به گزارش تجارت‌نیوز، طرح فروش محصولات ایران خودرو و سایپا از طریق انجام قرعه‌کشی، ایده‌ای بود که از دل وزارت صمت بیرون آمد. اما اکنون شانس برنده‌شدن ثبت‌نام‌کنندگان در طرح‌های فروش و پیش‌فروش خودروسازان از شانس برنده‌شدن در لاتاری گرین‌کارت آمریکا هم کمتر است.

حتی خود دولتمردان هم می‌دانند با این طرح‌ها چنان رانتی ایجاد کرده‌اند که آن را در قالب امتیاز در اختیار گروه‌هایی خاص قرار می‌دهند. ازجمله این گروه‌ها می‌توان به مادران دارای بیش از یک فرزند اشاره کرد که در هر طرح حدود نیمی از محصولات عرضه‌شده به آن‌ها تعلق می‌گیرد. مالکان خودروهای فرسوده دیگر گروه صاحب چنین امتیاز ویژه‌ای شده‌اند.

امتیازاتی که بازار سیاه خرید و فروش خودروهای فرسوده و حواله مادران را حسابی داغ کرده است. با توجه به اختلاف قیمت محصولات خودروسازان از کارخانه تا بازار چه بسا اگر امکان خرید و فروش فرزندان وجود داشت، بعید نبود عده‌ای برای افزایش شانس خود اقدام به چنین کاری می‌کردند.

دولت سیزدهم که از ابتدای روی کار آمدن خود بارها این طرح را رانت‌زا خواند، اما همچنان آن را ادامه می‌دهد. این دولت حتی توانسته بورس را که نماد شفافیت در هر اقتصادی شناخته می‌شود به محلی برای رانت‌پاشی خودرو و نوسان‌گیری دلالان تبدیل کند.

رانت موجود در 4 محصول ایران خودرو

در آخرین طرح فروش خودرو، از روز گذشته ایران خودرو فرش فوق‌العاده چهار محصول خود را آغاز کرد. این طرح که جزئیات آن در جدول زیر مشخص است، با حواشی زیادی، ازجمله بسته‌شدن سایت فروش اینترنتی، همراه شد.

طرح فروش فوق العاده ایران خودرو در دی ماه ۱۴۰۱

گذشته از حواشی ایجادشده، همچنان رانت‌های عجیب و قابل توجهی در این طرح دیده می‌شود. طوری‌که برندگان خودرو پژو پارس سال سفارشی با موتور XU7P می‌توانند خودرو خود را با بیش از 2.5 برابر مبلغی که به ایران خودرو می‌پردازند در بازار آزاد بفروشند.

این خودرو که در کارخانه 185 میلیون تومان قیمت دارد، در بازار امروز، 19 دی 1401، در محدوده 477 میلیون تومان معامله می‌شود. این یعنی اختلاف 292 میلیون تومان یک محصول از کارخانه تا بازار.

پژو پارس سفارشی ELX نیز برای خریداران تقریباً همین مقدار جذاب است. این خودرو که در کارخانه 209 میلیون تومان عرضه می‌شود، در بازار با قیمت‌هایی بالغ بر 490 میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. به عبارتی 2.3 برابر گران‌تر از قیمت کارخانه. بنابراین ریشه محبوبیت خودرویی نظیر پرشیا را باید در چنین اختلاف قیمت‌هایی جست‌وجو کرد.

حتی رانا پلاس هم که طرفدار چندانی از نظر ظاهری و کیفیت ندارد، در بازار اختلاف بیش از دو برابری نسبت به کارخانه پیدا می‌کند. در آخرین طرح فروش فوق‌العاده ایران خودرو، این محصول نیز 215 میلیون تومان قیمت‌گذاری شد. اما در حال حاضر بعید است که فروشندگان در بازار آزاد مدل صفر رانا پلاس را کمتر از 444 میلیون تومان بفروشند.

سورن پلاس دوگانه‌سوز، چهارمین محصول موجود در طرح فروش فوق‌العاده آبی‌های جاده مخصوص، کمترین اختلاف قیمت را با بازار دارد. اما همین خریداران همین محصول هم یک‌شبه ارزش سرمایه خود را 210 میلیون تومان افزایش می‌دهند.

این خودرو به‌عنوان گران‌ترین محصول عرضه‌شده در طرح اخیر 281 میلیون تومان قیمت خورده است. اما در بازار در محدوده قیمتی 491 میلیون تومان معامله می‌شود.

رانت‌پاشی با تکیه بر اهرم خودرو

به‌رغم اینکه مسئولان وزارت صمت بارها از تعدیل قیمت خودرو و ساماندهی بازار خبر داده‌اند، اما همچنان شاهد رانت‌پاشی این وزارتخانه با تکیه بر اهرم خودرو هستیم.

علاوه بر طرح‌های فروش که در عمل به محلی برای ارائه امتیاز و پیشبرد سیاست‌های راهبردی دولت نظیر افزایش فرزندآوری شده‌اند، واردات خودرو نیز با چنین محدودیت‌هایی مواجه است که گویا صرفاً قرار است نقطه روشنی در کارنامه دولت و البته حفظ برخی مدیران باشد.

دولت که مدعی است با عرضه محصولات ایران خودرو و سایپا در بورس کالا توانسته تا حدودی بازار را کنترل کند، اما بورس هم بارها منجر به افزایش قیمت خودرو در بازار شده است.

در این بین به نظر می‌رسد «تولید» حلقه گمشده‌ای است که وزارت صمت توجهی به آن ندارد. میزان تقاضایی که هر بار در طرح‌های فروش ایران خودرو به ثبت می‌رسد، به‌خوبی تقاضای موجود در بازار را نشان می‌دهد که گاه از شش میلیون هم بیشتر است. اما سال‌هاست که میزان تولید خودروسازان حتی به یک میلیون دستگاه هم نرسیده است. حتی امسال که دولت برنامه رشد 50 درصدی تولید و عرضه یک میلیون و 600 هزار دستگاه را در برنامه داشت.

حال آیا با چنین اختلافی در عرضه و تقاضا می‌توان انتظار داشت که قیمت خودرو در بازار آرام بگیرد؟ البته این پرسش زمانی محلی از اعراب پیدا می‌کند که دولت خواست و اراده‌ای در ساماندهی بازار داشته باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر صفحه اخبار خودرو را در تجارت‌نیوز دنبال کنید.