استراتژی مهار پوتین؛ از توقیف دارایی‌های مسکو تا منطقه پرواز ممنوع

به گزارش تجارت نیوز، ولادیمیر پوتین وارد آلاسکا شد و با تشریفات کامل – از پرواز نمایشی جنگنده‌ها گرفته تا دست دادن گرم با رئیس‌جمهور آمریکا – مورد استقبال قرار گرفت. انتخاب آلاسکا به‌عنوان محل نشست، از آن جهت تناقض‌آمیز بود که روسیه همچنان از فروش این سرزمین به آمریکا در اواسط قرن نوزدهم پشیمان است. اگر چه از همان ابتدا امید برای دستیابی به آتش‌بس کامل اندک بود، بسیاری از ناظران امیدوار داشتند تا دست‌کم مسیر مذاکرات هموار شود.

با این حال، پوتین همانند ماه‌های گذشته به تاکتیک طناب‌گیری رینگ روی بوکس متوسل شد و از همین‌رو نه تمایلی به آتش‌بس نشان داد و نه اراده‌ای داشت برای مذاکره. دونالد ترامپ نیز به شکلی منفعلانه، ضیافت ناهار برنامه‌ریزی‌شده برای گفت‌وگو درباره مسائل اقتصادی و امنیتی با روسیه را لغو و  برخلاف عادت همیشگی از پاسخ به خبرنگاران خودداری کرد و به واشنگتن بازگشت تا درباره گام‌های بعدی بیندیشد.

از ارسال اف-16 تا تعریف ساختار اطلاعاتی هدفمند

ترامپ آشکارا اعلام کرده که برای وادار کردن مسکو به حضور پایدار در میز مذاکره، اتخاذ «اقدامات شدید» ضروری خواهد بود. حال پرسش اینجاست که چه گزینه‌هایی می‌تواند پوتین را به کاهش خواسته‌های حداکثری اش وادارد؟ آیا فهرستی مشخص برای این منظور وجود دارد؟ بلومبرگ با انتشار یادداشتی برای تحت فشار قرار دادن روسیه توسط کاخ سفید و اروپا 10 پیشنهاد را مطرح کرده؛ پیشنهادهایی که به ادعای این نشریه شاید بتواند زمینه را برای صلح پایدار هموار سازد.

گزینه نخست از منظر این نشریه، افزایش تعداد جنگنده‌های اف-16 ارسالی برای اوکراین است. از منظر گروهی از کارشناسان ارسال بیش از صد فروند از این جنگنده سه برابر ظرفیت کنونی خلبانان اوکراینی خواهد بود و توانمندی‌های هوابه‌هوا، هوابه‌زمین و جنگ الکترونیک را ارتقا می‌دهد. این برنامه می‌تواند تحت هدایت فرمانده عالی ناتو و توسط یک نیروی تعریف شده مشترک آمریکا–اتحادیه اروپا اجرا شود.

دومین گزینه چهار برابر کردن تعداد تسلیحات دوربرد زمین به زمین ارسالی برای اوکراین است. در همین راستا سامانه آمریکایی «هیمارس» (HIMARS) استاندارد طلایی محسوب می‌شود، اما ارتش‌های اروپایی نیز در این زمینه توان قابل‌توجهی دارند. مسئولیت اصلی این حوزه می‌تواند بر عهده اتحادیه اروپا باشد، با ترکیبی از خریدهای آمریکایی و اروپایی.

علاوه بر دو گزینه بالا، تامین اطلاعات هدف‌گیری دقیق برای موشک‌های اوکراین با تمرکز بر سامانه‌های لجستیک روسی نیز یکی از گزینه‌های غرب است. ایالات متحده تجربه طولانی در شناسایی و انهدام نقاط کلیدی زنجیره‌های تامین نظامی دارد. این ماموریت می‌تواند به یک نیروی مشترک متشکل از فرماندهی حمل‌ونقل و فرماندهی راهبردی آمریکا سپرده شود.

آیا تحریم ها روسیه را متوقف می‌کند؟

آغاز به‌اشتراک‌گذاری فناوری و تجهیزات پهپادی میان آمریکا، اتحادیه اروپا و اوکراین از دیگر گزینه‌ها است. در همین راستا تمرکز ویژه باید بر سامانه‌های بدون سرنشین دریایی (هوایی، سطحی و زیرسطحی) باشد. هدف قرار دادن ناوگان باقی‌مانده دریای سیاه روسیه از جمله اولویت‌ها خواهد بود. در چنین چارچوبی می‌توان از تجارب گسترده نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس استفاده کرد.

گزینه دیگر، توقیف ۳۰۰ میلیارد دلار دارایی روسیه در بانک‌های غربی است (از جمله ۱۰ میلیارد دلار در مؤسسات مالی آمریکا). این منابع می‌تواند در یک صندوق امانی سرمایه‌گذاری شود و سود حاصل از آن به‌طور دائمی صرف هزینه‌های دفاعی اوکراین گردد. مدیریت این صندوق باید توسط یک تیم مشترک آمریکا–اتحادیه اروپا متشکل از متخصصان مالی صورت گیرد.

همزمان اعمال فوری تحریم‌های ثانویه بر خرید جهانی نفت و گاز روسیه نیز اهرم دیگری است که غرب قادر است از آن علیه روسیه استفاده کند. این تحریم‌ها باید شامل همه کشورها، حتی چین، شود. رهگیری و توقیف «ناوگان سایه» روسیه که برای دور زدن تحریم‌ها فعالیت می‌کند، باید با هدف توقیف دست‌کم ۱۰ نفتکش در هر ماه دنبال شود.

چماق‌های غربی

اعطای تضمین‌های امنیتی مشابه ناتو به اوکراین (بدون عضویت رسمی) از جمله اهرم هایی است که ایالات متحده قادر است با توسل به آن روسیه را به صلح وادارد. به ادعای گروهی از تحلیلگران، همکاری نظامی ناتو با اوکراین باید در همه بخش‌ها گسترش یابد، به‌ویژه از طریق مراکز تخصصی ناتو در حوزه‌های دفاع سایبری (استونی)، عملیات هوایی (فرانسه) و امنیت دریایی (ترکیه). همزمان اعزام نیروهای آموزشی و مشاوره‌ای اروپایی به اوکراین نیز باید در دستور کار باشد.

هدف اولیه ارسال ۵ هزار کارشناس با توانایی دفاع شخصی خواهد بود که در حوزه‌های اطلاعات، جنگ پهپادی، امنیت سایبری، جنگ دریایی و لجستیک فعالیت کنند. این ماموریت مشابه ماموریت‌های اتحادیه اروپا در مبارزه با دزدی دریایی یا عملیات بالکان خواهد بود. برنامه‌ریزی و اجرای منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین نیز شاید نسخه‌ای قابل اجرا قلمداد شود. این اقدام که ماهیتی تدافعی دارد، قادر است با مشارکت همه اعضای ناتو و تحت فرماندهی عالی ائتلاف انجام شود. برای چنین عملیاتی حدود ۱۰۰ فروند جنگنده و هواپیماهای هشدار زودهنگام (E-3) برای اجرای ماموریت لازم خواهد بود.

در نهایت گروهی گزینه پذیرش رسمی اوکراین در ناتو را مطرح کرده‌اند. این گزینه اصلی است و با دشواری‌های حقوقی و سیاسی روبه‌رو خواهد بود (مانند تاخیر یک‌ساله در عضویت فنلاند و سوئد). با این حال، تهدیدی بسیار جدی برای پوتین خواهد بود.

به‌طور کلی، تیم ترامپ می‌تواند این گزینه‌ها را به‌صورت تدریجی و مرحله‌به‌مرحله اعمال کند. البته برای هرگونه توافق نهایی، احتمالا اوکراین ناگزیر خواهد شد بخشی از سرزمین‌های تحت کنترل روسیه را بپذیرد. در کنار «چماق‌ها»، مشوق‌هایی مانند کاهش تحریم‌ها و بازگرداندن بخشی از دارایی‌های روسیه نیز مطرح است؛ اما به نظر می‌رسد بدون ابزارهای فشار شدیدتر، پوتین به‌سوی توافق حرکت نخواهد کرد.