رونمایی از F-47؛ آیا جنگنده نسل ششم آمریکا می‌تواند معادلات قدرت هوایی را تغییر دهد؟

به گزارش تجارت نیوز، مارس ۲۰۲۵، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده اعلام کرد که نیروی هوایی آمریکا (USAF) تولید پلتفرم جنگنده نسل آینده برتر هوایی (NGAD) را آغاز خواهد کرد؛ جنگنده‌ای که قرار است جایگزین F-22 رپتور شود. فرمانده نیروی هوایی گفت که F-47 از F-22 مقرون‌به‌صرفه‌تر، توانمندتر در انطباق با تهدیدات جدید، و در دسترس‌تر از جنگنده‌های نسل پنجمی فعلی خواهد بود. این جنگنده برد بسیار بیشتری خواهد داشت، از پنهانکاری (Stealth) پیشرفته‌تری برخوردار است و از نظر پایداری عملیاتی و قابلیت پشتیبانی بهبود چشمگیری خواهد یافت. همچنین توانایی تعامل با فناوری پهپاد را خواهد داشت.

پلتفرم NGAD مجموعه‌ای شبکه‌محور از سامانه‌هاست که با هم کار می‌کنند تا برتری هوایی تضمین شود. این سامانه‌ها شامل فناوری پهپاد، یک بخش جنگنده پنهانکار و عناصر دیگر هستند. انتخاب «بوئینگ» به‌عنوان توسعه‌دهنده NGAD غافلگیرکننده بود، زیرا این پروژه پیش‌تر کنار گذاشته شد.

جزئیات طراحی F-47

بر اساس پیش‌بینی‌ها، F-47 نسبت به F-22 توان پرواز ۷۰ درصد بیشتر آن هم بدون سوخت‌گیری را دارد، گزاره‌ای که به تانکرهای سوخت‌‌رسان امکان می‌دهد در فاصله‌ای امن‌تر از میدان نبرد باقی بمانند؛ مزیتی حیاتی در سناریوی رویارویی در اقیانوس آرام، به‌طوری که شعاع نبرد این جنگنده نسل ششم بیش از ۱۰۰۰ مایل دریایی خواهد بود. سرعت پروازی آن بیش از ۲ ماخ و از قابلیت پنهانکاری بالایی برخوردار است. در فرایند طراحی، دماغه پنهانکار، کابین حبابی، بدنه تخت و زاویه‌دار، کاناردها (بالچه‌های کوچک جلویی) و بال‌هایی با زاویه رو به بالا مشاهده می‌شود.

از همین رو انتظار می‌رود طراحی F-47 بدون دم باشد که ممکن است از چابکی آن بکاهد. استفاده از «بردار رانش» می‌تواند این کمبود را جبران کند، ولی به قیمت افزایش وزن، هزینه و پیچیدگی پروژه. وجود کاناردها نشان می‌دهد که چابکی همچنان از اهداف طراحی بوده است. کاناردها پایداری بیشتری ایجاد کرده و مانورپذیری، به‌ویژه در هواپیماهای بال دلتا، را در زوایای حمله بالا بهبود می‌بخشند. با این حال، افزودن کانارد معمولا دستیابی به پنهانکاری راداری بالا، به‌خصوص از نمای روبه‌رو را دشوار می‌کند.

الزامات عملیاتی مورد انتظار

F-47 فقط برای کاهش مقطع راداری در برابر رادارهای آتش‌باز (X-band) طراحی نشده، بلکه کنترل انتشار امواج رادیویی (RF) و کاهش امضای فروسرخ نیز در آن مهم هستند. ممکن است کاناردها ثابت باشند و فقط در بخش‌هایی از پرواز مورد استفاده قرار گیرند، یا حتی به‌طور کامل جمع‌شوند تا مزایای چابکی و پنهانکاری توامان حفظ شود.

استفاده از کامپوزیت‌های پیشرفته با ساختارهای شفاف به امواج و بافل‌های زیرین می‌تواند در شکست امواج راداری در باندهای خاص موثر باشد. علاوه بر شکل و پوشش مواد جاذب رادار (RAM)، طراحی ساختاری این توان را دارد به‌صورت «تغییر شکل‌پذیر» باشد. با توجه به پروژه «استقرار رزمی چابک» در برنامه‌های جنگی آتی اقیانوس آرام، عملکرد باند کوتاه (Short Field Performance) نیز احتمالا به یکی از اهداف طراحی تبدیل شده است.

در سال ۲۰۱۸ اهداف برنامه موتور چرخه‌متغیر نیروی هوایی آمریکا مشخص شد. برای F-47، موتورهایی با توان حدود ۱۶۰ کیلو نیوتن (۳۵ هزار پوند تراست) از نوع جنرال الکتریک XA102 یا پرات‌اندویتنی XA103 پیش‌بینی شده‌اند. این موتورهای تطبیقی به جنگنده اجازه می‌دهند در پرواز مافوق صوت (Supercruise) بدون استفاده سنگین از پس‌سوز حرکت کرده و در سرعت‌های زیرصوت کارایی سوخت بالایی داشته باشد.

توسعه این جنگنده وابسته به تامین پایدار عناصر کمیاب و فلزات استراتژیک است، از جمله تیتانیوم، تنگستن و نیوبیوم برای استحکام و مقاومت حرارتی، و عناصر خاکی کمیاب مانند نئودیمیم و دیسپروزیم برای آهنرباها، عملگرها و سامانه‌های راداری. در رادارهای AESA استفاده از «گالیوم نیترید» به جای «گالیوم آرسنید» توان خروجی و تحمل دمایی را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

پشتیبانی سوخت‌رسان‌ها

در کنار نسل تازه جنگنده‌ها، نیروی هوایی آمریکا روی «سامانه نسل آینده سوخت‌رسانی هوایی» (NGAS) متمرکز شده که شامل تانکرهای بدون سرنشین و پنهانکار تا حدود سال ۲۰۴۰ خواهد بود. در نبردهای بزرگ آینده، تانکرهای غیرپنهانکار اهداف اصلی دشمن خواهند بود.ایده استفاده از هواپیماهای جنگنده برای حمل پادهای سوخت‌گیری نیز مطرح است. تانکرها باید از نقش «تامین سوخت» فراتر رفته و به گره‌های شبکه میدان نبرد تبدیل شوند که با داده‌های تهدید و وضعیت لحظه‌ای، مسیر خود را برای بقا یا ادامه ماموریت تغییر دهند.در شرایط کنونی دولت آمریکا ۳.۵ میلیارد دلار برای F-47 اختصاص داده، اما عدم قطعیت بودجه به تصمیمات کنگره وابسته است. پروژه‌های بزرگی مانند سامانه دفاع موشکی «گنبد طلایی» می‌توانند بودجه NGAD را تحت فشار قرار دهند.

برخی معتقدند این قرارداد علاوه بر توسعه جنگنده، تلاشی برای نجات بوئینگ از بحران و بازگرداندن آن به جایگاه رقابتی است. اعتصاب کارگران خطوط تولید جنگنده بوئینگ نیز می‌تواند زمان‌بندی تحویل را به تاخیر بیندازد. این جنگنده به دلیل وابستگی به سامانه‌های الکترونیکی پیچیده ممکن است در برابر حملات سایبری آسیب‌پذیر باشد. همچنین محدودیت صادرات عناصر کمیاب از سوی چین می‌تواند بر تامین مواد حیاتی برای اویونیک و پوشش پنهانکار تاثیر منفی بگذارد.

توسعه F-47 یک پروژه جاه‌طلبانه و پیچیده برای آمریکا است که علاوه بر طراحی و پیشرانه، نیازمند تکمیل زنجیره پشتیبانی شامل پهپادهای رزمی، سوخت‌رسان‌ها و آواکس‌هاست. عدم قطعیت بودجه، کمبود عناصر کمیاب و همزمانی پروژه‌های عظیم دیگر، چالش‌های جدی ایجاد می‌کنند. هرچند چین در اواخر ۲۰۲۴ نمونه اولیه جنگنده بدون دم خود را به پرواز درآورد، اما F-47 احتمالا بازدارندگی محدودی نسبت به چین و روسیه خواهد داشت، مشابه F-22 و F-35 که تاکنون با چالش واقعی از سوی نیروی هوایی مدرن این کشورها روبه‌رو نشده‌اند. با این حال، انتظار می‌رود طبق سنت رایج، آمریکا F-47 را «برترین جنگنده تاریخ» معرفی کند؛ با این واقعیت پنهان که در نبرد واقعی رو در رو با همتایان خود آزمایش نشده است.