بررسی ویژگی‌ها و موارد کاربرد دکستروز و سوکرالوز در صنعت

دکستروز و سوکرالوز هر دو از شیرین کننده های بسیار پرکاربرد در صنایع غذایی هستند. این ترکیبات علاوه برایجاد طعم شیرین، به عنوان افزودنی مستقیم و برای افزایش ماندگاری محصولات غذایی تولیدی نیز استفاده می شوند. به طور کلی حجم محصول، میزان خلوص و برند شرکت تولیدکننده از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر قیمت های دکستروز و فروش سوربیتول، در بازار محصولات شیمیایی هستند. نوع محصول نیز عامل مهم دیگری است؛ برای مثال قیمت سوربیتول پودری در مقایسه با قیمت خرید سوربیتول مایع متفاوت است.

7 13

دکستروز چیست؟

دکستروز، نوعی از قندهای ساده تولید شده از ذرت یا گندم است که به عنوان شیرین کننده در محصولات غذایی استفاده می شود. این ماده از تاثیر اسید، حرارت و آنزیم ها بر نشاسته ذرت و سپس هیدرولیز کامل آن به دست می آید. فرمول شیمیایی دکستروز به صورت C6H1407 است.
ویژگی مهم دکستروز، قابلیت حلال پذیری بالا در آب و جذب فوری در بدن است؛ به همین دلیل در برخی از دارو و سرم هایی که برای افزایش قند خون کاربرد دارند از دکستروز استفاده می شود.

کاربردهای دکستروز

صنایع غذایی و دارویی، تهیه اسیدهای آلی، کشاورزی و خوراک دام، محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات مراقبت از پوست و مو برخی از موارد کاربرد دکستروز هستند.

شربت دکستروز

شربت قندی دکستروز که به عنوان دکستروز مایع، نیز شناخته می شود از هیدرولیز نشاسته تولید می شود. شربت دکستروز خالص بوده و غلظت بالایی دارد. کربوهیدرات مغذی شیرین موجود در این شربت حتی می تواند جایگزینی برای شکر باشد.
شربت دکستروز در تولید انواع تنقلات، نوشیدنی ها، نان، کیک و کلوچه مورد استفاده قرار می گیرد.

به عنوان مکمل

در ورزش های قدرتی مانند بدنسازی، تمرینات شدید، باعث از دست دادن ذخایر گلیکوژن می شوند. برخی ورزشکاران برای جبران کمبود این ذخایر از قرص یا پودر دکستروز به عنوان مکمل ورزشی با هدف ترمیم و افزایش حجم عضلات استفاده می کنند.

8 15

سرم دکستروز

مواردی چون اسهال، استفراغ باعث ایجاد کم آبی در بدن فرد می شوند. همچنین زمانی که بیمار قادر به دریافت مایعات به شکل خوراکی نیست ممکن است قند خون وی کاهش پیدا کرده و بدن فرد هم دچار کم آبی می شود. سرم های دکستروز، یکی از راهکارهای درمانی رایج برای بر طرف کردن کم آبی بدن هستند. این سرم ها با توجه به کاربردهای آن ها دارای درجه خلوص و ترکیب متفاوتی اند. به عنوان مثال دکستروز ۵ درصد، که ۹۵ درصد آن آب و تنها ۵ درصد شامل قند می شود. این سرم در بیشتر موارد برای دفع مواد زائد کلیه ها تجویز می شود. پزشک می تواند متناسب با نیاز بدن بیمار به کالری، از سرم های با درصد بالاتر هم استفاده نماید.

انواع سرم های دکستروز

از انواع سرم دکستروز می توان به سه نوع اصلی زیر اشاره نمود.
• دکستروز در آب
برای بیمارانی که قادر به تغذیه از راه دهان نیستند این نوع سرم می تواند راه حل درمانی مناسبی باشد. اگرچه این سرم در هر لیتر ۱۷۰ کالری دارد ولی این میزان نمی تواند کالری روزانه فرد را جبران کند. به همین دلیل از این سرم برای مدت طولانی استفاده نمی شود.
همچنین از مصرف این سرم در بیماران دارای مشکل قلبی و نارسایی کلیوی باید پرهیز نمود، زیرا موجب افزایش تجمع مایعات در بدن بیمار می شود.
• دکستروز در سالین
این سرم یک محلول ایزوتونیک بوده که با جذب دکستروز به محلول هیپرتونیک تبدیل می شود. سرم دکستروز در سالین محلولی سترون است و تب زا نمی با شد. برای مداوای نارسایی گردش خون (اگر دیگر منبسط کننده های پلاسما را در اختیار نداشته باشیم) و در بیماران کم آبی هیپوتونیک ناشی از نارسایی حاد غده فوق کلیه از سرم دکستروز در سالین استفاده می شود.
• دکستروز در رینگر لاکتات

برای جانشینی مایعات و الکترولیت ها می توان از این سرم استفاده نمود. این سرم، یک محلول ایزوتونیک بوده که با متابولیزه شدن، تبدیل به دکستروز هیپوتونیک می شود.
بیمارانی که مشکلات کلیوی دارند، به دلیل احتمال افزایش میزان پتاسیم از به کار بردن این محلول باید اجتناب کنند. همچنین به علت عدم متابولیزه کردن لاکتات، این سرم در بیماران کبدی توصیه نمی شود.

نحوه نگهداری دکستروز

به طور کلی دکستروز در نوع خشک و آبدار در بازار موجود است. محافظت از دکستروز خشک به دلیل حساسیت آن در برابر رطوبت که منجر به افت کیفی محصول می شود، باید با شرایط ویژه ای انجام شود.

عوارض مصرف دکستروز

تاثیر مصرف بیش از حد دکستروز همانند هر ماده قندی دیگر می تواند برای سلامتی انسان خطرآفرین باشد. در ادامه به برخی بیماری ها و عوارض دکستروز می پردازیم.
مصرف در افراد دیابتی
دکستروز ممکن است باعث بالا رفتن بیش از حد قند و بروز علایم هایپرگلیسمی شود. برخی از علایم این بیماری عبارتند از: افزایش ادرار، گیجی، تشنگی و کمبود آب بدن.

در صورت داشتن آلرژی

چنانچه فرد به ذرت حساسیت داشته باشد ممکن است بدن وی عکس العمل خوبی نسبت دکستروز نشان ندهد. همانطور که گفته شد دکستروز نوعی از قندهای ساده تولید شده از ذرت یا گندم است که از تاثیر اسید، حرارت و آنزیم ها بر نشاسته ذرت و سپس هیدرولیز کامل آن تولید می شود.

نکات ایمنی

اگر فرد در معرض استنشاق دکستروز قرارگرفت بلافاصله او را به هوای آزاد منتقل کنید. در صورت لزوم لباس های آلوده را از تن او بیرون آورید. سپس به پزشک مراجعه کنید و اگر مشکل تنفسی پیش آمد از اکسیژن استفاده نمایید.

در صورت تماس با پوست

قسمت آلوده شده با آب و صابون شست و شو شود. در صورت بیشتر شدن علایم به پزشک مراجعه شود.

در صورت تماس چشمی

در صورت آلودگی چشمی باید آن ها را به خوبی با آب بشویید. اگر لنز دارید و لنز شما آلوده به این مواد شده است آن ها را بیرون بیاورید. برای کاهش خطرات احتمالی به پزشک مراجعه نمایید.

سوکرالوز چیست؟

سوکرالوز با فرمول مولکولی C12H19CL308 یکی دیگر از انواع شیرین کننده های مصنوعی است که در حدود ۶۰۰ برابر از شکر شیرینی بیشتری دارد. مقاومت در برابر دما، قابلیت حلالیت بالای در آب و شیرینی زیاد از خصوصیات بارز سوکرالوز است.

نحوه تولید سوکرالوز

تولید این ماده طی چندین مرحله و از قند طبیعی امکان پذیر است. سه گروه مولکولی اکسیژن- هیدروژن چسبیده به مولکول ساکارز با اتم های کلر جایگزین می شوند و سوکرالوز را تولید می کنند. سوکرالوز یک شیرین کننده غیر سمی و از لحاط شیمیایی بی اثر است.

9 12

کاربرد سوکرالوز

به دلیل پایداری، طعم و همچنین دوام این ماده در برابر حرارت، سوکرالوز کاربرد زیادی در صنایع غذایی و به ویژه تولید نوشابه دارد. برخی از محصولات خوراکی که در تهیه آن ها از سوکرالوز استفاده می شود، عبارتند از: کیک ها، بیسکوییت ها، شیرینی ها و بستنی ها، کنسروها، ویتامین ها و مکمل های غذایی و…
به طور کلی هدف استفاده از سوکرالوز برطرف کردن طعم تلخی و گس بودن ویتامین ها و سایر مواد دارویی است، بدون آن که تغییری در شفافیت، رایحه و رنگ محصول مورد نظر ایجاد شود.

تاثیر مصرف سوکرالوز در بهداشت دهان و دندان

قندها ماده مغذی مناسبی برای رشد باکتری های دندان هستند، اما این شرایط در مورد قندهای مصنوعی همیشه برقرار نیست.

مصرف سوکرالوز در افراد دیابتی

مصرف مواد قندی همواره یکی از دغدغه های غذایی افراد مبتلا به بیماری دیابت است. سوکرالوز بر متابولیسم کربوهیدرات بی اثر بوده و در ترشح انسولین و قند خون فرد تاثیری ندارد؛ به همین دلیل به عنوان یک شیرین کننده برای افراد دیابتی توصیه می شود.

تاثیر سوکرالوز بر دستگاه گوارش

سوکرالوز می تواند تاثیرات منفی بر هضم غذا، نفخ و اسهال را در پی داشته باشد. انباشت این ترکیب در دستگاه گوارش موجب از بین رفتن نوعی از باکتری ها می شود که وظیفه هضم و نرم کردن غذا در روده را برعهده دارند. عدم هضم صحیح غذا باعث بالارفتن میزان آب و نیتروژن روده بزرگ شده و در نهایت منجر به اسهال در فرد شود.

تاثیر منفی سوکرالوز بر داروها

افرادی که داورهای قلبی و ضد سرطانی مصرف می کنند در صورت استفاده از سوکرالوز با خطر کاهش کارایی داروهای خود مواجه هستند. اگر از داروی خاصی استفاده می کنید، حتما پیش از مصرف سوکرالوز با پزشک مشورت نمایید.