به گزارش تجارت نیوز، در دوران جنگ روسیه و اوکراین، چین، هند، ترکیه و اتحادیه اروپا همچنان به خرید نفت روسیه و دیگر سوخت‌های فسیلی آن ادامه دادند. اتحادیه اروپا که در گذشته بزرگترین واردکننده انرژی از روسیه بود، اکنون با وجود کاهش بسیار در رتبه چهارم قرار گرفته است. بر اساس داده‌های موجود، چین و هند به عنوان دو قدرت اقتصادی آسیا پس از آغاز جنگ اوکراین، اکنون بزرگترین خریداران انرژی‌های فسیلی روسیه محسوب می‌شوند. اینفوگرافی این گزارش که داده‌های مربوط به دوره یکم ژانویه ۲۰۲۳ تا ۱۷ ژوئیه ۲۰۲۵ را نشان می‌دهد، تحولات قابل توجهی در جریان‌های انرژی جهانی را منعکس می‌کند.
اتحادیه اروپا تنها منطقه‌ای است که گاز بیشتری نسبت به نفت از روسیه وارد می‌کند. عمده واردات اکثر کشورها نفت است و در برخی کشورها مانند برزیل، سنگاپور و عربستان سعودی بیش از 90 درصد حجم واردات سوخت فسیلی از روسیه را نفت تشکیل می‌دهد.
چین: رهبر اصلی بازار
چین با خرید نزدیک به ۲۴۰ میلیارد دلار سوخت فسیلی از روسیه، در صدر فهرست قرار گرفته و بالای ۷۵ میلیارد دلار از هند، رتبه دوم این لیست جلوتر است. این رقم شامل نفت خام، زغال‌سنگ و گاز طبیعی و نشان‌دهنده موقعیت راهبردی پکن در تجارت انرژی با مسکو است. بر اساس گزارش مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک (CREA)، چین در ماه ژوئن ۲۰۲۵ به تنهایی ۳۸ درصد از درآمدهای ماهانه روسیه از صادرات سوخت فسیلی را تشکیل داده است.
جالب توجه این است که چین به‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، نیاز خود به نفت روسیه را افزایش داده است. این کشور که در بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ مسئول ۴۰ درصد رشد ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جهان بوده، همچنان از مزایای قیمتی نفت روسیه بهره‌برداری می‌کند.
هند: انتقال استراتژیک منابع انرژی
هند با خرید حدود ۱۴۰ میلیارد دلار انرژی فسیلی، دومین خریدار بزرگ روسیه محسوب می‌شود. دلیل قابل توجه بودن این تغییر این است که قبل از فوریه ۲۰۲۲، تنها ۰.۲ درصد از واردات نفت خام هند از سمت روسیه تأمین می‌شد. پس از تحریم‌های غربی علیه مسکو، این رقم به بیش از ۴۵ درصد در مه ۲۰۲۳ رسید.
هند که سومین مصرف‌کننده بزرگ انرژی جهان و ۸۵ درصد وابسته به واردات نفت خام است، استراتژی تأمین خود را برای تضمین دسترسی به انرژی با قیمت مقرون‌به‌صرفه تنظیم کرده است. این کشور در سال مالی ۲۰۲۴ بیش از ۲۵ میلیارد دلار به دلیل خرید ارزان نفت روسیه صرفه‌جویی کرده است.
ترکیه: گذرگاه استراتژیک انرژی
ترکیه با حدود ۸۰ میلیارد دلار خرید، در جایگاه سومین خریدار بزرگ انرژی روسیه قرار گرفته است. این کشور نقش مهمی به عنوان گذرگاه انرژی ایفا می‌کند، به‌ویژه از طریق خط لوله TurkStream که گاز روسی را به اروپا منتقل می‌سازد. در سال ۲۰۲۴، ترکیه ۴۵ درصد از گاز طبیعی خود را از روسیه وارد کرده و بالغ بر هشت میلیارد دلار برای این واردات پرداخت کرده است.
داده‌های اخیر نشان می‌دهد که صادرات گاز روسیه به ترکیه در ژانویه ۲۰۲۵ نسبت به سال قبل ۳.۷ درصد افزایش یافته و به ۲.۷۸ میلیارد متر مکعب رسیده است. این افزایش در حالی رخ داده که اوکراین ترانزیت گاز روسی به اروپا را در ژانویه متوقف کرده است.
اتحادیه اروپا: چالش در کاهش وابستگی به نفت روسیه
اتحادیه اروپا که در گذشته بزرگترین واردکننده انرژی روسیه بود، اکنون در رتبه چهارم قرار گرفته است. واردات اتحادیه اروپا از روسیه به حدود ۷۰ میلیارد دلار کاهش یافته اما همچنان بخش قابل توجهی از نیازهای این منطقه به انرژی را تشکیل می‌دهد.
به‌رغم تلاش‌های گسترده برای قطع وابستگی به انرژی روسیه، اتحادیه اروپا همچنان با چالش‌هایی مواجه است. واردات گاز روسی در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۱۸ درصد افزایش یافته و از ۳۸ میلیارد متر مکعب به ۴۵ میلیارد متر مکعب رسیده است. این افزایش عمدتا به دلیل تقاضای بیشتر مجارستان و اسلواکی بوده که همچنان بر گاز روسی متکی هستند.
تأثیر تحریم‌ها بر صادرات نفت روسیه
به‌رغم تحریم‌های گسترده غربی، روسیه توانسته با ایجاد «ناوگان سایه» متشکل از بیش از ۶۰۰ کشتی، صادرات نفت خود را حفظ کند. این ناوگان که شامل کشتی‌های قدیمی و بدون بیمه مناسب است، حدود ۷۰ درصد از صادرات دریایی نفت روسیه را انجام می‌دهد.
ایالات متحده در ژانویه ۲۰۲۵ تحریم‌هایی علیه ۱۸۳ کشتی نفتکش این ناوگان وضع کرد اما این اقدامات هنوز نتوانسته جریان نفت روسیه را به‌طور کامل متوقف سازد و حتی درآمدهای نفتی روسیه در سال ۲۰۲۴ حدود پنج درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است.
واکنش‌های سیاسی و فشارهای اقتصادی
ترامپ اخیرا تعرفه ۲۵ درصدی علیه هند اعلام کرده و تهدید کرده که کشورهای خریدار نفت روسیه با جریمه‌های اضافی مواجه خواهند شد. این فشارها باعث شده برخی پالایشگاه‌های دولتی هند خرید نفت روسیه را موقتا متوقف کنند اما پالایشگاه‌های خصوصی همچنان به خرید ادامه می‌دهند.
همچنین، مجارستان و اسلواکی که همچنان به گاز و نفت روسیه وابسته هستند، از طرح اتحادیه اروپا برای قطع کامل واردات انرژی روسیه تا پایان سال ۲۰۲۷ مخالفت کرده‌اند. این دو کشور استدلال می‌کنند که چنین اقدامی امنیت انرژی آن‌ها را به خطر می‌اندازد.
چشم‌انداز آینده
تحلیل داده‌های موجود نشان می‌دهد که به‌رغم تحریم‌های گسترده، روسیه همچنان توانسته درآمدهای قابل توجهی از صادرات انرژی کسب کند. بر اساس گزارش CREA، از زمان آغاز جنگ تاکنون، روسیه بیش از ۸۸۳ میلیارد یورو از صادرات سوخت فسیلی درآمد کسب کرده که ۲۰۹ میلیارد یورو آن از کشورهای اتحادیه اروپا بوده است.
این وضعیت نشان می‌دهد که سیاست‌های تحریم فعلی نتوانسته به‌طور مؤثر درآمدهای انرژی روسیه را کاهش دهد. در عین حال، کشورهایی مانند چین و هند که از مزایای اقتصادی این تجارت بهره‌مند می‌شوند، احتمالا به خرید انرژی روسیه ادامه خواهند داد، مگر اینکه فشارهای بین‌المللی به‌طور قابل توجهی افزایش یابد.
