به گزارش تجارت نیوز، بانک مرکزی چندی پیش گزارشی از عملکرد ابزارهای تامین مالی زنجیره تولید در سال 1403 منتشر کرد و در این گزارش به سه ابزار نوین تامین مالی زنجیره تولید، شامل کارت رفاهی متصل به اوراق گام، برات الکترونیکی زنجیره تولید و فاکتورینگ پرداخت. بانک مرکزی در قسمتی از گزارش مزبور به عملکرد اوراق گام در سال 1403 و افزایش حدود 62 درصدی سهم این اوراق در تامین مالی بنگاه‌ها نسبت به سال گذشته اشاره کرد و مدعی نهادینه شدن تدریجی اوراق گام در تامین مالی زنجیره تولید کسب‌وکارها شد. با وجود این، بررسی‌ها نشان می‌دهند این اوراق در مقایسه با تسهیلات بانکی، سهم ناچیزی از تامین مالی بنگاه‌ها را بر عهده داشتند.
اوراق گام چیست؟
اوراق گام مخفف عبارت «گواهی اعتبار مولد» است و برای اولین بار در سال 1399 با هدف تامین مالی غیرتورمی فعالیت تولیدکنندگان، طراحی و صادر شد. این اوراق، به‌ویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط که دسترسی محدودتری به منابع مالی دارند، فرصتی برای تامین سرمایه در گردش فراهم می‌کند و تولیدکنندگان با دریافت آن می‌توانند بدون استفاده از پول نقد، مواد اولیه یا تجهیزات مورد نیاز خود را تهیه کنند.
سازوکار اوراق گام به این شکل است که ابتدا بنگاه‌هایی که خریدار کالا یا خدمات هستند، مستندات مالی خود را به بانک ارائه می‌دهند. پس از تایید اعتبار بنگاه، بانک عامل اوراق گام را صادر کرده و اطلاعات آن را در سامانه گام ثبت می‌کند. بنگاه دارنده اوراق گام می‌تواند این اوراق را به عنوان یک ابزار پرداخت به سایر تولیدکنندگان انتقال دهد یا تا زمان سررسید این اوراق که معمولاً دوره زمانی یک‌ساله دارد، نزد خود نگه دارد و مبلغ اسمی را دریافت کند.
اوراق گام همچنان در حاشیه
بانک مرکزی در گزارش خود از عملکرد ابزارهای تامین مالی زنجیره تولید در سال 1403، عملکرد اوراق گام را با افزایش 61.9 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 21 هزار میلیارد تومان اعلام کرد و مدعی نهادینه شدن تدریجی این اوراق در تامین مالی سرمایه در گردش بنگاه‌ها شد. این در حالی است که بر اساس گزارش دیگری که بانک مرکزی از عملکرد تسهیلات پرداختی بانک‌ها و هدف از دریافت تسهیلات در سال 1403 منتشر کرد، بانک‌ها در سال گذشته بیش از پنج هزار و 965 هزار میلیارد تومان تسهیلات به کسب‌وکارها پرداخت کردند.
مقایسه رقم استفاده از اوراق گام با مبلغ پرداخت تسهیلات بانکی در سال 1403 حاکی از آن است که عملکرد این اوراق در مقایسه با وام‌های بانکی پرداخت شده به صاحبان کسب‌وکارها، تنها حدود 0.3 درصد بوده است.
اوراق گام تنها 0.4 درصد از سرمایه در گردش تولیدکنندگان را تامین کرد
افزون بر آن، از آنجا که اوراق گام با هدف تامین سرمایه در گردش به متقاضیان پرداخت می‌شود، باید عملکرد این اوراق نسبت به تسهیلات پرداختی با هدف تامین سرمایه در گردش را نیز محاسبه کرد. آمارها از آن حکایت دارند که مبلغ کل تسهیلات پرداختی نظام بانکی با هدف تامین سرمایه در گردش سال 1403 معادل چهار هزار و 652 هزار میلیارد تومان بوده است. بنابراین اوراق گام در سال گذشته تنها 0.4 درصد از بار تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها را به دوش کشید.
با این تفاصیل، به نظر می‌رسد خلاف ادعای بانک مرکزی، اوراق گام و دیگر ابزارهای نوین تامین مالی، همچنان راه درازی تا نهادینه شدن در تامین مالی اقتصاد کشور در پیش دارند.
بار سنگین تامین مالی اقتصاد ایران بر دوش بانک‌ها
با انتشار آمار و ارقام تسهیلات پرداختی نظام بانکی در سال گذشته و سهم بالای بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به بخش‌های مختلف، بار دیگر مساله نقش پررنگ نظام بانکی در تامین مالی کشور به میان می‌آید؛ موضوعی که محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، نیز پیش‌تر بارها به آن اشاره کرده است.
فرزین سال گذشته با اشاره به نقش بانک‌ها در تامین مالی کشور گفت: «در حال حاضر ۹۲ درصد تامین مالی کشور بر دوش شبکه بانکی است و در این شرایط تنها هفت درصد از سوی بازار سرمایه و یک درصد نیز از سوی بازارهای دیگر تامین می‌شود. سهم بالای ۹۰ درصدی نشان می‌دهد سایر اجزای تامین مالی کار خود را به‌خوبی انجام نمی‌دهند.»
اتکای بیش از حد نظام تامین مالی به تسهیلات بانکی، ریسک‌های متعددی ایجاد می‌کند؛ افزایش بدهی و ناترازی بانک‌ها، تضعیف اثرگذاری سیاست‌های پولی، تشدید تورم به دلیل خلق پول و فشار مضاعف بر منابع محدود بانکی، تنها نمونه‌هایی از مشکلات ناشی از این اتفاق هستند. به‌علاوه، این وابستگی مانع توسعه بازار سرمایه، ابزارهای نوین تامین مالی و تنوع‌بخشی به منابع مالی می‌شود و در بلندمدت پایداری نظام مالی و رشد اقتصادی را تهدید می‌کند.
برای مطالعه بیشتر صفحه بانک و بیمه در تجارت‌نیوز را دنبال کنید.
