رکوردشکنی نسبت پول به نقدینگی، یعنی تشدید تورم؟

به گزارش تجارت‌نیوز ، روز گذشته بانک مرکزی آمار و ارقام متغیرهای پولی مربوط به شهریور ماه 1401 را منتشر کرد. بر اساس این گزارش افزایش انتظارات تورمی در میان فعالان اقتصادی، باعث شده که نسبت پول به نقدینگی در اقتصاد ایران بار دیگر رکوردشکنی کند.

نسبت پول به نقدینگی باز هم رکورد زد

بر اساس گزارش شهریور ماه بانک مرکزی، حجم نقدینگی در اقتصاد با افزایش 37.5 درصدی در 12 ماهه اخیر به 5,595 هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین این رقم از ابتدای سال تا پایان شهریور معادل 15.8 درصد رشد کرده است.

تفکیک نقدینگی به عوامل تشکیل‌دهنده آن نشان می‌دهد که سهم پول از کل نقدینگی معادل هزار و 274 هزار میلیارد تومان و سهم شبه پول، چهار هزار و 320 هزار میلیارد تومان است. به این ترتیب، نسبت پول به نقدینگی در شهریور ماه به 22.77 درصد رسید. این در حالی است که این رقم در مرداد ماه برابر با 22.51 درصد بود.

صعود نسبت پول به نقدینگی باعث شد که این نسبت برای سومین ماه متوالی رکوردشکنی کند و به سطوحی برسد که اخرین بار در سال 91 تجربه کرده بود.

مفهوم پول و شبه‌پول در اقتصاد چیست؟

نقدینگی از دو جزء پول و شبه پول تشکیل شده است. پول آن دسته از نقدینگی است که شامل سپرده‌های دیداری و همچنین اسکناس و مسکوک در دست اشخاص می‌شود. سپرده‌های دیداری نیز آن بخش از سپرده‌ها هستند که سودی به سپرده‌گذار نمی‌دهند اما می‌توان با چک کشیدن از آنها برداشت کرد.

از سوی دیگر، شبه پول شامل سپرده‌های مدت‌دار، اوراق بدهی، اسناد خزانه و … هستند که نقدشونگی کمتری نسبت به پول دارد و نمی‌توان به راحتی آن را خرج کرد.

این نقدشوندگی کمتر باعث می‌شود که شبه پول در کوتاه‌مدت تورم‌زا نباشد. به همین دلیل دولت‌ها سعی می‌کنند که نقدینگی در اقتصاد را از سمت پول به سوی تبدیل شدن به شبه پول هدایت کنند.

با این حال سیاست‌گذاران بانک مرکزی نه تنها در تحقق این هدف موفق نبودند بلکه با تصمیمات خود باعث شده‌اند که سهم پول از نقدینگی افزایش یابد.

افزایش نسبت پول به نقدینگی چه پیامی دارد؟

اصلی‌ترین علت افزایش نسبت پول به نقدینگی را می‌توان در سیاست‌های بانک مرکزی در قبال نرخ بهره و همچنین رشد انتظارات تورمی در میان فعالان اقتصادی جستجو کرد.

از آنجا که نگه‌داری سپرده‌های دیداری و البته پول نقد، سودی را برای دارنده آن به همراه ندارد، صاحبان سرمایه در شرایط عادی سعی می‌کنند تنها به اندازه نیازهای روزمره خود پول نگه دارند و بخش مازاد سرمایه خود را به شبه پول تبدیل کنند.

با این حال، سرکوب نرخ بهره توسط بانک مرکزی با وجود تورم‌های افسارگسیخته در سال‌های اخیر، باعث شده که نگه‌داری سپرده‌های بلندمدت برای پس‌انداز کنندگان به صرفه نباشد. به همین دلیل آن‌ها سپرده‌های بلندمدت خود را از بانک‌ها خارج می‌کنند.

مردم، منتظر تورم‌های بیشتر هستند

از طرف دیگر افزایش نسبت پول به نقدینگی در اقتصاد می‌تواند نشان‌دهنده افزایش انتظارات تورمی در میان فعلان اقتصادی باشد. بالا رفتن سطح قیمت‌ها و همچنین رشد انتظارات تورمی باعث شده که مردم برای خرج‌های روزمره خود به پول بیشتری نیاز داشته باشند. به این ترتیب، آنها سپرده‌های بلندمدت خود را به سپرده‌های کوتاه‌مدت و یا پول نقد تبدیل کرده‌اند تا بتوانند از پس خرج‌های خود بربیایند.

موضوع دیگری که باعث رشد نسبت پول به نقدینگی شده است، افزایش ریسک‌ها و ناطمینانی‌ها در اقتصاد است. به همین دلیل فعالان اقتصادی ترجیح می‌دهند که بخشی از دارایی خود را به نقدشونده‌ترین شکل ممکن نگه دارند تا به اتفاق‌های مختلف، به سرعت واکنش نشان دهند و سرمایه خود را در برابر تورم حفظ کنند.

انتظارات تورمی افزایش می‌یابند؟

روند کنونی سیاست‌گذاری اقتصادی ایران در کنار مسائل سیاسی و در راس آنها، به بن‌بست رسیدن مذاکرات احیای برجام، شرایطی را به وجود آورده که افزایش انتظارات تورمی و در پی آن ادامه روند صعودی نسبت پول به نقدینگی دور از انتظار نیست.

بانک مرکزی همچنان به سرکوب نرخ بهره اصرار دارد و از طرف دیگر سیاست‌های دولت برای جبران کسری بودجه از جمله استقراض از شرکت‌های دولتی، می‌تواند به آتش تورم دامن بزند.

به طوری که در چهار ماه اخیر سرعت رشد پایه پولی یا همان پول تورم‌زا، افزایش یافته و این موضوع می‌تواند سیگنال مهمی در جهت افزایش نرخ تورم به شمار برود.