به گزارش تجارت نیوز، بر اساس تازه‌ترین برآوردهای «بخش جمعیت سازمان ملل متحد» (UN Population Division) که تصویر زیر آن را به‌خوبی به نمایش گذاشته، جهان با یک «جابه‌جایی قاره‌ای» (Continental Shift) در روند رشد جمعیتی روبه‌روست؛ تغییری که از سال ۲۰۲۳ شتاب بیشتری گرفته و تا پایان قرن بیست‌ویکم، ساختار جمعیتی قدرت‌های آینده را دگرگون خواهد کرد.
چرا رشد جمعیت چین کاهش یافت؟
رشد جمعیت چین در دهه‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است. مهم‌ترین عامل این کاهش، سیاست تک‌فرزندی بود که از دهه ۱۹۸۰ اجرا شد. هرچند این سیاست در سال ۲۰۱۵ متوقف و سپس سیاست «سه‌فرزندی» در ۲۰۲۱ معرفی شد اما تأثیرات آن هنوز باقی‌ست. به‌علاوه، اولین کاهش جمعیت چین از سال ۱۹۶۱ (پس از قحطی بزرگ) در سال ۲۰۲۱ ثبت شد که نشانه‌ای هشداردهنده برای این کشور بود.
آینده هند: فرصت یا چالش؟
در آوریل ۲۰۲۳، هند برای نخستین‌بار در تاریخ معاصر از چین پیشی گرفت و با جمعیتی حدود ۱.۴۳۸ میلیارد نفر (طبق برآوردهای ژوئیه ۲۰۲۳) عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان را به خود اختصاص داد. این در حالی است که چین با ۱.۴۲۶ میلیارد نفر در جایگاه دوم قرار گرفت. این تحول حاصل روندی بلندمدت بود؛ در سال ۲۰۰۰، فاصله جمعیتی هند با چین بیش از ۲۰۰ میلیون نفر بود، اما این فاصله تا سال ۲۰۲۲ به حدود ۱۰ میلیون نفر کاهش یافت.
رشد جمعیت برای هند همزمان یک فرصت و یک چالش بزرگ است. از یک‌سو، نیروی انسانی جوان و فعال می‌تواند به موتور رشد اقتصادی تبدیل شود؛ اما از سوی دیگر، فشار فزاینده بر آموزش، بهداشت، اشتغال، مسکن و منابع زیست‌محیطی، هند را با آزمونی سخت مواجه خواهد کرد. هند باید بتواند با سیاست‌های دقیق، از این پتانسیل جمعیتی استفاده مثبت کند، در غیر این صورت با بحران‌های گسترده روبرو خواهد شد.
جابه‌جایی جمعیتی به سمت قاره آفریقا
بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل، تا سال ۲۱۰۰، قاره آفریقا نقش محوری در رشد جمعیت جهانی ایفا خواهد کرد. رشد جمعیت در آسیا و آمریکای لاتین از دهه ۲۰۵۰ به بعد وارد فاز منفی خواهد شد و اروپا نیز همین حالا وارد مرحله کاهش جمعیت شده است.
در مقابل، آفریقا به صحنه اصلی رشد جمعیت تبدیل می‌شود. تا پایان قرن، پنج کشور آفریقایی به فهرست ۱۰ کشور پرجمعیت جهان راه می‌یابند. این پنج کشور شامل نیجریه، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، تانزانیا و مصر خواهند بود.
نیجریه با حدود ۵۴۶ میلیون نفر، رتبه سه جهان خواهد بود. جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) با ۴۳۲ میلیون نفر در رتبه پنجم و اتیوپی با ۳۲۴ میلیون نفر رتبه هفتم خواهند بود. تانزانیا و مصر نیز با جمعیت‌هایی بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در میان ۱۰ کشور برتر قرار خواهند گرفت.
پیامدهای این تغییرات
این تحولات به معنای تغییرات ژئوپولیتیکی گسترده در قرن ۲۱ خواهد بود. کشورهای آفریقایی با جمعیتی عظیم نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها، بهداشت، آموزش و اشتغال، مدیریت منابع طبیعی و آب، مقابله با فقر، نابرابری و مهاجرت، توسعه پایدار و مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی هستند.
موقعیت دیگر کشورها در سال ۲۱۰۰
تا سال ۲۱۰۰ ایالات متحده آمریکا با پیش‌بینی جمعیتی حدود ۳۹۴ میلیون نفر، همچنان در بین کشورهای پرجمعیت باقی می‌ماند.
پاکستان با ۴۸۷ میلیون نفر رتبه چهارم جهان را از آن خود خواهد کرد و وارد لیست پنج کشور پرجمعیت جهان خواهد شد.
چین به رتبه سوم سقوط می‌کند و جمعیت آن به حدود ۷۶۷ میلیون نفر که نیمی از جمعیت کنونی آن است، کاهش می‌یابد. اندونزی با رشد متوسط به حدود ۲۹۷ میلیون نفر می‌رسد.
کشورهای اروپایی مانند روسیه، آلمان، ایتالیا و بریتانیا از فهرست ۱۰ کشور پرجمعیت خارج خواهند شد که نشانه‌ای از پیری و کاهش طبیعی جمعیت در این قاره سبز است.
برای دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاران، شناخت دقیق این تغییرات برای طراحی استراتژی‌های آینده حیاتی است. رشد جمعیت، در کنار تحول تکنولوژیک، به عامل کلیدی شکل‌دهی قرن بیست‌ویکم تبدیل خواهد شد.
