پاسخ ایران به فشار آژانس و سیگنال شتاب در برنامه هسته‌ای

به گزارش تجارت نیوز، تهران به دنبال تصویب قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پاسخی قاطع صادر کرده است. مقامات ایرانی این قطعنامه را نه ضرورتی فنی یا حقوقی، بلکه مانوری با انگیزه سیاسی و بازتاب‌دهنده الگوی تکراری تاکتیک‌های فشار کشورهای غربی می‌دانند که ایران آن را غیرسازنده و از نظر راهبردی اشتباه تلقی می‌کند.

از دیدگاه تهران، توسل مستمر به قطعنامه‌ها و فشار، «رویدادی تکراری» است که از نظر تاریخی نتوانسته است ایران را وادار به دست کشیدن از حقوق مشروع خود ذیل چارچوب‌های بین‌المللی، به‌ویژه معاهده عدم اشاعه (NPT)، کند. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، با صراحت این دیدگاه را بیان کرده و تصویب قطعنامه را ناشی از «اشتباهی استراتژیک» از سوی کشورهای غربی و اروپایی می‌داند. مقامات ایرانی معتقدند این انتظار که فشار سیاسی بتواند به نحوی موضع اصولی ایران در قبال برنامه هسته‌ای صلح‌آمیزش را تغییر دهد، اساساً اشتباه است و نتایج مطلوب طرف‌های دیگر را در پی نداشته است.

در پاسخ مستقیم به این قطعنامه که ایران آن را «تحمیلی و ظالمانه» می‌شمارد، اقدامات ملموسی به سرعت به جریان افتاده است. تصمیماتی در سطوح عالی تأیید و بلافاصله به آژانس اطلاع داده شده است. از جمله گام‌های فنی مهم اعلام شده، تأسیس یک سایت جدید غنی‌سازی با ضریب امنیتی فوق‌العاده بالا است – که از آن به عنوان «سایت سوم» ایران یاد می‌شود – و جایگزینی سانتریفیوژهای نسل اول IR-1 در تأسیسات غنی‌سازی فردو با ماشین‌های پیشرفته‌تر نسل ششم IR-6. این ارتقاهای فنی صرفاً نمادین نیستند؛ این تدابیر برای افزایش قابل توجه ظرفیت غنی‌سازی با حفظ پروتکل‌های امنیتی سخت‌گیرانه طراحی شده‌اند و به عنوان سیگنالی روشن از عزم و توانایی فنی ایران برای پیشبرد برنامه‌اش در مواجهه با فشار خارجی عمل می‌کنند.

پیام اساسی تهران، تاب‌آوری، آمادگی و برنتابیدن فشار است. مقامات ایرانی تأکید دارند که فشار خارجی بی‌اثر است و بالعکس عزم ایران را برای افزایش قابلیت‌هایش تقویت می‌کند. ایران تصریح می‌کند که برای «همه سناریوها»ی آتی آماده است. این آمادگی بازتاب عزم ایران برای دفاع از حقوق خود است. تهران بر تمایل خود برای تعامل سازنده تأکید می‌کند، اما تصریح می‌کند که تعامل نمی‌تواند یک‌طرفه باشد.

عنصر کلیدی در توجیه اقدامات ایران در اصل عمل متقابل و مفاد برجام نهفته است. تهران استدلال می‌کند که در حالی که سطح «بی‌نظیری» از همکاری را با آژانس تحت توافق پادمان – با اشاره به بازرسی‌های گسترده – نشان داده است، پاسخ مثبت متناسبی از سوی طرف‌های دیگر دریافت نکرده است. مقامات ایرانی معتقدند که عدم اجرای کامل تعهدات توسط طرف‌های دیگر، چاره‌ای جز اتخاذ «اقدامات جبرانی» برای ایران باقی نگذاشته است، آن‌گونه که ذیل بندهای 26 و 36 برجام مجاز شمرده شده است. این بندها به ایران اجازه می‌دهند در صورت عدم پایبندی طرف‌های دیگر، تعهدات خود را به کلی یا جزئی متوقف کند. ایران پیوسته تأکید می‌کند که این گام‌ها در صورت بازگشت طرف‌های دیگر به اجرای کامل تعهداتشان، برگشت‌پذیر هستند.

در نتیجه، ایران به شدت هرگونه مبنای حقوقی برای فعال‌سازی مکانیسم‌هایی مانند «ماشه» را رد می‌کند. مقامات ایرانی استدلال می‌کنند از آنجایی که اقداماتش در چارچوب اقدامات جبرانی مجاز ذیل برجام تعریف می‌شوند، هیچ بهانه حقوقی برای چنین حرکتی وجود ندارد، و هر تلاشی برای فعال کردن مکانیسم ماشه را صرفاً با انگیزه سیاسی و نه توجیه حقوقی ذیل چارچوب موجود می‌بینند.

در خصوص همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران با اشاره به سابقه بازرسی‌های گسترده، هشدار می‌دهد که عدم تعامل مثبت از سوی طرف مقابل در حال حاضر، بازنگری در سطح این همکاری را ضروری می‌سازد. این نشانه‌ای از تغییر احتمالی در همکاری با آژانس است، که ایران آن را نتیجه فضای سیاسی حاکم می‌داند نه تصمیمی یکطرفه از سوی تهران.

اگرچه قطعنامه به امکان ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل اشاره می‌کند، اما ایران معتقد است که دستیابی به نتیجه‌ای موثر در آنجا برای پایتخت‌های غربی دشوار خواهد بود؛ چرا که ساختار شورا و حمایت مورد انتظار از سوی کشورهای دوست ایران، چنین اجازه‌ای را به غرب نمی‌دهد.

در نهایت، موضع ایران ریشه در این باور دارد که دفاع از حقوق خود مستلزم ایستادگی و داشتن راهبردی مشخص است. مقامات ایرانی پیامی از عزم راسخ منتقل می‌کنند و تأکید دارند که تصور برخی پایتخت های غربی درباره احتمال برچیدن برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران، گزاره‌ای غیرواقع‌بینانه است که نسبتی با واقعیت ندارد.

منبع: تسنیم