خاورمیانه گروگان بازی تجاری ترامپ

به گزارش تجارت نیوز، احتمالا کمتر تحلیل‌گری در حوزه خاورمیانه تصور می‌کرد که حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات کلیدی دولت سوریه، در فهرست تحولات احتمالی تابستان ۲۰۲۵ جای داشته باشد؛ آن هم در شرایطی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، همراه با برخی شرکای عرب خود، ماه‌ها خودشان را درگیر طراحی چارچوبی کرده بودند تا دولت امر واقع سوریه را به سمت خودکفایی سوق دهند.

اما چهارشنبه هفته‌ای که گذشت دقیقاً همین اتفاق افتاد: جنگنده‌های اسرائیلی مقر فرماندهی ارتش سوریه و منطقه‌ای در نزدیکی کاخ ریاست‌جمهوری در دمشق را هدف قرار دادند.

این واقعیت، بازتابی از شرایط این روزهای جهان است؛ به‌ویژه در خاورمیانه، جایی که گسل‌های ژئوپلیتیکی منطقه همچنان در حال جابه‌جایی‌اند؛ در دوره‌ای از بی‌ثباتی که بخشی از آن ناشی از حضور غیرقابل‌پیش‌بینی‌ترین رئیس‌جمهور در تاریخ ۲۴۹ ساله آمریکاست. آنچه مسلم است، خاورمیانه در دستورکار دولت دوم ترامپ جایگاه موری دارد؛ بالاخص آن که در روزهای اخیر، رئیس‌جمهور آمریکا با نخست‌وزیر اسرائیل، وزیر دفاع عربستان سعودی و رهبران قطر و بحرین دیدار داشته است.

اما در بستر معادلات ژئوپلیتیک، سؤال اصلی همچنان این است که دولت ترامپ در تلاش‌هایش برای اعمال فشار اقتصادی و کسب اهرم بر دوستان و دشمنان، به چه مقصدی خواهد رسید؟

ناکامی پرحاشیه

مهم‌ترین بخش از برنامه جهانی دولت دوم ترامپ، جنگ تجاری با بخش اعظم جهان است. درحالی‌که مذاکرات تجاری با قدرت‌هایی مانند اتحادیه اروپا و هند ادامه دارد، دولت او صدور اعلامیه‌ای تعرفه‌هایی علیه کشورهای متعدد را آغاز کرده و گفته می‌شود اعمال تعرفه‌هایی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد علیه بیش از ۱۵۰ کشور را در نظر دارد.

اگرچه درآمدهای ناشی از تعرفه‌ها در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ افزایش یافته‌اند، اما نبود شفافیت در سیاست‌گذاری، باعث تداوم نگرانی در بازارهای جهانی، تشدید دغدغه‌ها درباره تورم و پیچیده شدن روابط با شرکای کلیدی آمریکا شده است. بزرگ‌ترین رابطه تجاری حل‌نشده همچنان چین است؛ جایی که ترامپ اخیرا درباره‌اش لحن ملایم‌تری اتخاذ کرده، اما سیاست کلی ایالات متحده در قبال پکن همچنان مبهم باقی مانده است.

در همین حال، بلندپروازی‌های ترامپ برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین نیز محقق نشده‌اند. این هفته، او در دیدار با مارک روت، دبیرکل ناتو، از طرحی «تهاجمی‌تر» برای تجهیز اوکراین به تسلیحات ساخت آمریکا خبر داد؛ تجهیزاتی که با تامین مالی کشورهای اروپایی و هماهنگی ناتو ارسال خواهد شد. با این حال، راهبرد دیپلماتیک کلی برای پایان جنگ همچنان مبهم است.

همزمان دولت ترامپ تضعیف نهادهای کلیدی امنیت ملی از طریق تغییرات اداری و کاهش بودجه را مبا قرار داده است. در همین راستا مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، اطلاعیه‌هایی برای اخراج ۱۱۰۰ کارمند غیرنظامی و ۲۵۰ دیپلمات صادر کرد؛ بخشی از طرح کوچک‌سازی وزارت خارجه و کاهش بوروکراسی دولت فدرال.

پرونده‌های باز خاورمیانه

در شرایطی که دولت ترامپ کارزاری یک‌جانبه برای تضعیف دیپلماسی آمریکا به راه انداخته، دو مساله راهبردی در خاورمیانه همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند: ایران و جنگ غزه. گزارش‌های تازه حاکی از آن است که عملیات نظامی اخیر اسرائیل علیه ایران — که آمریکا تنها برای یک شب در آن مشارکت داشت — فقط به یکی از سه سایت هسته‌ای ایران آسیب جدی زده و در صورت تمایل حکومت ایران، غنی‌سازی می‌تواند طی چند ماه از سر گرفته شود.

به ادعای موسسه خاورمیانه، هنوز مشخص نیست که جهان با توقفی موقت جهت تعریف کمپین نظامی ناپایدار روبه‌روست یا اینکه مسیر دیپلماتیک به شکلی جدید گشوده خواهد شد. همزمان تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس جدید در جنگ اسرائیل و حماس — که اکنون نزدیک به دو سال به طول انجامیده — همچنان در دوحه و قاهره ادامه دارد.

استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه با مقام‌های قطری و ران درمر، وزیر امور استراتژیک اسرائیل در کاخ سفید رایزنی داشته، اما هنوز نشانه‌ای از پیشرفت ملموس در مذاکرات دیده نمی‌شود؛ حتی پس از دیدار ۱۶ ژوئیه ترامپ با نخست‌وزیر قطر. در این میان وضعیت امنیت انسانی برای اکثریت مردم فلسطین در نوار غزه همچنان فاجعه‌بار است و سرنوشت گروگان‌ها مبهم.