اوپک؛ بازتعریف بازی نفتی عربستان در سایه تنش‌های جهانی

به گزارش تجارت نیوز، اوپک در حال پیگیری استراتژی بلندمدت برای افزایش سهم خود از بازار جهانی نفت است. در حالی که قیمت نفت همچنان بالا باقی مانده، اوپک به‌تدریج در حال لغو سیاست‌های مبتنی بر کاهش تولیداتی است که پیش‌تر برای تقویت قیمت‌ها اعمال شده بود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که افزایش قیمت‌ها عمدتا ناشی از عواملی فراتر از کنترل مستقیم اوپک هستند.

افزایش اخیر قیمت نفت تحت تاثیر تحولات ژئوپلیتیکی، مانند مذاکرات تجاری آمریکا و چین، تحریم‌های جدید علیه روسیه، و همچنین کاهش چشمگیر در اکتشافات جدید نفتی در خارج از اوپک بوده است. همزمان، اوپک با تکیه بر تداوم رشد تقاضا برای نفت در سطح جهانی — برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها درباره رسیدن به نقطه اوج مصرف — به‌دنبال بازیابی انسجام درون‌سازمانی میان اعضای خود است.

پشت‌پرده تغییر استراتژی اوپک

هایتام الغیص، دبیرکل اوپک، ماه گذشته در کانادا گفت: «افقی برای رسیدن به اوج تقاضای نفت دیده نمی‌شود.» او تاکید کرد که با رشد جمعیت جهانی، تقاضا برای نفت همچنان افزایش خواهد یافت و اوپک آماده پاسخ‌گویی به این تقاضا است. تنها یک ماه بعد، خبرگزاری رویترز گزارش داد که نشانه‌های جدی از رشد تقاضا، تاثیر افزایش بالاتر از حد انتظار تولید اوپک‌پلاس برای ماه اوت را خنثی کرده؛ آن هم در شرایطی که نگرانی‌ها درباره تعرفه‌های تجاری دولت ترامپ نیز بر بازار سایه انداخته است. جالب آنکه پس از اعلام افزایش عرضه از سوی اوپک‌پلاس، قیمت‌ها نه‌تنها سقوط نکردند، بلکه افزایش یافتند؛ چرا که تمام کشورهای عضو نتوانستند با سرعت کافی تولید خود را بالا ببرند.

در زمان اعلام پایان تدریجی کاهش تولیدات توافق‌شده از سال ۲۰۲۲، واکنش‌ها متفاوت بود: برخی معتقد بودند این اقدام برای ضربه‌زدن دوباره به شیل آمریکا است؛ برخی دیگر آن را ناشی از ناامیدی سعودی‌ها از عدم اثربخشی کاهش تولید در بالا بردن قیمت‌ها می‌دانستند؛ و برخی هم آن را تلاشی برای جلب رضایت ترامپ و فشار بر حامیان مالی او در صنعت شیل تعبیر کردند. اما اوپک هیچ‌یک از این دیدگاه‌ها را به‌طور رسمی تایید نکرده است.

جنگ قیمت‌ها!

با وجود افزایش عرضه، قیمت نفت برخلاف پیش‌بینی بسیاری از تحلیلگران کاهش نیافته است. دلیل این پدیده، بیشتر به عوامل بیرونی مانند آتش‌سوزی‌های گسترده در کانادا، تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه روسیه و فضای ژئوپلیتیکی تنش‌آلود بازمی‌گردد. البته، اوپک هم بی‌میل نیست که این عوامل قیمت‌ها را بالا نگه دارند. به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین انگیزه اوپک، بازپس‌گیری سهم بازار باشد. پس از دو سال کاهش تولید و واگذاری سهم بازار به رقبا، حالا تولیدکنندگان بزرگ خواهان بازگشت به جایگاه پیشین خود هستند.

فرانسیسکو بلانش، مدیر تحقیقات کالایی در بانک آمریکا، این روند را «جنگ قیمت طولانی و سطحی» توصیف کرده؛ که نه تهاجمی بوده و نه سریع. هدف اصلی، به‌ویژه برای سعودی‌ها، صنعت شیل آمریکاست که با وجود افزایش تاب‌آوری، همچنان نسبت به قیمت‌های پایین آسیب‌پذیر است.

آمنه بکر، تحلیل‌گر موسسه کپلرنیز در گزارشی برای نشریه نشنال نوشته که بخشی از رویکرد جدید اوپک، بازسازی انسجام داخلی است. به‌دلیل سطح بالای تخطی برخی اعضا از توافق کاهش تولید، اعضای متعهد خواستار برنامه‌ای منظم برای بازگشت تدریجی بشکه‌ها به بازار بودند، تا از هرج‌ومرج و اشباع ناگهانی بازار جلوگیری شود.

اوپک بدون رقیب شد؟

نکته قابل‌توجه دیگر این است که این‌بار اوپک لازم نیست به تقلا بیافتد، چرا که تحولات ژئوپلیتیکی به نفع این نهاد پیش می‌روند. ماه گذشته، فقط با احتمال تشدید تنش در مذاکرات هسته‌ای آمریکا و ایران — پس از تهدید وزیر دفاع ایران به حمله به پایگاه‌های آمریکایی — قیمت نفت افزایش یافت. همچنین تلاش‌های کنگره آمریکا برای اعمال تحریم‌های جدید علیه بخش انرژی روسیه، و طرح اتحادیه اروپا برای منع واردات فراورده‌های نفتی مشتق از نفت روسیه، به تقویت قیمت‌ها کمک کرده است.

در این میان، عامل کلیدی دیگر نیز به کمک اوپک آمده: کاهش عرضه از سوی تولیدکنندگان غیرعضو. طبق گزارش فایننشال تایمز در ژوئن، شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در سال‌های اخیر موفق به کشف ذخایر بزرگی نشده‌اند. طبق داده‌های گلدمن ساکس، از سال ۲۰۲۰ تاکنون میانگین اکتشافات نفتی غیراز شیل تنها ۲.۵ میلیارد بشکه در سال بوده؛ رقمی معادل یک‌چهارم میانگین سال‌های قبل از آن. به عبارت دیگر، ادعای اینکه تولیدکنندگان غیراوپک جای اوپک را گرفته‌اند، شاید کمی زودهنگام بوده باشد.

آینده مبهم نفت!

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) همچنان دیدگاه بدبینانه‌ای نسبت به آینده تقاضای نفت دارد و افزایش فروش خودروهای برقی را عامل اصلی می‌داند. با این حال، فروش خودروهای برقی در آمریکا در حال کاهش است و در اروپا نیز صرفا به‌دلیل بازگشت یارانه‌ها فرایند فروش رشد کرده که پایداری آن نامشخص است. چین نیز علیرغم افزایش خودروهای برقی، همچنان شاهد رشد تقاضای نفت است، هرچند بحث درباره رسیدن به اوج مصرف در این کشور هم مطرح شده است.

در چنین شرایطی، اوپک فقط کافی است منتظر بماند. با کاهش رشد شیل آمریکا، افت اکتشافات جدید، و ثبات تقاضا، قیمت‌ها افزایش خواهند یافت؛ حتی اگر تقاضا به اوج خود برسد، این به‌معنای کاهش ناگهانی نیست. بلکه محتمل‌ترین سناریو، ورود به یک «پلاتو» (سطح ثابت) از تقاضاست که نیازمند عرضه پایدار خواهد بود؛ و اوپک بدون تردید برای ایفای این نقش آماده است.