سارا اسلامی 
«تجات‌نیوز» از چالش‌ها و راه‌حل‌های نجات «تالاب میانکاله» گزارش می‌دهد:
اقدامات انسانی عامل خشکی میانکاله هستند/ مهلت ۵ ساله برای نجات تالاب مهم مازندران
تالاب میانکاله، که روزگاری بهشت پرندگان بود، حالا درگیر تلاش برای بقاست. برخی آمارهای رسمی می‌گویند حدود 30 تا 40 درصد از این تالاب، در سال‌های اخیر خشک شده است. در چنین شرایطی، اداره حفاظت محیط زیست مازندران، از طرحی برای پمپاژ آب از ضلع غربی این تالاب خبر داده است اما محسن موسوی، فعال آب و محیط زیست، به «تجارت‌نیوز» می‌گوید، طرح‌هایی چون لایروبی و پمپاژ آب، کمکی به احیای تالاب میانکاله نمی‌کنند.
آمارهای رسمی و سخنان مقامات دولتی نشان می‌دهد حدود 30 تا 40 درصد از تالاب میانکاله در سال‌های اخیر خشک شده و به گفته برخی از مسئولان محلی، از اوایل دهه 70 تاکنون، وسعت آن از ۵۵ هزار هکتار به ۲۲ هزار هکتار کاهش یافته است.
میانکاله سی و ششمین تالاب ثبت‌شده جهانی و نخستین مورد در کنوانسیون تالاب‌های بین‌المللی رامسر است. روزگاری به بهشت پرندگان معروف بود اما حالا مردم محلی و فعالان محیط زیست می‌گویند دیگر صدای پرندگان چندان به گوش می‌رسد.
برخی مسئولان و کارشناسان محیط زیست معتقدند افت تراز آب دریای خزر، کاهش بارندگی، کشاورزی ناپایدار و برداشت بی‌رویه از منابع آبی منطقه و مزارع پرورش ماهی، از عوامل موثر در این شرایط است.
در این میان، محسن موسوی، فعال آب و محیط زیست، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، موضوع کاهش تراز آب دریای خزر، حفر چاه‌های متعدد، به‌ویژه در شرق مازندران و رعایت نشدن حقابه را مهم‌ترین عوامل موثر بر خشکی تالاب میانکاله به شمار می‌آورد و معتقد است دیگر عوامل چندان تاثیری بر موضوع ندارد.
کاهش تراز سفره‌های آب زیرزمینی با حفر چاه‌های متعدد
او با اشاره به کاهش دومتری تراز آب دریای خزر در سال‌های اخیر، این موضوع را مهم‌ترین عامل خشکی تالاب میانکاله می‌داند و در ادامه نیز به موضوع کشاورزی و حفر چاه‌های متعدد به‌ویژه در شرق مازندران اشاره می‌کند. این فعال آب و محیط زیست معتقد است بارندگی در مازندران نسبت به بلندمدت کاهش نیافته و پرورش ماهی نیز در این استان از قدیم در آب‌بندها رایج بوده است؛ بنابراین، این دو مورد تاثیر چندانی بر شرایط فعلی تالاب میانکاله ندارد.
موسوی در عین حال توضیح می‌دهد: «استفاده بی‌رویه از منابع آبی در مازندران، تراز سفره‌های زیرزمینی را حدود ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر کاهش داده و این هم موضوع مهمی است که بر وضعیت تالاب‌ها اثر گذاشته است.»
گسترش کشت پاییزه، شرایط را بدتر می‌کند
این کنشکر محیط زیست می‌افزاید: «برنامه‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند در آینده چالش‌ها را تشدید کند. برای مثال، در حوزه امنیت غذایی، طرحی در جریان است که کشت دوم یا پاییزه را در مازندران گسترش و بدون شک مصرف آب را نیز افزایش می‌دهد.»
به گفته او، در این صورت تراز آب سفره‌های زیرزمینی نیز کاهش می‌یابد و بدون شک تالاب‌ها نیز از این وضعیت تاثیر می‌پذیرند که میانکاله را نیز شامل می‌شود.
اقدامات انسانی میانکاله را خشک کرده‌اند
موسوی تاکید می‌کند: «اتفاقاتی که تاکنون رخ داده مربوط به گذشته است و حالا باید برای آینده برنامه‌ریزی کرد. در واقع مهم این است که سیاست‌گذاران و ذی‌نفعان فراموش نکنند، تالاب‌ها نیز حقابه‌ای دارند و باید آن را پرداخت کنند.»
او تاکید می‌کند که شرایط طبیعی، مانند کاهش بارندگی، تاثیری در شرایط تالاب میانکاله ندارند و اقدامات انسانی وضعیت موجود را رقم زده‌اند؛ در حالی که نباید اجازه داد چنین منابع مهمی دچار آسیب شوند.
طرح در دستور کار؛ پمپاژ آب از ضلع غربی تالاب
در این میان، مسئولان دولتی در دوره‌های مختلف راه‌حل‌هایی را برای مقابله با چالش‌های این تالاب مطرح می‌کند. حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران، امروز در گفت‌وگو با فارس، وسعت خشکی میانکاله را حدود ۱۲ هزار هکتار اعلام کرده و گفته برای تغییر این وضعیت، بحث پمپاژ آب از ضلع غربی تالاب، در دستور کار قرار گرفته است.
به گفته او، با وجود لایروبی ۷۰ کیلومتری این تالاب، همچنان آب مورد نیاز به میانکاله نمی‌رسد اما محیط زیست ابزار لازم را برای برخورد قانونی با موضوع ندارد و آب منطقه‌ای و سایر دستگاه‌ها باید مشکل را حل کنند.
لایروبی و پمپاژ آب، مشکل میانکاله را حل نمی‌کند
در عین حال، موسوی، فعال آب و محیط زیست، معتقد است نه لایروبی و نه پمپاژ آب دردی را از میانکاله درمان نمی‌کند. او دراین‌باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: «دولت پیشین برای احیای مناطق مرتبط با تالاب میانکاله، خلیج گرگان و کانال بین عاشوراده و ساحل گلستان، اقدام به لایروبی و رسوب‌برداری کرد که با وجود صرف هزینه‌ای در حدود هزار میلیارد تومان، تاثیر مثبتی نداشت.»
این کنشگر محیط زیست می‌گوید با توجه به کاهش تراز آب دریای خزر، طرح دولت فعلی برای پمپاژ آب به تالاب میانکاله نیز اثری در این زمینه ندارد و فاقد صرفه اقتصادی است.
اختصاص سهمیه از نکارود و انتقال آب از غرب مازندران
موسوی برای مقابله با خشکی میانکاله دو طرح را پیشنهاد می‌کند؛ نخست اختصاص سهمیه آب از نکارود و دیگری انتقال آب از غرب به شرق مازندران.
او البته می‌افزاید در دنیا طرح جدیدی نیز اجرا می‌شود که می‌تواند به حل چالش‌های محیط زیستی کمک کند؛ ساخت مخازن ساحلی که یکی از کاربردهای آنها ایجاد تالاب‌های مصنوعی است.
این کنشگر محیط زیست توضیح می‌دهد: «چنین مخازنی را می‌توان در سواحلی ایجاد کرد که به دلیل پسروی و فاصله افتادن میان دریا و مناطق مسکونی به وجود آمده‌اند. این سازه‌ها آب حاصل از سیلاب‌هایی را که به دریا می‌ریزد،احصا می‌کنند و می‌توان آن را به حل نیازهای آبی اختصاص داد.»
مهلت 5 ساله برای نجات میانکاله
به گزارش تجارت‌نیوز، بر اساس هشدارهای کنشگران و کارشناسان محیط زیست، هر راهکاری که برای نجات تالاب میانکاله انتخاب شود باید هرچه سریع‌تر و با دید کارشناسی به مرحله اجرا برسد؛ چراکه این تالاب فرصت چندانی برای بقا ندارد.
کوروس ربیعی، مسئول حفاظت حیات وحش مازندران، اخیراً به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است که اگر همین حالا اقدامی برای نجات میانکاله انجام نشود، این تالاب در پنج سال آینده به کویری بی‌جان تبدیل می‌شود.
این رسانه به نقل از کارشناسان هشدار می‌دهد که خشک شدن میانکاله نه‌تنها بحرانی محلی است بلکه تهدیدی برای اکوسیستم جهانی محسوب می‌شود؛ زیرا این تالاب نقشی کلیدی در چرخه مهاجرت پرندگان دارد و پناهگاهی برای گونه‌های متنوعی از گیاهان و جانوران به شمار می‌رود.
فارس نیز در گزارشی تاکیده کرده خشک شدن تالاب میانکاله علاوه بر از بین رفتن زیستگاه صد‌ها گونه پرنده و آبزی شمال ایران، به شکل‌گیری کانون ریزگرد‌ها در منطقه منجر شده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، در چنین شرایطی دوران آزمون و خطا برای حل چالش‌های تالاب میانکاله گذشته و همین امروز زمان تصمیم‌گیری‌های کارشناسی در این زمینه است؛ به‌ویژه که کشاورزی ناپایدار، تصرف زمین‌ها و فعالیت‌های صنعتی نقشی مهم در شرایط امروز تالاب داشته‌اند و باید با آنها مقابله کرد.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش تداوم هشدارها در مورد خشکی تالاب میانکاله پیشنهاد می‌شود.
نظرات