیل دیگر به‌عنوان مسیر موفقیت دیده نمی‌شود، انگیزه برای درس خواندن هم از بین می‌رود.

او تأکید می‌کند: البته کیفیت آموزش دانشگاهی نیز در این میان نقش پررنگی دارد. بسیاری از استادان با حجم زیاد دروس و کلاس‌ها مواجه‌اند و فرصت تعامل با دانشجویان را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، آموزش‌های مجازی در دوران کرونا، هنوز هم آثار منفی خود را بر کیفیت یادگیری دانشجویان باقی گذاشته است.

مشروطی گاهی نه یک ناتوانی تحصیلی، بلکه نشانه‌ای از بحران معیشتی است

اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یکی از مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی، فشارهای اقتصادی بر خانواده‌ها و دانشجویان است. بسیاری از دانشجویان برای تأمین هزینه‌های تحصیل و زندگی ناچارند کار کنند.

مرجان مهتدی با اشاره به این مطلب اظهار می‌دارد: دانشجویی که مجبور است برای امرار معاش خود ساعت‌های طولانی کار کند قطعا در پایان روز به دلیل خستگی تمرکز لازم برای یادگیری دروس را ندارد. در چنین شرایطی، مشروطی نه یک ناتوانی تحصیلی، بلکه نشانه‌ای از بحران معیشتی است.

اعلام مشروطی دانشجو از طریق پیامک به او اطلاع داده می‌شود و بعد از آن هیچ اتفاق دیگری رخ نمی‌دهد

این کارشناس آموزش عالی در بخش دیگری از سخنان خود به بی‌توجهی بخش آموزش دانشگاه به مشاوره تحصیلی و پیگیری مشکلات دانشجویان مشروط شده اشاره می‌کند و می‌گوید: اعلام مشروطی دانشجو از طریق پیامک به او اطلاع داده می‌شود و بعد از آن هیچ اتفاق دیگری رخ نمی‌دهد.

مسئولان در بسیاری از دانشگاه‌های پیشرو دنیا از کنار مشروط شدن دانشجویان به این راحتی نمی‌گذرند / تمرکز بر آموزش به امری لوکس تبدیل شده است

او می‌افزاید: در بسیاری از دانشگاه‌های پیشرو دنیا مسئولان از کنار مشروط شدن دانشجویان به این راحتی نمی‌گذرند و با مشاوره تحصیلی یا برگزاری جلسات روانشناختی سعی در پیدا کردن دلایل مشروطی دانشجویان دارند اما در کشور ما متاسفانه این اتفاق رخ نمی‌دهد.

مهتدی با بیان این مطلب که در سال‌ها اخیر تمام توجه مسئولان دانشگاه به تامین مالی هزینه‌های خورد و خوراک و خوابگاه دانشجویان خلاصه شده است، تاکید می‌کند: در حال حاضر بسیاری از دانشجویان به خصوص آنها که ساکن خوابگاه هستند با کمبود امکانات اولیه، تغذیه نامناسب و حتی بدهی‌های مالی به دانشگاه مواجه‌اند. در چنین شرایطی، تمرکز بر آموزش به امری لوکس تبدیل شده است.

جوانان احساس می‌کنند که تحصیلاتشان هیچ ارتباطی با بازار کار و نیازهای واقعی جامعه ندارد

او می‌افزاید: از سوی دیگر فراتر از مسائل اقتصادی و آموزشی، مساله‌ای عمیق‌تر در حال شکل‌گیری است؛ بحران معنا در تحصیل. در دهه‌های گذشته، ورود به دانشگاه نماد پیشرفت و امید به آینده بود؛ اما امروز، بسیاری از جوانان احساس می‌کنند که تحصیلاتشان هیچ ارتباطی با بازار کار و نیازهای واقعی جامعه ندارد.

ناامیدی دانشجو به آینده ادامه تحصیل خودش را در قالب افت نمرات و مشروطی نشان می‌دهد

این عضو هیات علمی دانشگاه می‌گوید: وقتی دانشجو ببیند فارغ‌التحصیلان پیش از او با مدرک کارشناسی یا حتی کارشناسی ارشد بیکارند یا در مشاغل نامرتبط مشغول به کارند، انگیزه او برای ادامه تحصیل به‌طور طبیعی کاهش می‌یابد. این ناامیدی، خودش را در قالب افت نمرات و مشروطی نشان می‌دهد.

افزایش آمار مشروطی در میان دانشجویان کارشناسی آینه‌ای از وضعیت جامعه است

مهتدی در پایان تاکید می‌کند: افزایش آمار مشروطی در میان دانشجویان کارشناسی، تنها یک نشانه آموزشی نیست؛ بلکه آینه‌ای از وضعیت جامعه است. جامعه‌ای خسته، ناامید و بی‌چشم‌انداز. تا زمانی که سیاست‌گذاران آموزش عالی به این واقعیت تلخ توجه نکنند، هر ترم آمار مشروطی‌ها بیش‌تر خواهد شد و دانشگاه‌ها از کارکرد اصلی خود ــ یعنی پرورش نیروی انسانی آگاه و پویا ــ فاصله خواهند گرفت.

جای خالی سیاست‌گذاری و مسئولیت‌پذیری

در نهایت بخش قابل‌توجهی از کارشناسان معتقدند که وزارت علوم در سال‌های اخیر فاقد سیاست مشخص برای ارتقای انگیزه تحصیلی دانشجویان بوده است. برنامه‌های حمایتی، مشوق‌های پژوهشی و حتی کیفیت خدمات رفاهی، همگی به‌تدریج کاهش یافته‌اند. در حالی که بودجه دانشگاه‌ها هر سال کاهش می‌یابد، بسیاری از کلاس‌ها با کمبود امکانات آموزشی، تجهیزات آزمایشگاهی و حتی استاد متخصص مواجه‌اند. این چرخه معیوب باعث می‌شود که تحصیل، برای بسیاری از جوانان نه یک فرصت، بلکه یک اجبار بی‌ثمر به نظر برسد.