بازگشت سرمایه در انرژی های پاک از سوخت فسیلی پیشی گرفت

به گزارش تجارت نیوز، برای نخستین‌بار در تاریخ اقتصاد انرژی، بازده سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تجدیدپذیر از نفت و گاز عبور کرد. سرمایه جهانی در حال تغییر مسیر از فسیلی به سبز است؛ تغییری که پیامدهای آن مستقیماً به کشورهای صادرکننده انرژی مانند ایران خواهد رسید.

طبق گزارش تازه‌ی BloombergNEF، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱.۸ تریلیون دلار سرمایه جهانی در حوزه‌های انرژی پاک از جمله نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، زیرساخت باتری و خودروهای برقی جذب شده است. این رقم در حالی ثبت می‌شود که مجموع سرمایه‌گذاری جهانی در بخش نفت، گاز و زغال‌سنگ حدود ۱.۲ تریلیون دلار بوده؛ شکافی ۶۰۰ میلیارد دلاری که جهت حرکت سرمایه را در بازار انرژی جهان به‌روشنی نشان می‌دهد.

افزایش بازده و سقوط هزینه‌ها

بازده اقتصادی پروژه‌های تجدیدپذیر اکنون برای نخستین‌بار از مرز نفت و گاز عبور کرده است. بر اساس داده‌های بلومبرگ، میانگین نرخ بازده سالانه پروژه‌های انرژی پاک در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۲.۴ درصد بوده، در حالی‌که پروژه‌های فسیلی تنها ۱۰.۹ درصد بازده داشته‌اند. این اختلاف هرچند کوچک به‌نظر می‌رسد، اما در مقیاس تریلیون‌دلاری بازار انرژی، نشانه‌ی یک جابه‌جایی تاریخی است.

در کنار این افزایش بازده، هزینه تولید هر مگاوات برق خورشیدی طی ده سال گذشته از ۲۵ دلار به کمتر از ۱۰ دلار کاهش یافته است. چنین روندی باعث شده انرژی خورشیدی از پرهزینه‌ترین گزینه به ارزان‌ترین منبع تولید برق در بسیاری از کشورها تبدیل شود. شاخص جهانی Clean Energy Index در سال ۲۰۲۴ رشدی ۲۳ درصدی را ثبت کرده، در حالی‌که شاخص شرکت‌های نفت و گاز جهانی تنها ۵ درصد افزایش یافته است.

یارانه‌های سبز و مالیات بر کربن؛ موتور تغییر مسیر سرمایه

سیاست‌های حمایتی دولت‌ها عامل کلیدی این چرخش محسوب می‌شوند. تنها در سال ۲۰۲۴، بسته‌های تشویقی و وام‌های کم‌بهره برای پروژه‌های سبز در ایالات متحده و اتحادیه اروپا از مرز ۵۰۰ میلیارد دلار گذشت. هم‌زمان، کشورهای عضو OECD میانگین مالیات بر انتشار کربن را به ۸۰ دلار برای هر تن دی‌اکسیدکربن رسانده‌اند؛ عددی که عملاً بخش بزرگی از سود خالص پروژه‌های فسیلی را از بین می‌برد و انگیزه‌ی سرمایه‌گذاری در تجدیدپذیرها را افزایش می‌دهد.

بازار جهانی در حال بازتعریف نقش نفت

به گفته تحلیلگران بلومبرگ، اگر روند فعلی تداوم یابد، تا سال ۲۰۳۰ بیش از دو سوم کل سرمایه‌گذاری انرژی جهان در بخش‌های تجدیدپذیر متمرکز خواهد شد. در واقع، جهان وارد دوره‌ای می‌شود که در آن «نفت دیگر محرک اصلی بازده سرمایه نیست». شرکت‌های بزرگ نفتی نیز به‌ناچار وارد این بازی شده‌اند؛ از جمله BP و TotalEnergies که اکنون بیش از ۳۰ درصد از بودجه سرمایه‌ای خود را به پروژه‌های سبز اختصاص داده‌اند.

زاویه ایران؛ فرصتِ در آستانه‌ی سوختن

این تغییر مسیر سرمایه، هشداری جدی برای کشورهای صادرکننده انرژی است. در حالی‌که کشورهایی چون امارات با انتشار اوراق سبز ۱.۵ میلیارد دلاری و عربستان با پروژه‌ی ۸.۴ میلیارد دلاری هیدروژن نئوم مسیر تبدیل سرمایه فسیلی به سبز را آغاز کرده‌اند؛ ایران با ظرفیت عظیم خورشیدی و بادی، هنوز در سطح سیاست‌گذاری و جذب سرمایه، گام عملی برنداشته است. برآوردها نشان می‌دهد تنها با بهره‌گیری از یک درصد از مساحت کویری کشور در پروژه‌های فتوولتائیک، می‌توان بیش از ۴۰ گیگاوات برق پاک تولید کرد؛ ظرفیتی برابر با کل تولید نیروگاه‌های حرارتی چند استان صنعتی.

پایان عصر بازده فسیلی

تحلیل‌های بازار نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران جهانی به‌وضوح در حال ترک نفت و حرکت به‌سوی فناوری‌های کم‌کربن هستند. این جابه‌جایی، صرفاً تغییر در منبع انرژی نیست؛ بلکه تغییر در منطق اقتصادی جهان است. در عصر جدید، برندگان آن‌هایی خواهند بود که زودتر دریابند آینده اقتصاد در پایداری نهفته است.