به گزارش تجارت نیوز، قطعی روزانه برق گریبان‌گیر بسیاری از مردم کشور شده است. در این میان مردم ساکن در گرم‌ترین شهرهای ایران که تحت عنوان مناطق «گرمسیر یک» طبقه‌بندی شده‌اند، با بحران‌های متعددی به دلیل قطعی برق دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
مناطق گرمسیر ایران از جمله خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان، جنوب فارس و یزد، سال‌هاست با شرایط اقلیمی سخت و دمای بالای هوا روبه‌رو هستند.
این موضوع نیاز این مناطق به دسترسی پایدار به برق را نشان می‌دهد. با این حال مناطق نامبرده امسال به طور عمده قطعی روزانه برق را تجربه می‌کنند. به بیان دیگر مناطقی که بیش از دیگر شهرهای کشور در روزهای گرم سال نیاز به برق دارند، بیش از همه نیز درگیر قطعی برق هستند!
چرا مناطق گرمسیر به برق بیشتری نیاز دارند و این موضوع به معنای بدمصرف بودن آنها نیست؟
مناطق گرمسیر به دلایل متعدد از جمله گرمای شدید، نیازمند مصرف برق بیشتر در فصول گرم سال هستند. یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید گرما در این مناطق، شدت و زاویه تابش خورشید است. موقعیت جغرافیایی این استان‌ها به گونه‌ای است که در بخش بزرگی از سال، خورشید در ارتفاع بالا از افق قرار دارد و نور آن به طور تقریبی به‌صورت عمودی بر سطح زمین می‌تابد. این نوع تابش باعث می‌شود میزان انرژی خورشیدی دریافتی در طول روز به مراتب بیشتر از سایر مناطق کشور باشد.
همچنین، تعداد زیاد روزهای صاف و آفتابی در این نواحی و فقدان ابر و رطوبت در جو، موجب می‌شود تابش خورشید بدون مانع به سطح زمین برسد و محیط را به‌شدت گرم کند.
افزون بر این، پدیده «تش‌باد» یا «باد لوار» یکی دیگر از عوامل تشدیدکننده گرماست. تش‌باد همان باد گرم و سوزان تابستانی است که در برخی مناطق مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان رایج است. تش‌باد به‌ویژه در ماه‌های تیر و مرداد، همراه با افزایش دما تا حدود ۵۰ درجه سانتی‌گراد، کاهش رطوبت هوا و گاهی همراه با گردوغبار، وضعیت طاقت‌فرسایی را برای ساکنان این مناطق رقم می‌زند.
معماری ناسازگاز با اقلیم؛ عامل تشدید بحران قطعی برق
باید توجه داشت که اساسا تاثیر قطعی برق در مناطق گرمسیر متفاوت است. به طور عمده به دلیل نوع معماری و شهرسازی در این مناطق، عمده ساختمان‌ها تک‌واحدی هستند. گرچه در شهرهایی مانند تهران بخش عمده‌ای از خانه‌ها به‌صورت آپارتمان‌های چندطبقه با دیوارهای مشترک ساخته شده که تبادل گرما با محیط بیرونی را محدود می‌کند، اما در بیشتر شهرهای گرمسیر، همچنان شکل غالب خانه‌ها تک‌واحدی و مستقل هستند.
این موضوع موجب تشدید احساس گرما در مناطق گرمسیر می‌شود و به بیان دیگر نوع معماری و الگوهای جدید شهرسازی، تاثیر ناترازی برق را تشدید کرده‌اند. در حالی که معماری سنتی بسیاری از این مناطق از جمله برخی شهرهای استان فارس، کرمان و یزد، بر پایه سازگاری با اقلیم گرم و خشک با استفاده از بادگیرها، حیاط‌های مرکزی، دیوارهای ضخیم خشتی، پنجره‌های کوچک و … طراحی شده بود، امروزه بسیاری از این ویژگی‌ها در ساخت‌وسازهای جدید نادیده گرفته شده‌اند.
این خانه‌های یک‌طبقه و جدا از هم که اغلب از مصالحی چون بلوک، سیمان یا آهن ساخته شده‌اند، گرمای بیشتری را جذب می‌کنند و به بیان بهتر بدون در نظر گرفتن ملاحظات اقلیمی بنا شده‌اند. همچنین ساختمان‌های جدید با وجود پنجره‌های بزرگ و تک‌جداره، هدررفت انرژی را تسریع می‌بخشند و خنک نگه داشتن خانه به دلیل نوع معماری غیربومی بسیار سخت می‌شود. سطح تماس بیشتر با هوای بیرونی، سقف‌های مستقیم در معرض آفتاب، نبود سایه‌انداز و طراحی غیربومی باعث می‌شود گرما به‌طور مستقیم وارد فضای داخلی شود.
در نتیجه، حتی با وجود استفاده از وسایل سرمایشی، تحمل گرما در این خانه‌ها بسیار سخت‌تر از واحدهای آپارتمانی در شهرهایی مانند تهران است.
البته نباید از این موضوع نتیجه گرفته شود که آپارتمان‌سازی باید در مناطق گرمسیر گسترده شود. در برخی از مناطق کشور مانند برخی شهرهای خوزستان، کیش، قشم و … آپارتمان‌سازی خود ناسازگار با اقلیم منطقه بوده و منجر به نارضایتی بسیاری از مردم منطقه شده است.
از سوی دیگر باید گفت که در برخی شهرها از جمله مناطق جنوبی کرمان، معماری سنتی مشکلات بسیاری ازجمله مقاوم‌نبودن در برابر زلزله را داشتهاند و در بسیاری از مناطق نوسازی این ساختمان‌ها ضروری به‌نظر می‌رسید. اما آن چه در این میان اهمیت دارد آن است که پس از نوسازی، تمامی تدابیری که معماری سنتی برای سازگاری مناطق گرمسیر در برابر گرما اندیشیده بود، نادیده گرفته شدند.
از این رو، باید به تقاطع مشکلات ساختاری در این مناطق اشاره شود. به بیان دیگر موضوع مورد توجه، دانستن تاثیر نحوه معماری و شهرسازی در تشدید بحران کمبود برق است.
در واقع آن چه در این میان اهمیت دارد آن است که با قطعی دوساعته برق در این مناطق، به دلیل نوع معماری موجود ازجمله تک واحدی بودن و متراژ بالا، خانه‌ها به سرعت گرم می‌شوند. از این رو با قطعی برق و خاموش‌شدن وسایل سرمایشی، تحمل دوساعته گرما در این مناطق بسیار سخت می‌شود.
تقاطع مشکلات در گرم‌ترین مناطق کشور
در چنین شرایطی، قطعی مکرر و روزانه برق در بسیاری از مناطق گرمسیر، فشار مضاعفی بر زندگی مردم وارد کرده است. قطعی برق در ساعات اوج گرما نه‌تنها کولرها و تجهیزات سرمایشی را از کار می‌اندازد، بلکه باعث مختل شدن تامین آب، تعطیلی کسب‌وکارها، بروز مشکلات بهداشتی و افزایش خطر گرمازدگی نیز می‌شود.
برای مردمی که در دمای بالای ۴۵ درجه و رطوبت بالا یا تش‌باد زندگی می‌کنند، چند ساعت قطعی برق معادل محروم شدن از حداقل شرایط حیاتی برای ادامه روز است.
در مجموع، هم‌زمانی تابش شدید خورشید، معماری ناسازگار، پدیده‌های اقلیمی خاص مانند تش‌باد، شکل واحدهای مسکونی و بحران زیرساختی در حوزه برق‌رسانی، وضعیت مناطق گرمسیر ایران را به مرز ناپایداری و فرسایش زیستی رسانده است.
در حالی که وزارت نیرو با توجه به نیاز اقلیمی مناطق گرمسیر، الگوی مصرف برق بالاتری نسبت به سایر مناطق کشور برای آنها در نظر گرفته است، اکنون بیشترین قطعی برق را به این مناطق تحمیل می‌کند.
این موضوع به وضوح از مشکل مدیریتی در حوزه برق‌رسانی حکایت دارد. وزارت‌خانه‌ای که خود به دلیل نیاز مناطق گرمسیر به مصرف برق الگو را بالا می‌برد، چگونه می‌تواند بیشترین میزان قطعی برق را به همین مناطق تحمیل کند؟
البته لازم به ذکر است که به احتمال زیاد پاسخ وزارت نیرو به این موضوع واگذاری تصمیم قطعی برق به استاندارهاست و باید این موضوع را از استاندارها جویا شد. اما آن چه در این میان دیده می‌شود، برون‌سپاری مسئولیت‌ها به دیگر نهادهاست؛ نوعی از برون‌سپاری که ناهماهنگی میان نهادها را رقم می‌زند.
در نهایت باید گفت برای مردم فرقی نمی‌کند که متولی این امر استاندارها باشند یا وزارت نیرو، آن چه در این میان اهمیت دارد آن است که تحمل گرمای بی‌سابقه در کنار قطعی روزانه برق غیرممکن است و با این شرایط زندگی برای مردم بسیار دشوار شده است. در آخر باید پرسید آیا مردم باید توان سال‌ها نبود سرمایه‌گذاری، کاهش بهره‌وری و نبود مدیریت بهینه در حوزه تولید و مصرف را پس بدهند؟
برای مطالعه بیشتر گزارش مناطق گرمسیر؛ نخستین قربانیان خاموشی‌های اجتناب‌ناپذیر! را در تجارت‌نیوز بخوانید.
