طبقه متوسط ایرانی چگونه فقیر شد؟

به گزارش تجارت‌نیوز، طبقه متوسط عامل رشد تولید است، اما دولتی که حمایت از فقرا را شعار اصلی خود می‌داند، سیاست‌هایش به سمتی رفته که جمعیت کم‌درآمد کشور به رقم هشداردهنده ۲۳ میلیون نفر رسیده و به گفته کارشناسان این یعنی کوچک‌تر شدن طبقه متوسط و تولد طبقه متوسطِ فقیر! اقتصاددانان علت را جزء در تورم و سیاست‌های عجیب اقتصادی جست‌وجو نمی‌کنند. سیاست‌هایی که جامعه‌ای را شکل داده که در آن دو گروه ثروتمند و فقیر حضور دارند. نتیجه چه خواهد بود؟ بروز بحران‌های جدی اجتماعی.

به گفته کارشناسان، طبقه متوسط در اصل طبقه‌ای است که زندگی خود را بر تلاش و نتایج آن متمرکز کرده است. اما در ابتدای امسال، حسین راغفر- کارشناس مسائل اقتصادی- نسبت به له شدن طبقه متوسط هشدار داد! کمی بعد، محمد خوش‌چهره- استاد دانشگاه- نیز کوچک شدن این طبقه را تایید کرد. در حالی این هشدارها بالا گرفته که دیرزمانی است طبقه متوسط در ایران تحت فشارهای شدید اقتصادی و معیشتی قرار دارد. همین امر سبب سقوط این طبقه به طبقات پایین‌تر و نزدیک شدن آن به خط فقر شده است. زنگ خطر فقر روزافزون طبقه متوسط هم به صدا درآمده است.

نقش تورم در کوچک‌شدن طبقه متوسط چیست؟

برخی کارشناسان علت اصلی این بحران را سرعت افزایش قیمت‌ها و ابرتورم در اقتصاد ایران می‌دانند. مرکز آمار نرخ تورم سالانه مهرماه را ۴۲.۹ درصد اعلام کرده است. هرچند منابع غیررسمی می‌گویند رقم تورم بیش از اینهاست! تورم به‌عنوان درد مزمن اقتصاد ایران به‌ویژه طی دو-سه سال اخیر در نتیجه بالا رفتن نرخ ارز، افزایش یافته است. افزایشی که با بالا رفتن هزینه تولید همراه بوده و به افزایش شدید قیمت کالاها و هزینه زندگی منجر شده است. نتیجه نگران‌کننده تمام اینها این بوده که توان پس‌انداز از خانوار ایرانی گرفته شده است.

خط فقر از حذف اقشار متوسط خبر می‌دهد

از سوی دیگر، خط فقر، شاخصی است که نمایانگر حذف طبقه متوسط در کشور است. علت توجه به آن هم همان مساله تورم بالای کشور است که قدرت خرید خانوار ایرانی را به پایین‌ترین حد ممکن رسانده. از آنجایی‌که خبری از اعلام خط فقر به صورت رسمی نیست، هر سال از گوشه و کنار رقم خط فقر شنیده می‌شود. فعالان کارگری به‌تازگی آن را بین ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان دانسته‌اند. یک بررسی دیگر می‌گوید خط فقر مطلق برای خانوار ۴ نفره تهرانی در سال جاری به ۱۲ میلیون تومان رسیده است. تمامی این ارقام مهر تاییدی بر فراگیر شدن فقر در جامعه ایرانی می‌زند و گسترش پدیده طبقه متوسط فقیر.

طبقه متوسط عامل رشد تولید است

آنگونه که صاحب نظران اقتصادی می‌گویند طبقه متوسط عامل پیشرفت در یک کشور است. تجربیات جهانی نشان می‌دهد آنجا که طبقه متوسط گسترش یافته و در مقابل طبقه فقیر محدود شده است، در مسیر رشد حرکت کرده و وارد مدار توسعه شده است. اما چرا طبقه متوسط در رشد اقتصادی اهمیت دارد؟ می‌توان پاسخ ساده‌ای را از لابه‌لای اظهارات آنان که به علم اقتصاد اشراف دارند، یافت. هرچقدر طبقه متوسط بزرگتر و درآمد بیشتری در اختیارش باشد، می‌تواند بیشتر پس‌انداز کند و در نتیجه در سرمایه‌گذاری شراکت موثری خواهد داشت. آنچه همواره گوشزد می‌شود این است که نباید این نکته مهم که طبقه متوسط عامل رشد تولید است، به فراموشی سپرد.

نتیجه فشار بر طبقه متوسط چیست؟

نتیجه این همه فشار بر طبقه‌ای که آن را پیشران توسعه اقتصادی می‌دانند، افزایش مهاجرت است. حتی آنگونه که بررسی‌ها نشان می‌دهد اگر برنامه‌ای برای سرمایه انسانی وجود نداشته باشد، عملا به معنای مهاجرت آنهاست. چراکه دیگر حضور فیزیکی آنها کمکی به اقتصاد نمی‌کند. آمارها هم نگران‌کننده هستند. رتبه مهاجرفرستی ایران در سال ۲۰۲۰ و از میان ۲۳۲ کشور ۵۳ بوده است. آنچه میان مهاجران مشترک است، نارضایتی از وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور است. حالا هم به دنبال افزایش نااطمینانی در اقتصاد ایران، کارشناسان می‌گویند موج جدیدی از مهاجرت راه افتاده که مهاجران رفتن را برای انتقال سرمایه خود به جای امن و رسیدن به رفاه و آرامش بر ماندن ترجیح می‌دهند.