اجرای اسنپ‌بک به کشورها اجازه می‌دهد حتی محموله‌های دریایی ایران را در صورت لزوم نابود کنند / سفر پزشکیان به چین می‌تواند به احیای سند 25 ساله منتهی شود

به گزارش تجارت نیوز، بنا بر اخبار منتشر شده «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» که مکانیسم بازگشت تحریم‌های جهانی ایران را در بر می‌گیرد حتی چند روز پیش از زمان مقرر آن یعنی پایان ماه آگوست (9 شهریور) فعال می‌شود و وضعیت تحریم‌های ایران به پیش از تصویب قطعنامه 2231 سازمان ملل باز می‌گردد. تجارت‌نیوز با مجید رئوفی، کارشناسان بازار انرژی، در رابطه با وضعیت فروش نفت ایران پس از بازگشت تحریم‌های ایران و همچنین حضور مسعود پزشکیان در نشست سران سازمان همکاری‌های شانگهای و امکان استفاده ایران از پتانسیل کشورهای عضو نسبت به کاهش تبعات تحریم‌های جهانی گفت‌وگویی انجام داده است.

رئوفی به تجارت‌نیوز می‌گوید: «اگر قرار باشد اسنپ‌بک فعال شود تنها بحث کاهش احتمالی میزان صادرات نفت ایران مطرح نیست. قطعنامه 1929 که با اجرای اسنپ‌بک دوباره بازخواهد گشت، از دولت‌ها می‌خواهد تمام محموله‌های هوایی و دریایی را که به ایران فرستاده یا از آن خارج می‌شود، در فرودگاه‌ها، بنادر و آب‌های قلمروی خود در صورتی که بر این باور باشند که آن محموله‌ها حاوی مواد اتمی، موشکی یا نظامی ممنوع اعلام شده است، بازرسی کنند.»

به گفته این کارشناس بازار انرژی «سیستم مکانیسم ماشه به کشورها اجازه می‌دهد محموله‌های دریایی ایران را بر اساس قوانین بین‌المللی در آب‌های آزاد بازرسی، توقیف و حتی در صورت لزوم نابود کنند.» متن این گفت‌و‌گو بدین شرح است؛

***

از نگاه قدرت‌های بین‌المللی که در حال اعمال فشار بر ایران هستند، باید یک مجرای تنفسی برای اقتصاد ایران باقی بماند

*روابط ایران و چین بعد از جنگ 12 روزه به چه سمت و سویی حرکت کرده است؟ از دیدگاه شما وضعیت خرید نفت تهران از سوی پکن پس از فعال شدن مکانیسم ماشه به چه صورتی درخواهد آمد؟

با نزدیک شدن به زمان اجرای اسنپ‌بک این موضوع از سوی برخی مقامات امریکایی مطرح شده است که ایالات متحده به چین فشار وارد می‌کند تا واردات نفت از ایران را کاهش دهد و حتی آن را به صفر برساند. اقدامی که از دیدگاه بنده در عمل غیرممکن است. یعنی به دلایل مختلفی این امکان وجود ندارد. ابتدا اینکه حتی از نگاه قدرت‌های بین‌المللی که در حال اعمال فشار بر ایران هستند، باید یک مجرای تنفسی برای اقتصاد ایران باقی بماند؛ اگر درآمد ارزی ایران از نفت به صفر برسد تبعات گسترده‌ای ایجاد می‌شود و طبعاً ایران ساکت نمی‌نشیند و این شرایط را تحمل نمی‌کند.

اما اینکه میزان صادرات نفت ایران کاهش پیدا کند، امکان‌پذیر است. تحریم پالایشگاه‌های چینی یا تحریم نفتکش‌ها یا بیمه‌ها می‌تواند بر صادرات نفت ایران تأثیر بگذارد. هرچند تخفیف‌های آتی می‌تواند پالایشگاه‌های کوچکی را که ارتباط و تعاملی با آمریکا ندارند، مجاب به تداوم خرید نفت ایران کند و البته تغییر خوراک پالایشگاه‌ها هم خیلی ساده و سریع نیست و نیاز به تمهیداتی دارد. به‌هر ترتیب، چه میزان صادرات ایران کم و چه تخفیف‌هایی به تی‌پات‌های چینی اعطا شود، از میزان درآمد نفتی فعلی ایران خواهد کاست. اما به هر ترتیب، باید این احتمال را که کشور با سناریوهایی برای کاهش صادرات و به تبع آن تولید نفت مواجه شود، در نظر گرفت.

این موضوع را هم باید مدنظر قرار بدهیم که اوپک‌پلاس هم محدودیت‌های چندسال خود را برای کاهش تولید اعضا کنار گذاشته است و میزان سهمیه اعضا را افزایش داده تا بدین‌ترتیب، به میزان تولیدات اوپک‌پلاس افزوده شود و همین موضوع موجب شده است تحلیل‌هایی منتشر شود مبنی بر اینکه در بازار جهانی نفت، عرضه از تقاضا پیشی می‌گیرد و بر قیمت نفت اثر می‌گذارد. افزایش عرضه نیز می‌تواند به عنوان جبران حذف بخشی از بازار نفت ایران که ممکن است پس از اجرای احتمالی اسنپ‌بک صورت پذیرد، بیانجامد تا بازار نفت چندان با تلاطم قیمت مواجه نشود. بنابراین، با توجه به روندهای موجود در بازار و تصمیمات جدید اوپک‌پلاس باید وضعیت بازار نفت و سناریوی مقابل صادرات نفت ایران را بررسی و ارزیابی کرد.

قطعنامه 1929 که با اجرای اسنپ‌بک دوباره بازخواهد گشت به کشورها اجازه می‌دهد محموله‌های دریایی ایران را بر اساس قوانین بین‌المللی در آب‌های آزاد بازرسی، توقیف و حتی در صورت لزوم نابود کنند

*به هر حال تحریم‌های جهانی می‌تواند بر قیمت ارائه خدمات واسطه‌گران فروش نفت ایران، شرکت‌هایی که نفتکش یا پرچم خود را در اختیار ایران قرار می‌دهند و حتی شرکت‌های بیمه‌کننده نفت ایران اثرگذار باشد.

همین‌طور است. اگر قرار باشد اسنپ‌بک فعال شود که امیدواریم نشود، تنها بحث کاهش احتمالی میزان صادرات نفت ایران مطرح نیست. قطعنامه 1929 که با اجرای اسنپ‌بک دوباره بازخواهد گشت، از دولت‌ها می‌خواهد تمام محموله‌های هوایی و دریایی را که به ایران فرستاده یا از آن خارج می‌شود، در فرودگاه‌ها، بنادر و آب‌های قلمروی خود در صورتی که بر این باور باشند آن محموله‌ها حاوی مواد اتمی، موشکی یا نظامی ممنوع اعلام شده است، بازرسی کنند. همین‌طور به کشورها اجازه می‌دهد محموله‌های دریایی ایران را بر اساس قوانین بین‌المللی در آب‌های آزاد بازرسی، توقیف و حتی در صورت لزوم نابود کنند.

تحریم‌های سازمان ملل باعث می‌شود تا تی‌پات‌های چینی برای خرید نفت تخفیف بیشتری از ایران بخواهند

اگر قرار باشد یک کشتی با این محدودیت مواجه شود، بر قراردادهای شرکت‌های ایرانی  و شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی تاثیرگذار خواهد بود و احتمالاً هزینه حمل‌ونقل را برای نفت و سایر محصولات یا کامودیتی‌های ایران و همچنین واردات ایران افزایش می‌دهد. به‌علاوه، عدد بالاتری برای بیمه‌های نفتکش‌ها و کشتی‌های حامل بارهای وارداتی و صادراتی در نظر گرفته می‌شود. اخیراً اویل‌پرایش در گزارشی اعلام کرده که میزان تخفیف ایران به تی‌پات‌های چینی از نیم دلار افزایش یافته و از عدد 4 دلار صحبت شده، اما تحریم‌های سازمان ملل باعث می‌شود تا همین تی‌پات‌ها تخفیف بیشتری بخواهند. طبعاً مسائل مختلفی هم در مورد تسویه مالی این تعاملات تجاری ایجاد می‌شود و بعضاً کمیسیون‌ها افزایش می‌یابد. در مجموع همه این عوامل بر تجمیع درآمد ارزی ایران در حداقل یک سال بعد از اجرایی شدن مکانیسم ماشه تأثیرگذار است.

در دیدار روسای جمهور ایران و چین احتمالاً به مسائل مرتبط با تحریم‌های آمریکا و بحث تداوم خرید نفت خام پرداخته خواهد شد

*در مورد سفر آقای پزشکیان به چین از دیدگاه جنابعالی رایزنی‌ها بهتر است در رابطه با چه موضوعاتی باشد؟

آقای عراقچی در اردیبهشت‌ماه و در سفر به چین از دو دیدار رؤسای جمهور ایران و چین در سفر به پکن و تهران خبر داده بود که  احتمالاً به دلیل جنگ 12 روزه علیه ایران، این سفرها لغو شد. اما بنا بر برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته قرار است در اواخر ماه آگوست و اوایل ماه سپتامبر رئیس‌جمهور ایران برای حضور در نشست سران سازمان همکاری شانگهای به چین سفر کند. اصل سفر به قصد حضور آقای پزشکیان در این نشست است، اما حتما در حاشیه نشست مذکور دیدارهای دوجانبه‌ای میان آقایان پزشکیان و شی جین‌پینگ انجام می شود. حتی دیدار آقایان پزشکیان با پوتین هم محتمل است؛ احتمالاً در رابطه با موضوعات نظامی نیز رایزنی‌هایی صورت می‌گیرد که بنده تخصصی در این زمینه ندارم، اما احتمالاً به مسائل مرتبط با تحریم‌های آمریکا و بحث تداوم خرید نفت خام و فراورده و محصولات پتروشیمی و معدنی ایران هم پرداخته خواهد شد. اینکه با وجود تحریم‌های سازمان ملل، فضایی برای همکاری‌های ایران و چین وجود داشته باشد، حتما مطرح می‌شود.

ما می‌توانیم براساس سند جامع 25 ساله ایران و چین که تقریباً در دولت آقای پزشکیان به فراموشی سپرده شده است، حرکت کنیم

*بر اساس سند 25 ساله؟

ما می‌توانیم براساس سند جامع 25 ساله ایران و چین که تقریباً در دولت آقای پزشکیان به فراموشی سپرده شده است، حرکت کنیم. در حال حاضر این همکاری مسئول ویژه‌ای ندارد و مشخص نیست چه طرح و برنامه‌ای برای آن در نظر گرفته شده است، اما با توجه به حضور آقای علی لاریجانی در قامت دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و اینکه یکی از یاران نزدیک او یعنی آقای رحمانی فضلی به عنوان سفیر جدید ایران در چین انتخاب شده است، می‌توان تحرکات در این حوزه افزایش داد. به‌ویژه که آقای لاریجانی در زمان امضای سند، مسئول ویژه کشور در این حوزه بود. با توجه به اینکه سفر آقای پزشکیان به چین با دستورکار مشخص می‌تواند به احیای سند 25 ساله منتهی شود، می‌توان امید داشت طی روزهای آینده یک سازوکار و برنامه مشخص در حوزه‌های انرژی، حمل‌و‌نقل و سرمایه‌گذاری به ویژه جذب سرمایه‌های شرکت‌های چین از سوی هیأت ایرانی ارائه شود. این بحث‌ها در دولت آقای رئیسی هم مطرح بود تا بتوان از قِبَل همکاری ایران و چین و تأمین مالی از سوی بانک‌های دوقلوی چین یعنی «اگزیم بانک» و «بانک توسعه چین» با همراهی «سایناشور» به عنوان تضمین‌کننده این همکاری‌ها، ذیل سند توافق 25 ساله تعاملات را گسترش داد و با توجه به امکان تهاتر نفت با محصولات و تجهیزات چینی و تأمین مالی پروژه‌های ایران، عملیاتی شدن تحریم‌ها را کمرنگ کرد. امیدوار هستم تیم همراه رئیس‌جمهور در سفر به چین در زمینه‌های اولویت‌دار همکاری، برنامه مدونی داشته باشند تا نیروی محرکی برای سند 25 ساله همکاری ایران و چین فراهم شود.

با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل ممکن است در همکاری شرکت‌های کوچک چینی با ایران اختلالاتی ایجاد شود

*دورنمای روابط ایران و چین بعد از فعال‌سازی سیستم مکانیسم ماشه به چه صورتی در خواهد آمد؟

چین ثابت کرده است همواره بر اساس شرایط متعارف بین‌المللی عمل می‌کند. زمانی‌که تحریم‌های یکجانبه آمریکا برقرار شد، شرکت‌های بزرگ چینی که حضور بین‌المللی گسترده‌ای دارند و در بورس‌های بزرگ دنیا هم حاضر هستند، از همکاری با ایران حذر کردند. به عنوان نمونه، ساینوپک و شرکت ملی نفت چین و شرکت ملی نفت فلات قاره چین آنچنان که باید و شاید، وارد پروژه‌های ایران نشدند و البته بعضی بی سر و صدا پروژه‌های مشترک قدیمی را به سرانجام رساندند، اما پروژه‌های بزرگ را کنار گذاشتند. در حوزه آی‌تی نیز شرکت‌هایی مانند هوواوی یا لِنوو به همکاری رسمی خود با ایران پایان دادند.

در این شرایط شرکت‌های کوچک‌تر چینی که اساساً اهمیتی به تحریم‌های آمریکا نمی‌دهند، فعالیت‌های خودشان را در ایران ادامه دادند که این شرکت‌ها در بخش‌های مختلف انرژی، ساخت‌وساز و معدن در ایران حضور دارند. هر چند که با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل ممکن است در همکاری این شرکت‌ها با ایران اختلالاتی ایجاد شود. البته این تحریم‌ها، حوزه‌های نفت و انرژی ایران را هدف قرار نداده است و احتمالاً شرکت‌های مورد اشاره برای مقطعی دست‌به‌عصا همکاری با ایران را ادامه می‌دهند. مگر اینکه توافق مهمی میان آقایان پزشکیان و شی جین‌پینگ انجام شود تا سطح روابط به همین شکل باقی بماند یا در بعضی حوزه‌ها توسعه پیدا کند و چین وارد بازی غرب علیه ایران نشود. اما باید این نکته را پذیرفت که بدون یک توافق جدید و بزرگ، چین اساساً به روابط متعارف بین‌المللی پایبند است، حتی اگر با آنها مخالف باشد. با این وجود که چین نسبت به تحریم‌های یکجانبه غرب موضع اعتراضی داشته و آنها را نپذیرفته است، اما تلاش کرده شرکت‌های بزرگ‌تر خود را مصون از تحریم‌های آمریکا نگه دارد.