به گزارش تجارت نیوز، در سال‌های اخیر، افزایش چشمگیر استفاده از ماهواره‌ها برای اهداف مختلف علمی، تجاری و نظامی، نقش فزاینده‌ای در زندگی روزمره ما ایفا کرده است. از پیش‌بینی آب‌وهوا و ردیابی تغییرات اقلیمی گرفته تا بهبود ارتباطات و ناوبری جهانی، ماهواره‌ها تبدیل به ابزاری حیاتی برای پیشرفت انسان شده‌اند. اما آن‌چه کمتر مورد توجه قرار گرفته، پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از پایان عمر این ماهواره‌هاست. مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که ماهواره‌های در حال مرگ و سوختن آن‌ها در هنگام ورود مجدد به جو زمین، می‌توانند تهدیدی جدید برای آب‌وهوا و لایه ازن باشند.
آلودگی جو زمین از ماهواره‌های در حال سقوط
در حال حاضر بیش از ۹۰۰۰ ماهواره فعال در مدار زمین وجود دارند و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال ۲۰۴۰ به بیش از ۶۰،۰۰۰ برسد. بسیاری از این ماهواره‌ها پس از حدود پنج سال عملکرد، فرسوده شده و از مدار خارج می‌شوند. فرآیند بازگشت آن‌ها به جو زمین اغلب با سوختن در لایه‌های بالایی جو همراه است؛ پدیده‌ای که اگرچه به‌ظاهر طبیعی و بی‌ضرر به نظر می‌رسد، اما پیامدهای قابل توجهی برای اقلیم و محیط‌زیست دارد.
مطالعه‌ای که در مجله معتبر «ژئوفیزیک اتمسفری» منتشر شده، هشدار می‌دهد که سوزاندن سالانه هزاران ماهواره در جو می‌تواند تا ۱۰،۰۰۰ تُن آلومینیوم آئروسل‌شده آزاد کند. این مقدار آلاینده، عمدتاً به صورت اکسید آلومینیوم، در ارتفاعات بالا انباشته می‌شود و به‌ویژه در عرض‌های جغرافیایی بالا تأثیرات خود را برجای می‌گذارد.
تأثیرات اقلیمی و تهدیدی برای لایه ازن
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این آلاینده‌ها قادرند دمای جو میانی تا بالایی را تا حدود ۱.۵ درجه سانتی‌گراد افزایش دهند. این گرمایش غیرطبیعی می‌تواند ساختار جو زمین را دستخوش تغییر کرده و الگوهای بادی در ارتفاعات بالا را کند یا مختل کند. اما مهم‌تر از همه، این ترکیبات فلزی می‌توانند به تخریب لایه محافظ ازن در جو استراتوسفر منجر شوند.
لایه ازن از زمین در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید محافظت می‌کند و ترمیم آن از دهه ۱۹۸۰، زمانی که پروتکل مونترال به اجرا درآمد، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های زیست‌محیطی بشر شناخته شده است. اما حالا، با افزایش تعداد ماهواره‌هایی که وارد جو می‌شوند و ترکیبات مخرب شیمیایی آزاد می‌کنند، این روند ترمیمی در معرض خطر جدی قرار دارد.
ترکیبات فلزی دیگر و نگرانی‌های جدید
در کنار آلومینیوم، سایر فلزات نظیر تیتانیوم، لیتیوم، آهن و مس نیز از سوزاندن ماهواره‌ها در جو آزاد می‌شوند. هنوز مطالعات دقیقی درباره تأثیرات این فلزات بر ساختار جوی و ترکیب شیمیایی آن صورت نگرفته است، اما انتظار می‌رود که آن‌ها نیز اثرات منفی مشابه یا حتی شدیدتری داشته باشند. این موضوع نگرانی‌های جدیدی را برای دانشمندان، فعالان محیط‌زیست و سیاست‌گذاران به همراه دارد.
چه باید کرد؟
افزایش نگرانی‌ها درباره تأثیرات زیست‌محیطی ماهواره‌ها نیازمند بازنگری در شیوه طراحی، استفاده و بازیافت آن‌هاست. برخی از کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که از موادی استفاده شود که در هنگام ورود مجدد به جو، آلایندگی کمتری داشته باشند یا قابل بازیافت در مدار باشند. همچنین سیاست‌هایی برای مدیریت پسماند فضایی و توسعه ماهواره‌های قابل بازیافت یا تعمیر در فضا می‌تواند بخشی از راه‌حل باشد.
از آن‌جا که صنعت فضا در حال رشد فزاینده است، اگر از هم‌اکنون اقدام نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور ممکن است با بحرانی تازه مواجه شویم که مستقیماً سلامت زمین و ساکنان آن را تحت‌تأثیر قرار دهد.
به گزارش گاردین، در حالی که ماهواره‌ها نقش حیاتی در فناوری و زندگی مدرن دارند، باید به جنبه‌های پنهان و زیان‌بار آن‌ها نیز توجه شود. مطالعه جدید نشان می‌دهد که مرگ ماهواره‌ها دیگر فقط یک پایان فنی نیست، بلکه ممکن است آغازی برای مشکلات زیست‌محیطی جدید باشد. سوختن این اجسام فلزی در جو زمین، تأثیراتی گسترده بر اقلیم، ساختار جو و لایه ازن دارد که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. اگرچه هنوز راه‌حل‌هایی برای مدیریت این بحران در دست بررسی است، اما هرگونه بی‌توجهی به آن می‌تواند بهای سنگینی برای سیاره ما در پی داشته باشد. اکنون زمان آن فرا رسیده که توسعه فناوری فضایی با مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی همراه شود.
