به گزارش تجارت نیوز، هیچ صنعتی از فولاد جدا نیست و هیچ فولادی، بدون سنگ‌آهن شکل نمی‌گیرد. سنگ‌آهن نه فقط ماده اولیه تولید فولاد، بلکه شریان حیاتی تمام زنجیره‌های زیرساختی و صنعتی کشور است. با این حال، در شرایطی که رکود ساخت‌وساز، بحران انرژی و فشارهای بین‌المللی تولید فولاد را در تنگنا قرار داده به نظر می‌رسد بی‌توجهی به معادن سنگ‌آهن در سیاست‌گذاری‌ها، زنجیره‌ای از آسیب را به سراسر صنعت منتقل کرده است. از اختلال در قیمت‌گذاری گرفته تا کاهش صادرات و افت سودآوری، نشانه‌های یک غفلت سیستماتیک در حال آشکار شدن است.
اما در شرایطی که سنگ‌آهن شاهرگ تولید فولاد است، چرا نه بازار داخلی از آن سود می‌برد، نه صادراتش رونق دارد و نه سیاست‌های حمایتی برای آن شکل گرفته است؟
بازار جهانی فولاد در شرایط ناپایدار باقی می‌ماند
مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ‌آهن، با اشاره به اثرات جنگ‌ها و بحران‌های جهانی بر بازار فولاد به تجارت‌نیوز گفت: در حال حاضر بازار جهانی فولاد تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد؛ از یک‌سو تولید فولاد در چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده دنیا کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر، درگیری‌هایی نظیر جنگ‌های تجاری و نظامی، صادرات فولاد بسیاری از کشورها را با اختلال مواجه کرده‌اند. کاهش تقاضای جهانی باعث شده که واحدهای تولیدی در کشورهای بزرگ فولادی دیگر نتوانند با ظرفیت کامل فعالیت کنند و همین موضوع سبب شده قیمت‌ها جذابیتی برای تولیدکنندگان نداشته باشند.
او با تاکید بر رکود سنگین بازارهای جهانی اظهار کرد: در حال حاضر قیمت‌ها ممکن است به‌صورت مقطعی و کوتاه‌مدت دچار نوسان مثبت شوند، اما در مجموع نمی‌توان انتظار بهبود پایدار بازار را داشت. مادامی که بحران‌های سیاسی و درگیری‌های منطقه‌ای در جهان، به‌ویژه در خاورمیانه و شرق آسیا ادامه دارد، بازار جهانی فولاد در شرایط ناپایدار باقی می‌ماند.
تقاضای داخلی برای فولاد به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است / معاملات داخلی فولاد نیز به قیمت‌های جهانی گره خورده است
اکبریان با بیان اینکه رکود اقتصادی داخلی هم به کاهش شدید تقاضا دامن زده است، تشریح کرد: در ایران، شرایط اقتصادی و کاهش نقدینگی موجب افت جدی در مصرف فولاد شده است. پروژه‌های عمرانی بزرگ متوقف یا در حالت تعلیق هستند، سرمایه‌گذاران محتاط شده‌اند و بانک‌ها نیز حمایت مؤثری از بخش تولید نمی‌کنند. به‌طور خلاصه، تقاضای داخلی برای فولاد به شکل محسوسی کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: در این شرایط بحرانی، حتی معاملات داخلی فولاد نیز به قیمت‌های جهانی گره خورده است؛ یعنی دو طرف ایرانی می‌خواهند در داخل کشور معامله کنند، اما مرجع قیمت‌گذاری را نرخ منطقه‌ای نظیر CIS یا خلیج فارس قرار می‌دهند، در حالی‌که این مراجع در وضعیت فعلی قابلیت استناد ندارند. این اقدام، بازار داخلی را نیز بیشتر از پیش درگیر آشفتگی کرده است.
جدی‌ترین معضلات امروز زنجیره فولاد، موضوع قیمت‌گذاری دستوری است / سودآوری برای هیچ‌یک از حلقه‌های زنجیره فولاد باقی نمانده است
رئیس انجمن سنگ آهن با تاکید بر اینکه یکی از جدی‌ترین معضلات امروز زنجیره فولاد، موضوع قیمت‌گذاری دستوری است، اظهار کرد: دولت در یکی دو سال اخیر تلاش کرده قیمت فولاد را به‌صورت دستوری پایین نگه دارد. این در حالی است که سایر کالاها و بازارها نظیر ارز، طلا، لبنیات، پوشاک و… با رشدهای چند برابری مواجه بوده‌اند، اما فولاد از این قاعده مستثنی شده است. این موضوع باعث شده سودآوری برای هیچ‌یک از حلقه‌های زنجیره فولاد باقی نماند.
بسیاری از واحدهای کوچک در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند و برخی دیگر به زودی تعطیل خواهند شد
او با بیان اینکه فعالیت اقتصادی بدون سود پایدار نیست، تشریح کرد: حتی اگر فرض کنید دولت خودش صاحب معدن، کارخانه‌های کنسانتره، گندله‌سازی و ذوب‌آهن باشد، باز هم در این زنجیره سود چندانی وجود ندارد؛ حالا تصور کنید این فرآیند بین چند سرمایه‌گذار مستقل، با فاصله‌های جغرافیایی و هزینه‌های حمل تقسیم شده باشد. در چنین شرایطی، بسیاری از واحدهای کوچک در آستانه ورشکستگی قرار گرفته‌اند و برخی دیگر به زودی تعطیل خواهند شد.
چین تنها مشتری اصلی محصولات زنجیره فولاد ایران است / میزان صادرات سنگ آهن در سال ۱۴۰۴ به‌شدت کاهش یافته
اکبریان با اشاره به نقش چین در بازار صادراتی فولاد ایران اظهار کرد: در حال حاضر، چین تنها مشتری اصلی محصولات زنجیره فولاد ایران از جمله سنگ آهن، کنسانتره و گندله است. در واقع، بازار صادراتی ایران در سال‌های اخیر به‌شدت محدود شده و به طور تقریبی همه مسیرها به سمت چین ختم می‌شوند.
وی در پایان با بیان اینکه ایران مسیر ارزش‌افزوده را به‌درستی طی نکرده است، خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۰ به بعد، سیاست رسمی کشور بر کاهش خام‌فروشی و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاتر بوده است. با این حال، در سال ۱۴۰۴ میزان صادرات سنگ آهن به‌شدت کاهش یافته و عدد قابل توجهی نیست. بخش عمده‌ای از کنسانتره و گندله نیز در داخل مصرف می‌شود و آنچه صادر می‌شود، در واقع مازاد مصرف داخلی است؛ یعنی اگر صادر نشود، روی زمین می‌ماند.
زنجیره فولاد بر مدار نقطه شکست!
مشکلات امروز زنجیره فولاد از بازار جهانی آغاز نمی‌شود؛ از داخل مرزهاست که بحران شکل گرفته. زمانی که معادن سنگ‌آهن و زغال‌سنگ با بی‌برنامگی، قیمت‌گذاری دستوری و نبود چشم‌انداز سرمایه‌گذاری رها می‌شوند، نمی‌توان انتظار داشت صنایع پایین‌دست سودآور و پایدار باشند. در فقدان یک سیاست یکپارچه، معادن سود نمی‌سازند، کارخانه‌ها با حداقل ظرفیت کار می‌کنند و محصولات نهایی یا روی زمین می‌مانند یا با ضرر صادر می‌شوند.
تا زمانی‌که نگاه به معادن صرفاً ابزاری، کوتاه‌مدت و بدون پیوست صنعتی باشد، فولاد ایران نه‌تنها رقابت‌پذیر نخواهد بود، بلکه از درون فرسایش پیدا می‌کند. این زنجیره، اگر از سرچشمه ترمیم نشود به نقطه‌ی شکست می‌رسد.
برای مطالعه بیشتر صفحه معدن را در تجارت‌نیوز دنبال کنید.
