علیرضا شیرمحمدی: تقریبا دو سال از همکاری‌های نزدیک اقتصادی ایران و روسیه می‌گذرد، روسیه کشوری با میزان متوسط واردات 300 میلیارد دلار در سال و جمهوری اسلامی ایران با متوسط واردات 40 میلیارد دلار می‌توانند شرکای خوبی به منظور توسعه روابط باشند.

آنچه که شنیده می‌شود، این است که دورنمای خوبی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی بین ایران و روسیه تعریف شده است، شرکت‌های غول‌پیکر ایران و روسیه مانند NIOC، LUKoil, GazpromNeft, Gazprom International, Zarubezhneft and Tatneft. بر سر یک میز جمع شده‌اند و تقسیم‌کار کرده‌اند، چندی پیش حضور یک هیات 300 نفره روسی را در ایران شاهد بودیم که به همراه وزیر Alexander Novak در کمیسون مشترک ایران و روسیه حضور داشتند و در مورد مقولات مختلف از جمله راه‌آهن برای ترانزیت، پروژه‌های نفت و گاز و نیز نیروگاه‌های اتمی برنامه‌ریزی کردند.

اخبار غیر رسمی حکایت از آن دارد که اعتبار اختصاص یافته از فدراسیون روسیه برای ایران، صرفا تا کنون در یک پروژه قطعی شده است و بخش زیادی از آن مورد استفاده قرار نگرفته است، اینکه این اعتبار برای پروژه‌هایی که بتواند صادرات ایران به روسیه و تامین مایحتاج کشور روسیه را تامین کند در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.از سوی دیگر مطمئن نیستیم، آیا در مقابل، جمهوری اسلامی ایران نیز اعتباری برای شرکت‌های روس به منظور خرید از ایران اختصاص داده است و اگر این اعتبار تخصیص‌یافته، که بتواند نقش مهمی در توسعه صادرات کالا و خدمات شرکت‌های ایرانی به روسیه داشته باشد؟

این‌ها همه خیلی خوب است و می‌توان گفت دورنمای خوبی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی بین ایران و روسیه ترسیم می‌کند، البته وظیفه دو دولت بزرگ ایران و روسیه هم جز این نیست که باید بتواند برنامه‌های کلان را بین دو کشور طراحی نماید و باید به خاطر این موضوع قدردان هم باشیم.

[imp content=”تعداد کانتینرهای وارداتی به کشور روسیه بین 2 تا 3 میلیون کانتینر در حوزه کشاورزی بالغ می‌‌شود، یعنی هزینه حمل این کانتینرها در سال رقمی در حدود 7 میلیارد دلار برآورد می‌شود. بله 7 میلیارد دلار !”]

اما باید گفت که بسیار متاسفم از اینکه تجار دو کشور از یکدیگر اطلاعات چندانی ندارند و این موضوع باعث شده است که ما در برنامه کوتاه‌مدت و میان‌مدت دست‌های خالی را به یکدیگر نشان می‌دهیم. نکته‌ای که روسای محترم اتاق بازرگانی روسیه و نیز اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه نیز صراحتا در همایشی که به منظور توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشور، تشکیل شده بود به آن تصریح داشتند.

شرکت‌های ایرانی بدون در اختیار داشتن اسنادی چون، مطالعات و تحقیقات بازار در بسیاری از اجلاس‌ها و نمایشگاه‌های متعدد در روسیه و صرف هزینه‌های کلان شرکت کرده‌اند، هرچند این فرصت‌ها در دوره‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت شاید از نظر اقتصادی با اهداف چند ده میلیارد دلاری بلندمدت برابری نکند، اما اعتقاد کامل دارم در صورت استفاده از مدل‌های صحیح در توسعه صادرات به بازار بزرگ فدراسیون روسیه و آسیای میانه، می‌توان به آینده خوش‌بین بود.تیم‌های مشورتی که تجربه خوبی در حوزه نفت و گاز و نیز صنایع غذایی و کشاورزی دارد در تلاش است تا به‌عنوان یک همراه فرصت‌های خوب در حوزه‌های اقتصادی را شناسایی و به تجار دو کشور معرفی نماید، در این مدل تلاش می‌شود مذاکرات تجاری و سرمایه‌گذاری به نتیجه نهایی برسد.

محصولات کشاورزی حرف اول را می‌زند

یکی از فرصت‌های بین دو کشور برای توسعه، موضوع محصولات کشاورزی است، بر اساس منابع بازرگانی فدراسیون روسیه سالانه نزدیک به 30 میلیارد دلار از واردات خود را به محصولات کشاورزی اختصاص داده است و با توجه به شرایط آب و هوایی کشور روسیه این موضوع نقش حیاتی برای کشور روسیه ایفا می‌کند.

کشور روسیه از کشورهای گوناگونی این واردات را انجام می‌دهد، از آمریکا و آفریقای جنوبی تا آسیای جنوب شرقی و نیز خاورمیانه، با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت که تعداد کانتینرهای وارداتی به کشور روسیه بین 2 تا 3 میلیون کانتینر در حوزه کشاورزی بالغ می‌‌شود، یعنی هزینه حمل این کانتینرها در سال رقمی در حدود 7 میلیارد دلار برآورد می‌شود. بله 7 میلیارد دلار !

جالب است بدانیم ایران نزدیک‌ترین کشور بزرگ چهارفصل به روسیه است و در نزدیکی کشور روسیه واقع شده، به وسیله راه دریایی خزر و نیز راه زمینی کمتر از 1300 کیلومتر (آستارا- سوچی) دسترسی خوبی با یکدیگر دارند.

با توجه به چهارفصل بودن ایران، در هر زمان می‌توان محصولات کشاورزی متنوعی را در بخشی از آن یافت، محصولاتی با کیفیت‌ها و طعم‌های متنوع که البته شرایط آب و هوایی متنوع باعث این تفاوت‌ها شده است و می‌تواند سلیقه‌های متنوع را پاسخگو باشد.

محصولاتی مانند انگور، انواع آلوها، شلیل و هلو، هندوانه و خربزه، انواع کاهو و کلم، خیار، انواع گوجه‌ها، کدو و بادمجان، سیب‌زمینی و پیاز و چندین محصول دیگر مانند توت‌فرنگی، خرما و پسته که ایران مقام اول در تولید این محصولات اخیر را در دنیا دارد. مجموع تولیدات محصولات کشاورزی در ایران بالغ بر 120 میلیون تن و در حوزه میوه و سبزی این میزان به 30 میلیون تن برآورد می‌شود، این موضوع یعنی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند حداقل نیمی از نیاز روسیه در این حوزه را پاسخگو باشد، لذا این موضوع می‌تواند، ظرفیت اقتصادی در حدود 20 میلیارد دلار بین ایران و روسیه ایجاد کند.

جالب است بدانیم، میزان سرانه مصرف میوه و سبزی در ایران تنها 30 کیلوگرم بوده، که یک‌چهارم میزان استاندارد در سطح دنیا است، میزان ضایعات این محصولات در ایران به بیش از 15 میلیون تن برآورد می‌شود. شاید خیلی زیبا نباشد که بیان کنم، میلیون‌ها تن از محصولات کشاورزی در ایران معمولا به دلیل سیستم توزیع سنتی از مسیر مصرف خارج و به مصرف صنعتی می‌رسد.

فراوانی محصولات کشاورزی در ایران و هزینه تقریبا پایین این محصولات باعث شده است توسعه خوبی در این بخش شکل نگیرد، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هر دو با این سیستم توزیع سنتی راضی هستند.

این محصولات در برخی فصل‌ها در زمین باز و برخی محصولات در گلخانه‌ها، رشد می‌کنند، یعنی تقریبا در تمامی طول سال محصولات مورد نیاز روسیه در ایران به خوبی یافت می‌شود.مناطق بزرگ کشاورزی در ایران، که از کنار مرز ما با کشور آذربایجان شروع می‌شود و تا شمال خلیج‌فارس ادامه دارد، موضوعی که تقریبا می‌توان گفت در دنیا منحصربه‌فرد است.

لزوم استانداردسازی سیستم توزیع

در مورد صادرات محصولات کشاورزی به روسیه نکات قابل‌توجهی وجود دارد، اولین موضوع تفاوت سیستم توزیع در ایران و روسیه است: سیستم توزیع در روسیه به دلیل هزینه‌های بالای محصولات کشاورزی، یک سیستم کاملا مدرن بوده و عمده محصولات از طریق فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای توزیع می‌‌شود، اما در ایران با توجه به فراوانی محصولات کشاورزی، سیستم توزیع کاملا سنتی بوده و از طریق شبکه‌های سنتی توزیع می‌شود که این موضوع باعث افزایش ضایعات در این صنعت نیز شده است.

محصولات به شکل بسیار تازه در بازارهای مخصوص میوه و سبزی توزیع می‌شود و مردم نیز به صورت روزانه آن را خریداری می‌کنند.

اما در فدراسیون روسیه، برای توزیع میوه و سبزی و کلا محصولات کشاورزی، استانداردهای بسیار بالایی رعایت می‌شود و این استانداردها معمولا در قالب استاندارد FRESH FRUIT & Vegetables Standards است که در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

لذا ما مجبوریم برای آغاز صادرات به کشور روسیه و همکاری با شرکت‌های بزرگ در آن کشور، سیستم بسته‌بندی و توزیع بر اساس استانداردهای کشور روسیه را آماده نماییم.

[imp content=”حضور سرمایه‌گذاران کشور روسیه در پروژه‌های سرمایه‌گذاری کشاورزی در ایران و مشخصا گلخانه‌ها می‌تواند یک استراتژی برای ایجاد درآمد در این حوزه باشد.”]

چنانچه صادرات در این حوزه و صرفا بر اساس بازار هدف روسیه به خوبی و بر اساس برنامه‌های پیشنهادی شکل بگیرد، می‌تواند بیش از یک میلیون نفر را به صورت مشتقیم مشغول به کار نماید. موضوعی که در وضعیت اقتصادی منطقه، به راحتی نمی‌توان از آن عبور کرد.

سیستم توزیع کالا در آن کشور نیز یک مدل مناسب با بهره‌وری قابل‌قبول در جهان است. نکته مهم و جالب توجه اینکه اکثریت محصولات توزیعی هم از کشورهای مختلف به آن کشور وارد می‌شود. این مدل توزیع در کشور روسیه در مقایسه با بسیاری از کشورها کاملا متمایز و قابل قبول است.از سوی دیگر امروز ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده محصولات کشاورزی در منطقه و به صورت متوسط در محصولات گوناگون پنجمین و یا ششمین رتبه در دنیا را دارد، تولید بیش از 30 میلیون تن میوه و سبزیجات که می‌تواند بیش از نیمی از نیاز فدراسیون روسیه را پاسخگو باشد، در مقایسه سطح قیمت‌ها با سایر کشورها، از مزیت رقابتی بالایی برخوردار است، نزدیک‌ترین کشور به روسیه به منظور کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل است و می‌تواند هزینه‌های واردات کالا به کشور روسیه را به نحو قابل قبولی کاهش دهد.

در حال حاضر تولیدکنندگان محصولات کشاورزی در ایران در حال تلاش برای تامین محصولات با کیفیت مناسب در کشور روسیه هستند، اما در حال حاضر تمام صادرات محصولات ایران به کشور روسیه از 170 میلیون دلار تجاوز نمی‌کند. فرصت موجود تجارت خوبی را برای سرمایه‌گذاران روسیه در ایران فراهم نموده است، فرصتی که می‌تواند با توجه به مزیت‌های فوق‌العاده تولید محصولات کشاورزی در ایران درآمدهای خوبی را به سرمایه‌گذاران در حوزه تولید محصولات کشاورزی اختصاص دهد.

حضور سرمایه‌گذاران کشور روسیه در پروژه‌های سرمایه‌گذاری کشاورزی در ایران و مشخصا گلخانه‌ها می‌تواند یک استراتژی برای ایجاد درآمد در این حوزه باشد.

گلخانه‌ها در ابعاد 20 هکتار دارای امکاناتی از قبیل آب، گاز و برق که می‌تواند حداقل 12 واحد در آن ایجاد شود و با استفاده از فنّاوری‌های مدرن در داخل ایران تولید و ظرف مدت 6 ماه راه‌اندازی و کمتر از یک سال به تولید کامل برای تولید محصولات مختلف و صادرات آن به فدراسیون روسیه باشد.

میزان سرمایه‌گذاری در هر واحد دو هکتاری کمتر از 1 میلیون دلار است و هر واحد 2 هکتاری می‌تواند در هر دوره 300 الی 350 تن محصول مانند خیار و یا گوجه‌فرنگی تولید کند. یعنی حجم کل تولید در همه 12 واحد نزدیک به 4000 تن خواهد بود و ارزش فروش سالانه محصولات در این واحد گلخانه حداقل 5 الی 6 میلیون دلار خواهد بود.

سرمایه‌گذاران از کشور روسیه می‌توانند در پروژه‌های متعدد سرمایه‌گذاری نمایند و در زنجیره ارزش محصولات کشاورزی ایران حضور یابند.

فرصت سرمایه‌گذاری در ساخت هایپرمارکت‌ها

فرصت دومی که تجار و سرمایه‌گذاران از فدراسیون روسیه می‌توانند در آن حضور داشته باشند، انتقال مدل توزیع از کشور روسیه به ایران است. در حال حاضر بزرگ‌ترین توزیع‌کنندگان در کشور روسیه شامل شرکت‌هایی مانند مگنیت، دیکسی و X5، Lenta و ده‌ها نام دیگر، در حال توزیع محصولات بین جمعیت 145 میلیون نفری روسیه هستند.

صنعت توزیع در ایران در حال رشد است و ایجاد هایپرمارکت‌های بزرگ توسط شرکت‌های داخلی و خارجی در حال انجام است، جالب است بدانید یکی از فروشگاه‌های معتبر زنجیره‌ای بین‌المللی به دلیل افتتاح سه شعبه خود در ایران توانست فروش سالیانه مرکزی خود را به شکل عجیبی افزایش دهد.

این یک مدل بسیار خوب از سرمایه‌گذاری خارجی یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ دنیا در ایران است، البته مدل‌های موفق زیادی در خصوص سرمایه‌گذاری خارجی شرکت‌های خارجی در ایران وجود دارد، مثلا در حوزه صنایع پتروشیمی و یا حمل‌ونقل از کشور ترکیه و نیز کشورهای حوزه خلیج‌فارس، که معمولا با توجه به سیاست‌های سرمایه‌گذاران درآمدهای آن‌ها اعلام نمی‌شود، یکی از سیاست‌های افراد باهوش سرمایه‌گذار است.

[imp content=”یکی از فروشگاه‌های معتبر زنجیره‌ای بین‌المللی به دلیل افتتاح سه شعبه خود در ایران توانست فروش سالیانه مرکزی خود را به شکل عجیبی افزایش دهد.”]

جمعیتی بیش از 12.5 میلیون نفر در تهران، یعنی یک میلیون نفر بیشتر از جمعیت مسکو، نیازمند سیستم توزیع بزرگ‌تری است، تعداد فعلی هایپرمارکت‌های تهران و همچنین شهرهای بزرگ ایران پاسخگوی نیازهای متقاضیان نیست، مراکز تجاری بزرگ در حال ساخت است و می‌تواند در عملیاتی نمودن اهداف کوتاه‌مدت در ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در شهرهای بزرگ ایران تسریع کند.

فقط نباید فراموش کرد که معمولا ایده‌های خوب و سود ده خصوصا در دوره‌های کوتاه‌مدت و پایدار، نیازمند افرادی است که بتوانند سریع‌تر از بقیه تصمیم‌گیری کنند و وارد این زمین بکر و کم رقیب شوند، مسلما این فرصت‌ها به صورت برق‌آسا توسط سرمایه‌گذاران بزرگ به تصاحب در می‌آید و فرصت‌های بعدی مسلما به نسبت این فرصت‌های اولیه سودهای کمتری را توزیع خواهد کرد.

فدراسیون روسیه به سرعت برنامه‌های جایگزینی واردات خود را در حال اجرا دارد، نقشه توسعه گلخانه‌های این کشور و سرعت ساخت این تاسیسات نشان می‌دهد که، واردات این کشور از محصولات کشاورزی هرچند ادامه خواهد داشت، ولیکن می‌تواند رقابت را در آینده نزدیک برای عرضه‌کنندگان ما سخت‌تر نماید.