ماموریت دشوار سودانی؛ وقتی عراق در دو راهی ثبات و سراب قرار دارد

به گزارش تجارت نیوز، جرثقیل‌ها بر فراز آسمان بغداد قد برافراشته‌اند. صدای گوش‌خراش اره‌های برقی در شهر پیچیده است. زیر آفتاب سنگین تابستان، کارگران در حال سنگ‌فرش‌کردن پیاده‌رویی تازه در برابر یک فروشگاه پنیر هستند. بغداد روزهای رونق ساخت‌وساز را می‌گذراند و به شکلی شگفت‌انگیز باثبات به نظر می‌رسد؛ همین امر سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کرده و چهره پایتخت را دگرگون ساخته است.

ماموریت سودانی

محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در این باره به اکونومیست گفت: «دولت برنامه‌های بزرگی برای بهبود خدمات و زیرساخت‌ها پس از سال‌ها جنگ و بی‌ثباتی دارد.» از زمان آغاز به کار در اکتبر ۲۰۲۲، دولت او ۲۰ پل و تقاطع غیرهمسطح در بغداد ساخته است (به گفته یکی از دستیاران سودانی یکی از پل‌ها تنها در ۸۰ روز تکمیل شد). دست‌کم چهار بیمارستان جدید افتتاح شده‌اند، از جمله نخستین مرکز تخصصی سرطان در عراق و یک بیمارستان مراقبت‌های ویژه طراحی‌شده توسط کره‌ای‌ها. بیش از ۱۷۰۰ مدرسه ساخته یا بازسازی شده‌اند. نیم‌دوجین هتل لوکس در آستانه افتتاح قرار دارند. شرکت BP فعالیت‌هایش را از سر گرفته و مذاکراتی با اکسون‌موبیل و شورون، غول‌های نفتی آمریکا، در جریان است.

چند عامل این شور و شوق عمرانی را توضیح می‌دهد. نخست، امنیت بهبود یافته است بدین معنا که به نسبت دوران پس از ۲۰۰۳، عراق هرگز چنین آرام نبوده است. اصلاحات در بخش بانکی دسترسی به اعتبار را آسان‌تر کرده و درآمدهای نفتی و ساختمانی که پیش‌تر به بیروت یا ژنو سرازیر می‌شد، اکنون بیشتر در خود عراق خرج می‌شود.

السودانی ماموریت خود را پیشبرد پروژه‌های دولتی و خصوصی از میان بوروکراسی کند عراق قرار داده است. او اغلب بیش از آنکه شبیه یک سیاستمدار باشد، مانند یک سرکارگر عمل کرده، با مدیران تماس می‌گیرد و سرزده از کارگاه‌ها بازدید می‌کند. او ریاست کمیته‌های سرمایه‌گذاری قدرتمندی را بر عهده دارد که می‌توانند پروژه‌ها را به‌سرعت تصویب کنند. به گفته نمیر العقابی، رئیس شرکت امواج، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های املاک عراق: «کاری که قبلاً یک یا دو سال طول می‌کشید، حالا در یک جلسه انجام می‌شود.»

موانع پیش رو

پیشرفت فقط به پایتخت محدود نیست. السودانی بسیاری از خدمات دولتی را دیجیتالی کرده است. اداره گذرنامه بغداد اکنون در ۴۵ دقیقه گذرنامه جدید صادر می‌کند؛ مسئولان ادعا می‌کنند سریع‌ترین زمان ممکن در جهان را ثبت کرده‌اند. تا پیش از ۲۰۲۳، درآمد سالانه گمرک هرگز از ۹۰۰ میلیارد دینار عراقی (۶۹۰ میلیون دلار) فراتر نرفته بود. امسال انتظار می‌رود از ۳ تریلیون دینار عبور کند. به گفته یک مقام، آن روزهایی که محموله‌های آیفون را به‌عنوان موز وارد می‌کردند تا از پرداخت عوارض فرار کنند، با دیجیتالی‌شدن اقتصاد به پایان رسیده است. حقوق کارکنان دولت دیگر نقدی پرداخت نمی‌شود. هزینه خدمات دولتی – از جمله همین گذرنامه‌های سریع – فقط با کارت بانکی پرداخت می‌شود. پنج سال پیش تقریبا هیچ عراقی کارت بانکی نداشت؛ امروز داشتن کارت به ضرورتی روزمره تبدیل شده است.

با این‌ حال، برخی تغییرات دشوارتر بوده‌اند. به‌ویژه اینکه السودانی از رویارویی مستقیم با شبه‌نظامیان پرهیز کرده است؛ گروه‌هایی که بخش بزرگی از سیاست و اقتصاد عراق را در کنترل دارند. او گفته: «می‌خواهم آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. می‌خواهم سرگرم شکوفایی شوند.» بسیاری از این گروه‌ها حقیقتا شرکت‌هایی تاسیس کرده و برای قراردادهای دولتی رقابت می‌کنند. اما منتقدان معتقدند این رویکرد تنها پوششی به شبه‌نظامیان داده تا ثروتمندتر شوند و نفوذ خود را بر دولت تحکیم کنند. به گفته آنان، نخست‌وزیر در عمل آن‌ها را در ساختار دولت ادغام کرده بی‌آنکه پاسخگو باشند. از همین رو کمتر کسی باور دارد السودانی بتواند مستقیما با آن‌ها مقابله کند. کارنامه السودانی کاستی‌های دیگری هم دارد. او کار چندانی برای کوچک‌کردن بدنه عظیم دولت انجام نداد: بیش از ۱۰ میلیون عراقی حقوق‌بگیر دولت‌اند؛ یکی از بالاترین نسبت‌های کارکنان دولتی به بخش خصوصی در جهان. تلاش‌های او برای اصلاح بخش انرژی عراق نیز به دلیل مقاومت گروه‌های وابسته به شبه‌نظامیان ناکام مانده است. فساد نیز همچنان گسترده است.

بااین‌حال، ظرفیت‌های بالقوه عراق بسیار عظیم است. جمعیت این کشور طبق سرشماری ۲۰۲۴ حدود ۴۶ میلیون نفر است و هر سال نزدیک به یک میلیون نفر افزایش می‌یابد. اکنون ۲۰ میلیون عراقی بیشتر از زمان پیش از حمله آمریکا در این کشور زندگی می‌کنند. انتخابات نیز قرار است در نوامبر برگزار شود. السودانی خواهان دور دوم نخست‌وزیری است تا کار ناتمام خود را ادامه دهد. اما حتی اگر عراقی‌ها از اصلاحات او استقبال کنند، این تضمین‌کننده پیروزی‌اش نیست. بسیاری از گروه‌های «چارچوب هماهنگی شیعیان» او را تهدیدی برای منافعشان می‌دانند. اگر علیه او متحد شوند، همه پیشرفت‌های کنونی می‌تواند موقتی باشد.