به گزارش تجارت نیوز، موضوع کاهش مصرف برق به دلیل کاهش دمای هوا، مسئولان را به سمت آغاز دوباره صادرات برق سوق داده است.
آن‌طور که ایرنا گزارش داده، مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل شرکت توانیر، روز جمعه گفت: صادرات برق به دو کشور افغانستان و پاکستان پس از کاهش نیازهای داخلی از سر گرفته شد. میزان صادرات برق به این دو کشور ۱۵۰ مگاوات است. همچنین از دو کشور ارمنستان و ترکمنستان برق وارد می‌شود و میزان واردات برق از این دو کشور حدود ۴۵۰ مگاوات است.
به گفته مدیرعامل توانیر، صادرات در همین حد خواهد ماند، مگر این که اتفاق خاصی در مراودات آنی با کشورهای همسایه رخ دهد.
با نگاهی به حرف‌های مدیرعامل شرکت توانیر باید گفت هرچند کاهش مصرف رخ داده، اما سال گذشته مشاهده شد که مشکل کمبود ذخایر نیروگاهی دوباره منجر به آغاز خاموشی‌ها شد. با وجود تدابیر اندیشیده‌شده در زمینه افزایش ذخایر سوخت نیروگاهی، بیم آغاز دوباره خاموشی‌ها وجود دارد. بنابراین، در چنین وضعیتی آیا صادرات برق توجیه‌پذیر است؟
در همین زمینه تجارت‌نیوز با هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه صنعتی شریف، گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
***
مقدار توان مبادله‌شده با کشورهای همسایه نسبت به کل ظرفیت تولید یا مصرف کشور بسیار پایین است / صادرات به پاکستان و افغانستان امری کاملا طبیعی است
*آغاز صادرات برق را چطور می‌توان توجیه کرد؟ آیا می‌توان امیدوار بود که کشور در زمستان دیگر خاموشی‌ها را تجربه نمی‌کند و همین موضوع خاطر مسئولان را آسوده کرده است تا روند صادرات را آغاز کنند؟
صادرات به پاکستان و افغانستان امری کاملا طبیعی است. باید در نظر داشت که مقدار توان مبادله‌شده نسبت به کل ظرفیت تولید کشور یا برق مصرفی کشور بسیار پایین و در حد ناچیز است. نباید تصور شود که برای مثال ۵۰ درصد از تولید برق کشور به افغانستان و پاکستان فرستاده می‌شود.
صادرات برق به شرق کشور و واردات از غرب کشور موضوعی طبیعی است، چون ایران کشوری پهناور است و هزینه انتقال برق در مسافت‌های طولانی بسیار بالاست و ایران تلفات بالا در این زمینه دارد. از نظر اقتصادی نیز منطقی‌تر است که اگر محل مصرف در نزدیکی مرز شرقی قرار دارد، برق از همان‌جا صادر شود و در عوض، در مناطق مرزی غربی، در صورت نیاز، برق خریداری شود. بنابراین، این یک روند طبیعی و اقتصادی است و میزان مبادله نیز بسیار اندک است.
در دنیا هنوز فناوری اقتصادی ذخیره‌سازی برق وجود ندارد
درباره اینکه چگونه در شرایطی که تجربه خاموشی‌ها در سال گذشته وجود دارد باز هم صادرات انجام می‌شود، باید گفت مشکل اصلی در فناوری ذخیره‌سازی انرژی است. در دنیا هنوز فناوری اقتصادی ذخیره‌سازی برق وجود ندارد.
با کاهش مصرف برق، بخشی از توان نیروگاهی وارد دوره تعمیرات اساسی می‌شوند و بخش کوچکی از ظرفیت مازاد صادر می‌شود
فرض کنید در تابستان، اوج مصرف کشور حدود ۸۰ هزار مگاوات و در همان زمان، تولید به عنوان مثال ۶۰ هزار مگاوات است. طبیعتا در چنین شرایطی صادرات انجام نمی‌شود و کشور با حدود ۲۰ هزار مگاوات کسری مواجه است. حال وقتی تابستان می‌گذرد و هوا خنک می‌شود، مصرف کشور به شدت کاهش پیدا می‌کند؛ زیرا بیش از ۳۰ هزار مگاوات از مصرف تابستان مربوط به تقاضای سرمایشی است. پس ممکن است تقاضا از ۸۰ هزار مگاوات در تابستان به حدود ۵۰ هزار مگاوات در پاییز برسد.
در این حالت، تولید ما همان حدود ۶۰ هزار مگاوات است. اگر می‌توانستیم ۱۰ هزار مگاوات مازاد را ذخیره کنیم، می‌توانستیم در تابستان آینده از آن استفاده کنیم و صادرات بی‌معنی تلقی می‌شود، اما فعلا چنین امکانی وجود ندارد. در واقع، در این شرایط بخش کوچکی از 10 هزار مگاوات مازاد صادر می‌شود و مقدار باقی مانده از این ظرفیت نیروگاهی خاموش می‌شود و نیروگاه‌ها وارد دوره تعمیرات اساسی می‌شوند تا برای تابستان سال آینده آماده شوند.
ضمن اینکه در این دوره، تلاش شده است تا ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها طبق ادعای وزارت نفت و تایید وزارت نیرو پر شود، هرچند این ذخایر زیاد نیست و نمی‌توان روی آن به طور گسترده حساب کرد. بنابراین، در چنین شرایطی که مصرف کاهش یافته و نیروگاه‌ها در حال تعمیرات هستند، صادرات محدود برق اقدام طبیعی است.
به دلیل گرانی فناوری ذخیره‌سازی، هیچ کشوری بخش قابل توجهی از تولید برق خود را ذخیره نمی‌کند
*چه موانعی وجود دارد که کشور به سمت توسعه فناوری و سرمایه‌گذاری در ذخیره‌سازی انرژی نمی‌رود؟ زیرا همان‌طور که اشاره شد، اگر ذخیره‌سازی برق امکان‌پذیر شود، می‌توان در فصول کم‌مصرف برق را ذخیره کرد و در دوره‌های پیک مصرف مورد استفاده قرار داد. چرا به جای تمرکز بر صادرات و واردات، در مسیر ارتقای فناوری ذخیره‌سازی حرکت نمی‌شود؟
در پاسخ باید گفت که این موضوع تقصیر مسئولان برق کشور نیست، بلکه مسئله‌ای جهانی است. ذخیره‌سازی انرژی در حال حاضر یک فناوری بسیار گران‌قیمت است. در حال حاضر، هیچ کشوری در دنیا قادر نیست بخش قابل توجهی از تولید برق خود را ذخیره کند. البته در برخی کشورهای پیشرفته، بخش کوچکی از برق تولیدی ذخیره می‌شود، اما این کار هنوز بسیار پرهزینه است.
برای درک بهتر، می‌توان از مثال خودروهای برقی استفاده کرد. در خودروهای برقی، باتری همان ابزار ذخیره‌سازی انرژی است. تا چهار سال گذشته باتری به طور تقریبی یک‌سوم وزن خودرو و حدود یک‌سوم قیمت آن را شامل می‌شد. این موضوع نشان می‌دهد که ذخیره‌سازی انرژی (یعنی همان باتری) تا چه اندازه پرهزینه است. در حال حاضر، تحقیقات گسترده‌ای در سطح جهان در حال انجام است. ده‌ها میلیارد دلار در سال در کشورهایی مانند چین، آمریکا، کره‌جنوبی و دیگر نقاط دنیا هزینه می‌شود تا فناوری ذخیره‌سازی برق هم از نظر ظرفیت و هم از نظر قیمت بهبود یابد.
«انقلاب ذخیره‌سازی انرژی» طی یک دهه آینده رخ می‌دهد
«انقلاب ذخیره‌سازی انرژی» طی یک دهه آینده رخ می‌دهد. اکنون حتی در حوزه خودروهای برقی، صحبت از باتری‌هایی است که تا یک میلیون کیلومتر عمر دارند. در آن صورت، پیش از آن که باتری خودرو مستهلک شود، از رده خارج می‌شود. در نتیجه دیگر نیازی به شارژ خودرو برقی وجود ندارد. تا ده سال آینده، چیزی به نام «شارژر» دیگر وجود نخواهد داشت؛ این واژه از فرهنگ لغات حذف می‌شود. چرا که وقتی باتری در موبایل یا لپ‌تاپ عمری ۳۰ ساله داشته باشد، دیگر نیازی به شارژ مداوم نیست؛ چون ما دستگاهی را ۳۰ سال نگه نمی‌داریم.
در نتیجه، در شرایط فعلی نه فقط در ایران بلکه در سراسر جهان از نظر اقتصادی امکان ذخیره‌سازی قابل توجه انرژی الکتریکی وجود ندارد. اما تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه در حال انجام است و امید است که در یک بازه حدودا ده‌ساله، پیشرفت چشمگیری در فناوری ذخیره‌سازی برق حاصل شود.
برای مطالعه بیشتر گزارش خاموشی‌ها دوباره از پاییز آغاز می‌شوند؟ را در تجارت‌نیوز بخوانید.
