به گزارش تجارت نیوز، از روز پنج‌شنبه هفته گذشته، موجی از نگرانی‌ها در مورد بی‌آبی در تهران به راه افتاده است. تا جایی که مردم از قطعی شبانه آب در منازل خود خبر دادند و مسئولان نیز موضوع کاهش فشار آب تا حد صفر را تایید کردند.
ماجرا از آن جایی شروع شد که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، عصر روز پنج‌شنبه 15 آبان در نشست توسعه عدالت آموزشی در سنندج ضمن بیان مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور، تاکید کرد: «هم‌اکنون ایران با بحران‌های طبیعی همچون کمبود بارش و منابع آبی روبه‌رو است و این بحران‌ها می‌تواند پیامدهای جدی برای تامین منابع آب و گاز داشته باشد. اگر باران نبارد، احتمالا از آذرماه باید در تهران آب جیره‌بندی شود. اگر باز هم نبارد، دیگر آب نداریم و باید تهران را خالی کنیم.»
پس از این اظهارات بود که موج رسانه‌ای در مورد بی‌آبی در تهران به راه افتاد و تک تک مقاماتی که در این زمینه مسئول هستند، شروع به توضیح وضعیت وخیم آب کردند. اما چرا تا پیش از طرح ادعای تخلیه تهران توسط رئیس‌جمهوری، کسی از شرایط اسفناک آبی صحبت نمی‌کرد؟
توضیحات مسئولان پس از اظهارات پزشکیان
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، روز شنبه 17 آبان ماه در نشست خبری سخنگوی دولت عنوان کرد: «به منظور کنترل هدررفت آب، سیاست کاهش فشار شبکه توزیع در دستور کار قرار گرفته است و با اجرای این برنامه، 15 مترمکعب بر ثانیه آب ذخیره شد. البته مردم مجبور به نصب پمپ و مخزن شدند، اما همان میزان هدررفت در کشور ذخیره شد.»
او ادامه داد: «این برنامه کماکان در دستور کار قرار دارد و ممکن است مجبور شویم شب‌ها فشار آب را تا حد صفر پایین بیاوریم. تقاضا می‌کنم مردم نسبت به نصب ذخیره‌ساز (مخزن) اقدام کنند.»
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، شامگاه شنبه 17 آبان در یک برنامه تلویزیونی از تداوم «خشکسالی بی‌سابقه» در تهران خبر داد و گفت: «پایتخت معمولا هر دوره فقط دو سال خشکسالی را تجربه می‌کرد، اما برای نخستین بار شاهد تداوم پنج سال متوالی خشکسالی هستیم. میزان آب ذخیره‌شده در سدهای پنج‌گانه تهران به «حداقل تاریخی خود» رسیده و سطح ورودی آب به این سدها نیز «به شدت کاهش یافته» است.»
مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران در پاسخ به پرسشی درباره قطعی آب در شب نیز توضیح داد: «از نظر فنی نمی‌توانیم آب یک منطقه را در تهران به طور کامل قطع کنیم، اما فشار آب را شب‌ها بیشتر از روزها کاهش می‌دهیم. این اقدام یک «استاندارد پذیرفته‌شده جهانی» است و وقتی ناترازی شدیدی بین منابع و مصارف رخ می‌دهد، مجبوریم این منابع کم را در بازه زمانی طولانی‌تری توزیع کنیم. این کاهش فشار در شب‌ها بیشتر است و در ساعات روز که مردم بیدارند و آب مصرف می‌کنند، کمتر اعمال می‌شود.»
آن‌طور که مهر گزارش داده، عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، روز یک‌شنبه 18 آبان عنوان کرد: «مدیریت فشار آب را قبلا هم اطلاع‌رسانی کرده بودیم. در ساعات ۱۲ شب تا صبح فشار آب را کم می‌کنیم که هم بتوانیم نشت شهری را کم کنیم هم فرصتی برای آب‌گیری مخازن شهری ایجاد کنیم. برای مدیریت مصرف آب از حدود ساعت ۱۲ شب تا ۵ صبح فشار آب را کم می‌کنیم. اگر مصرف آب مردم تهران تا ۱۰ درصد کاهش یابد نیاز به کم کردن فشار آب نیست.»
او در بخش دیگری از سخنان خود در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: «اکنون حدود ۷.۵ مترمکعب بر ثانیه از سد طالقان و نزدیک به هفت مترمکعب بر ثانیه از سدهای لتیان، ماملو، لار و امیرکبیر تامین می‌شود، اما مجموعا با کمبود حدود سه مترمکعب بر ثانیه روبه‌رو هستیم که باید با مدیریت مصرف جبران شود. اگر مصارف دست‌کم ۱۰ درصد کاهش پیدا نکند، اختلال در تامین آب پایدار تهران حتمی است. این محدودیت‌ها می‌تواند شامل کاهش فشار یا محدودیت برداشت برای مشترکان پرمصرف باشد.»
همچنین علی سیدزاده، مدیرکل مدیریت مصرف آب، نیز تصریح کرد که فعلا راهکار دولت «کاهش حداکثری فشار آب» است تا لوله‌ها خالی نشوند و خطوط اصلی در مدار بمانند.
اگر نگاه کوتاهی به مجموع اظهارات این مقامات مسئول انداخته شود، می‌توان دریافت که نوعی اقدام لحظه آخری در برابر بحران آب تهران انجام شده است. این در حالی است که قطعا مسئولان از شرایط آبی کشور خبر داشته‌اند. با این حال، جو رسانه‌ای تا پیش از اظهارات رئیس جمهوری اینقدر متوجه هشدارهای آخرالزمانی نبود و به نظر می‌رسد که مسئولان تا لحظات آخر منتظر بارش باران بودند. البته این در حالی است که پیشرفت علم رخ داده و مسئولان می‌توانستند از وضعیت بارش‌ها تا ماه‌های آینده به طور کامل مطلع باشند!
لازم به ذکر است که در تابستان نیز مسئولان تاکید کردند که کاهش فشار در تهران رخ داده است و مردم مجبور به خرید پمپ آب هستند. اما در تابستان مساله کاهش فشار آب تا حد صفر وجود نداشت و این موضوع به تازگی اجرا می‌شود. تا جایی که مردم از حدود یک هفته گذشته، از قطع شبانه آب منطقه خود خبر داده‌اند و این موضوع کماکان ادامه دارد. به بیان دیگر، نمی‌توان گفت که این سیاست پیش‌تر نیز وجود داشته است چراکه به گفته خود مسئولان سیاستی که در تابستان اجرا می‌شد، کاهش فشار آب بود که با نصب پمپ آب، آب به طبقات بالا می‌رسید. اما اکنون به نظر می‌رسد که این سیاست جدید، به ناگهان اتخاذ شده است!
مسئولان از وضعیت ذخایر آبی و داده‌های هواشناسی خبر داشته‌اند
لازم به ذکر است که پیش از اظهارات رئیس‌جمهوری، بارها از کاهش ذخایر سدهای تهران صحبت به میان آورده شده بود، اما این که مسئولان قصد دارند بی‌آبی را با قطع آب روی مردم و یا احتمال انتقال پایتخت جبران کنند، به ندرت در صحبت‌ها یافت می‌شود.
به همین منظور برای تایید وضعیت اسفناک آبی باید گفت که سخنگوی صنعت آب، در نشستی خبری در روز دوشنبه 10 مهر در جمع خبرنگاران عنوان کرد: «درصد پرشدگی سدهای امیرکبیر ۱۵ درصد، لتیان ۲۵ درصد، لار دو درصد، طالقان ۴۱ درصد و ماملو هشت درصد است. به‌جز سد طالقان، بقیه سدهای تهران یا به حجم مرده رسیده‌اند یا نزدیک به آن هستند.»
حال با توجه به این که تابستان نیز کشور دچار کم‌آبی مشهودی بود و این وضعیت تا مهرماه نیز ادامه داشت، چطور تمام این هشدارهای آخرالزمانی تنها در عرض سه روز رسانه‌ها را پر کرده است؟
وقتی مسئولان از وضعیت سدها و آب‌های زیرزمینی خبر دارند و با توجه به داده‌های هواشناسی، به خوبی می‌توانستند یک پاییز خشک و کم‌باران را پیش‌بینی کنند، چرا باید ناگهان در عرض سه روز آن هم بعد از اعتراض مردم، از برنامه قطعی شبانه آب مطلع شویم؟
مگر آب سد طالقان به تهران نرسید؟
علاوه بر مطلع‌بودن از وضعیت کاهش ذخایر سدها، مسئولان برای جبران کمبود آب در تهران، برنامه انتقال آب از سد طالقان به تهران را داشتند.
طرح انتقال آب طالقان به تهران روز جمعه 25 مهر نهایی شد. با توجه به این طرح در هر ثانیه ۵ مترمکعب آب به تهران تحویل داده می‌شود. پیش از اتمام این طرح، به طور مداوم از راهکار انتقال آب طالقان به تهران به منظور رفع بحران کم‌آبی سخن به میان آورده می‌شد.
با این حال پس از آن که آب طالقان به تهران رسید و بارانی هم نبارید، مسئولان متوجه شدند که بحران آب فراتر از سطحی است که بیان می‌کنند.
این در حالی است که با توجه به اظهارات رضا حاجی کریم، رئیس فدراسیون صنعت آب کشور در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، کل آبی که از طالقان به تهران می‌رسد حدود 85 تا 87 میلیون مترمکعب در سال است. یعنی تنها هشت درصد به منابع آب تهران افزوده می‌شود، اما در همین حال، میزان آب «به حساب نیامده»، تلفات شبکه و برداشت غیرمجاز در تهران حدود ۲۵ درصد است.
به گفته او: «هم‌اکنون بسیاری از مراکز تجاری، مال‌ها و پروژه‌های بزرگ‌مقیاس در تهران هنوز سیستم بازچرخانی آب یا استفاده مجدد از آب یا پساب را در طراحی خود ندارند. همین مسئله‌هاست که ما را گرفتار کرده و باعث می‌شود چشمان ما فقط به انتقال آب از منابع جدید دوخته شود. از طرف دیگر، همین حالا که در اوج بحران آب تهران هستیم، آب طالقان وارد تهران شده است. در واقع منابع آبی منطقه‌ای دیگر نابود شده و به علاوه برای انتقال آب هزینه شده است، اما همچنان در تهران بحران آب وجود دارد.»
همین اظهارات نشان می‌دهد که طرح انتقال آب طالقان به تهران که هزینه بسیاری برای آن شد و ماه‌ها جو رسانه‌ای به وجود آمد که این طرح قرار است به کمک جبران بحران آب در تهران بیاید، اساسا توانایی برطرف کردن بحران آب در تهران را نداشته است. اما باید پرسید که چرا تقریبا هر روز از روند اجرای این پروژه طوری اطلاع‌رسانی می‌شد که گویا تنها با یک طرح انتقال آب قرار است کل مشکل پایتخت حل شود؟ چرا وقتی تنها چند هفته از رسیدن آب طالقان به تهران گذشت، خبرهای مردم از قطعی شبانه آب حکایت داشت؟
همه این موضوعات نشان می‌دهد که مسئولان گرچه سعی بر اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت سدها داشتند، اما به وضوح بیان نکرده بودند که اوضاع تا این اندازه بحرانی است که رئیس جمهوری کشور در تریبون رسمی از انتقال پایتخت تنها به خاطر بحران آب صحبت کند!
چرا با وجود مشخص‌بودن وضعیت ذخایر آبی اقدامی در راستای رفع کم‌آبی انجام نشد؟
از تابستان تاکنون بارها گزارش‌هایی در مورد کاهش ذخایر سدها منتشر شد و از همان گزارش‌ها مشخص بود که اوضاع بحرانی است. با این حال این پرسش مطرح می‌شود که راهکار مسئولان در ماه‌های گذشته تنها انتقال آب از یک منبع ناکافی و تحمیل فرونشست به آنها و از سوی دیگر انتظار برای بارش باران بوده است؟
این در حالی است که میزان هدررفت آب برابر با میزان کسری آب است. میزان هدررفت در شبکه توزیع آب تهران حدود 11 درصد است، یعنی در طول شبانه روز، با تزریق 2.9 میلیون مترمکعب آب در شبکه تهران، چیزی در حدود 319 هزار مترمکعب آب شرب، قبل از رسیدن به دست مصرف‌کننده، در شبکه توزیع هدر می‌رود.
همچنین آن‌طور که تسنیم گزارش داده، سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص میزان کسری آب فعلی تهران گفته است که 10 درصد از تقاضای مصرف فعلی تهران، کسری است؛ یعنی تقاضای فعلی آب در تهران، چیزی در حدود سه میلیون و 150 هزار مترمکعب در روز است که دو میلیون و 900 هزار مترمکعب آب در حال تامین است و بقیه با افت فشار شبکه در ساعات پایانی شب، درحال مدیریت است.
با توجه به تمامی موارد گفته شده، همچنان این پرسش مطرح است که چرا با وجود این که مسئولان می‌دانستند وضعیت تهران اسفناک است، اطلاع‌رسانی درستی نداشتند و اقداماتی را در دستورکار قرار دادند که کمک قابل توجهی به تهران نکرده است؟
آیا بحران آب تنها در سه یا چهار روز تشدید شده است؟ آیا مسئولان با توجه به روند بارگذاری جمعیت در تهران که اساسا پهنه‌ای خشک است و تامین آب آن وابسته به آب‌های زیرزمینی و آب‌های سطحی از طریق سدهایی است که اساسا برای تهران نیستند، نمی‌توانستند پیش‌بینی کنند که نهایتا تهران چنین روزهایی را به خود می‌بیند؟ با توجه به میزان هدررفت آب در شبکه و گسترش ساخت‌وسازها بدون وجود شبکه‌های بازچرخانی آب، انتظار نداشتند که بدون انجام اقدامات زیرساختی در این حوزه، روزی منابع طبیعی رو به اتمام بروند؟
متاسفانه آن‌قدر اوضاع بحرانی است که نمی‌توان حتی به پاسخ‌گویی مسئولان امیدوار بود، اما متاسفانه روند بارش‌ها، برداشت از منابع آب زیرزمینی غیرتجدیدپذیر، اقداماتی مانند انتقال آب و محدودیت‌هایی مانند قطعی آب دست به دست هم داده‌اند که آب به یکی از حساس‌ترین موضوعات روز تبدیل شود که قرار است کیفیت زندگی مردم را تهدید کند؛ موضوعاتی که قطعا قابل‌پیش‌بینی و پیش‌گیری بوده‌اند.
برای مطالعه بیشتر گزارش قطعی شبانه آب؛ راهکار جدید برای حل بحران آب تهران را در تجارت‌نیوز بخوانید.
