جهان در آستانه نقطه عطف تاریخی قرار دارد؛ انرژیهای تجدیدپذیر با شتابی بیسابقه در حال پوشش تقریبا تمام رشد ۴۰ درصدی تقاضای برق دهه آینده هستند و سرمایهگذاری در مراکز داده از نفت پیشی گرفته است. پایان عصر سوختهای فسیلی حتمی، اما سرعت آن به تصمیمات امروز بستگی دارد.
در حالی که جهان با تشدید فجایع اقلیمی مانند طوفانهای ویرانگر و موجهای گرما دستوپنجه نرم میکند، اجلاس COP30 در بلم برزیل بار دیگر پرده از نفوذ عمیق صنایع سوخت فسیلی در مذاکرات جهانی برمیدارد.
محمد باغانی - جهان در آستانه یک دگرگونی بزرگ در اقتصاد انرژی قرار دارد. برای نخستینبار در تاریخ، بازده سرمایهگذاری در حوزههای تجدیدپذیر از نفت و گاز پیشی گرفته و مسیر سرمایه جهانی بهسوی انرژی های پاک تغییر یافته است.
تغییرات اقلیمی دیگر یک تهدید دوردست نیست؛ ما اکنون در میانهی بحرانی هستیم که پیامدهای آن در سراسر جهان احساس میشود. افزایش دما، ذوب شدن یخهای قطبی، وقوع سیلابهای بیسابقه و خشکسالیهای شدید همگی نشان میدهند که کره زمین به نقطهی حساسی رسیده است. توافقنامه پاریس که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، تلاشی جهانی برای محدود کردن گرمایش زمین به زیر ۲ درجه سانتیگراد و ترجیحاً ۱.۵ درجه بود. اما آیا کشورها واقعاً در مسیر تحقق این تعهدات حرکت میکنند؟
گزارش سالانهای که توسط «آژانس بینالمللی انرژی» (IEA) در حال آمادهسازی است و دیدگاههای ثروتمندترین کشورهای جهان را بازتاب میدهد، تصویر دیگری ترسیم میکند، بدین معنا که دههها استفاده قدرتمند از سوختهای فسیلی، تقاضای نفت و گاز در 25 سال آینده را افزایش میدهد.
بررسی دادههای فروش جهانی خودرو نشان میدهد که از سال ۲۰۲۰، تمام رشد بازار به طور کامل در بخش خودروهای برقی رخ داده و خودروهای بنزینی و دیزلی با یک روند نزولی پایدار مواجه بودهاند. این تغییر، نشانهای واضح از پایان دوران سلطه خودروهای بنزینی و دیزلی و آغاز فصلی جدید در صنعت حملونقل جهانی است.
چین، هند، ترکیه و اتحادیه اروپا، بزرگترین خریداران سوخت فسیلی از روسیه هستند. یکی از دلایل اصلی حفظ صادرات نفت روسیه در دوران جنگ، ایجاد «ناوگان سایه» بود. اینفوگرافی این گزارش تحولات قابل توجهی در جریانهای انرژی جهانی را منعکس میکند.
در بحبوحه چالشهای فزاینده تغییرات اقلیمی و نیاز مبرم به کاهش انتشار گازهای گلخانهای، گذار به انرژیهای تجدیدپذیر به یک اولویت جهانی تبدیل شده است. در این میان، چین، بزرگترین مصرفکننده انرژی در جهان، با گامهای بلند و سیاستی هدفمند، پیشگام این تحول انرژی است. جدیدترین آمارها از سه ماهه نخست سال ۲۰۲۵ نه تنها نشان از پیشرفت چشمگیر این کشور در توسعه انرژی خورشیدی دارد، بلکه رکورد بیسابقهای در نصب پنلهای خورشیدی پشتبامی را به ثبت رسانده است. این موفقیت، نه تنها تعهد چین به اهداف اقلیمی بلندپروازانه خود را به نمایش میگذارد، بلکه مسیر جدیدی برای آینده انرژی پاک در سراسر جهان ترسیم میکند.
آمریکا در عرصه انرژی یک چرخش تاریخی را تجربه میکند. برای نخستین بار، منابع تجدیدپذیر در یک ماه کامل از سوختهای فسیلی در تولید برق پیشی گرفتهاند. این تحول شگرف، که در ماه مارس ۲۰۲۵ رقم خورد، نه تنها نشاندهنده تغییر رویکرد این کشور به سوی انرژیهای پاک است، بلکه هشداری جدی برای وابستگان به سوختهای فسیلی در سراسر جهان به شمار میرود.
در عصری که زمین ما با پیامدهای فزاینده تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم میکند، انگشت اتهام به سوی بزرگترین عاملان این بحران نشانه رفته است: شرکتهای عظیم سوخت فسیلی. پژوهشهای پیشگامانه اکنون پرده از واقعیت تکاندهندهای برداشتهاند؛ دیگر نمیتوان نقش این غولهای صنعتی را در تخریب محیط زیست نادیده گرفت و مهمتر از آن، اکنون میتوان خسارات مالی ناشی از فعالیتهای آنها را با دقت علمی بیسابقهای محاسبه کرد. این کشف راه را برای تحولات بنیادین در قوانین محیطزیستی و پیگیریهای قضایی هموار میسازد تا بالاخره آلایندههای بزرگ، بهای واقعی تخریبهای خود را بپردازند.
به لطف انرژی های تجدیدپذیر، تولید برق در اروگوئه متنوع شده است به نحوی که تقریباً ۵۰ درصد برق از سدهای برق آبی، ۱۰ درصد از زباله های کشاورزی و صنعتی و انرژی خورشیدی و ۳۸ درصد از انرژی بادی تولید میشود که همین امر آلودگی هوا را به طور قابلتوجهی کاهش داده و به سلامت عمومی مردم این کشور کمک کرده است.
مدیر گروه پژوهشی آلودگی هوا و گردوخاک پژوهشگاه هواشناسی ضمن اشاره به تاثیر مخرب آلایندههای هوا بر محیط زیست، بر لزوم استفاده از فناوریهای نوین برای پایش هوا تاکید کرد.
با آغاز دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ، بحثها و نگرانیهای بسیاری در مورد آینده سیاستهای محیطزیستی آمریکا و تاثیرات جهانی آن به وجود آمده است. ترامپ که پیشتر در دوره ریاستجمهوری خود از سیاستهای اقلیمی دولت اوباما فاصله گرفت، بار دیگر در نقش رئیسجمهور آمریکا، وعده تغییرات گستردهای در زمینه سیاستهای انرژی، مقررات محیطزیستی و تعهدات بینالمللی داده است.
دونالد ترامپ در برنامههای خود برای بخش انرژی، با تاکید بر مقرراتزدایی و حمایت از سوختهای فسیلی، وعده داده است محدودیتهای محیطزیستی را کاهش دهد و شرکتهای نفتی را از موج شکایتهای محیطزیستی محافظت کند. با این حال، کارشناسان معتقدند موانع حقوقی، ساختاری و مقاومت ایالتها ممکن است این تلاشها را با چالشهای جدی مواجه کند.
نیویورک، یکی از بزرگترین شهرهای جهان، با تصویب قانونی جدید، گام مهمی در مقابله با تغییرات اقلیمی برداشته است. این ایالت، شرکتهای بزرگ نفتی را ملزم کرده تا هزینههای هنگفتی را به دلیل نقش آنها در گرمایش جهانی پرداخت کنند. این اقدام جسورانه، که در نوع خود بینظیر است، میتواند الگویی برای سایر ایالتها و کشورها باشد تا شرکتهای آلاینده را پاسخگو بدانند.
