به گزارش تجارت نیوز، پیشبینی وضعیت تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۴، برای تجار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در سالی که گذشت، تجارت خارجی ایران فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرد و فضای اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار داد. تغییرات سیاست‌های تجاری و روابط بین‌المللی، مسیر تجارت خارجی ایران را دستخوش تغییراتی کرد که آثار آن همچنان پابرجاست.
با پایان سال 1403، همچنان نگرانی‌هایی درباره وضعیت تجارت خارجی در سال 1404 وجود دارد. با این تفاصیل، این پرسش پیش می‌آید که تجارت خارجی ایران در سال جدید چه وضعیتی پیدا می‌کند؟ آیا ثبات به این بخش بازمی‌گردد یا اینکه مسیر پیش رو پیجیده‌تر از گذشته است؟
درباره وضعیت تجارت خارجی محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: طبق اعلام گمرک ایران، تجارت خارجی در بخش صادرات رشد کرده، اما در این بازه زمانی، میزان واردات از صادرات پیشی گرفته است. همچنین باید به این نکته توجه کرد که سال 1402 تراز تجاری کشور 17 میلیارد دلار منفی بوده و این افزایش شاید بتواند بخشی از این شکاف را پر کند.
چه موانعی سر راه تجارت خارجی ایران قرار دارد؟
لاهوتی درباره موانع تجارت خارجی در ایران گفت: معضلات تجارت داخلی و خارجی را می‌توان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد. در بخش تجارت خارجی مساله FATF و تحریم‌ها مطرح است که بر وضعیت تجارت خارجی کشور تاثیر دارند.
او ادامه داد: در بخش موانع داخلی هم که می‌توان از آن به عنوان خودتحریمی یاد کرد، مشکلاتی همچون بازگشت ارز، رفع تعهد ارزی و تخصیص ارز واردات وجود دارد که تولید‌کنندگان و تجار با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
رئیس کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی درباره کشورهایی که با ایران تعامل تجاری دارند توضیح داد: بیشترین حجم تجارت ایران با پنج کشور است که از این پنج کشور، چهار مورد از کشورهای همسایه هستند و آن یک کشور هم چین است که با ایران مراوده تجاری دارد. ایران با کشورهای اوراسیا هم مراوده تجاری داشته و حجم تجارت با این کشورها در حال افزایش است. پیشبینی می‌شود در سال 1404 وضعیت تجارت خارجی ایران با اوراسیا بهتر شود.
دیپلماسی وضعیت تجارت خارجی را مشخص می‌کند
لاهوتی درباره وضعیت تجارت خارجی در سال 1404 پیشبینی کرد: با توجه به شرایط کنونی، ترسیم چشم‌انداز وضعیت تجارت خارجی در سال 1404 کار دشواری است. چراکه اتفاقات حوزه دیپلماسی خارجی کشور و تعاملات بین‌المللی می‌توانند به صورت مستقیم بر حجم تجارت خارجی تاثیر بگذارند.
او گفت: سیاستگذاریهای داخلی و تصمیمات مرتبط با تعهد ارزی می‌توانند به طور مستقیم بر این حوزه اثر مثبت یا منفی بگذارند.
او اضافه کرد: به عنوان مثال، تصمیات اتخاذشده در حوزه فولاد نمونه‌ای از این سیاست‌گذاری‌ها هستند که اجرای آن در بلندمدت منجر به کاهش صادرات فولاد در سال گذشته شد. از این رو، سیاستگذاریهای اقتصادی می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد و افت تجارت خارجی داشته باشند.
تحریم‌ها عامل خروج ایران از مسیر تجارت خارجی
داود رنگی، نایب‌رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز درباره چالش‌های تجارت خارجی ایران در سال 1403 بازگو کرد: تحریم، کمبود ارز و ارز چند نرخی از چالش‌های مهم این حوزه بودند. چراکه تحریم باعث شد تجارت خارجی از مسیر اصلی خود خارج شود. به این معنا که صادرکنندگان مجبور شدند کالاهای خود را با قیمتی پایین‌تر از قیمت عرف به فروش برسانند. همچنین واردکنندگان هم مجیور بودند کالای وارداتی خود را با قیمتی بالاتر از نرخ عرف وارد کنند. این اتفاق بر هدر رفتن منابع کشور تاثیرگذار بود.
او ادامه داد: یکی از مسائلی که بر تجارت خارجی تاثیر مستقیم گذاشته، کاهش ارزش پول ملی است. در چنین شرایطی که قیمت دلار روزبهروز در حال افزایش است، هر کالایی ارزش صادراتی پیدا می‌کند.
این فعال بخش خصوصی درباره علت ارزش صادراتی پیدا کردن کالاها در زمان افزایش قیمت دلار توضیح داد: دلیلش این است که مواد اولیه کالا زمانی که قیمت دلار پایین‌تر بود تهیه شده‌اند. وقتی قیمت دلار روند صعودی پیدا کند، در نتیجه این شرایط یک سود آنی ایجاد می‌شود.
محدودیت‌های ارزی مشکل اصلی بازار کالا در سال 1403
رنگی درباره تاثیر محدودیت‌های ارزی بر بازار کالا تشریح کرد: در حال حاضر اثر محدودیت‌های ارزی در بازار ارزاق دیده می‌شود. گرانی‌های پیش‌بینی‌‌ناپذیر که اکنون در بازار ايجاد شده، حاصل همین سهمیه‌بندی‌هاست.
او افزود: این سیاست‌ها از یکی دو سال گذشته شروع شده و نتایج آن در قالب کمبود کالا در بازار قابل مشاهده است. به طور سنتی، روسیه و چین با ایران ارتباط تجاری داشتند و از کشورهای همسایه هم امارات، ترکیه، افغانستان و عراق هم از شرکای تجاری ایران بودند.
ارز حاصل از صادرات به کشور باز‌نمی‌گردد
نایب‌رئیس کمیسیون مدیریت واردات درباره تغییرات تاثیرگذار بر تجارت خارجی ایران در سال گذشته تشریح کرد: تغییرات اصلی در زمینه سیاست‌های ارزی اتفاق افتاد. هرچند صادرات از نظر حجم و ارزش یک روند صعودی نشان می‌دهد، اما به دلیل سیاست‌های ارزی، درآمد حاصل از صادرات به کشور باز‌نمی‌گردد.
رنگی ادامه داد: بررسی آمار گمرک نشان می‌دهد صادرات انجام شده، اما با مراجعه به بانک مرکزی مشخص می‌شود ارز حاصل از صادرات به کشور بازنگشته است. دلیل اصلی این اتفاق، نوسانات و بی‌ثباتی نرخ ارز است.
او افزود: با این وضعیت، صادرکننده هم ارز حاصل از صادرات خود را وارد بازار نمی‌کند. این ارز یا به صورت قاچاق یا در قالب کالای قاچاق وارد کشور می‌شود.
وضعیت تجارت خارجی در سال 1404 بدتر می‌شود
رنگی درباره چشم‌انداز تجارت خارجی ایران در سال جدید توضیح داد: زمانی تجارت خارجی ایران در مسیر رشد و پیشرفت قرار می‌گیرد که تحریم‌ها برداشته شود و ایران بتواند تجارت خارجی روان و شفافی داشته باشد. زیرا تجارت خارجی ایران روان و شفاف نیست که علت اصلی این امر، سیاستگذاریهای اشتباه است.
او اضافه کرد: در سال جدید به‌مراتب وضعیت تجارت خارجی ایران بدتر از سال 1403 می‌شود. به‌ویژه اگر تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز و سیاستگذاریهای اشتباه ادامه پیدا کنند. همچنین اگر شرایط فعلی تداوم یابد، قطعاً نرخ دلار هم به صورت قابل توجهی رشد می‌کند.
تشکیل بازار جدید در گرو بهبود وضعیت سیستم بانکی
رنگی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران در سال آینده بازار تجاری جدیدی تشکیل می‌دهد گفت: بازار جدید را زمانی می‌توان تشکیل داد که سیستم بانکی ایران بتواند به‌درستی فعالیت کند. چون در حال حاضر تجار نمی‌توانند به‌راحتی پول جابه‌جا کنند. حتی در مواردی، تجار پول را به صورت چمدانی جابه‌جا می‌کنند.
او درباره وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1404 توضیح داد: با شرایط فعلی و با توجه به اینکه پول‌های ایران در خارج از کشور بلوکه است، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بیشتر شبیه یک رویاست.
این فعال بخش خصوصی برای بهبود وضعیت تجارت خارجی در ایران پیشنهاد داد: دولت باید برای کاهش تحریم‌های بین‌المللی تلاش کند. همچنین باید برای بهبود ارتباطات بین‌المللی هم اقدام شود. در غیر این صورت، وضعیت روزبهروز بدتر می‌شود.
بر اساس این گزارش، بخشی از تحریم‌ها در داخل کشور هستند و بخشی را سایر کشورها به ایران تحمیل کرده‌اند. با این اوصاف، دولت باید در راستای رفع تحریم‌ها، بهبود روابط تجاری، حل مشکل FATF گام بردارد. در غیر این صورت نه‌تنها وضعیت تجارت خارجی بهبود نمی‌یابد، بلکه روزبهروز مشکلات بزرگ‌تر می‌شوند.
برای مطالعه بیشتر گزارش چرا در سال گذشته «رکورد کسری تجاری» شکسته شد؟ را بخوانید.
