به گزارش تجارت نیوز، بنزین یکی از کالاهایی است که هر خبری در مورد آن، توجه بسیاری از مردم را برمی‌انگیزد، چراکه نه‌تنها به نیاز مصرفی خودروهای افراد مربوط می‌شود، بلکه افزایش قیمت بنزین روی تمامی کالاهای مصرفی و بادوام نیز اثرگذار است و منجر به گرانی آنها می‌شود. این موضوع به تاثیر هزینه حمل‌ونقل بر قیمت تمام‌شده کالای فروش‌رفته مربوط می‌شود.
حال قرار است پس از ماه‌ها اظهارنظرات متناقض در مورد واردات بنزین سوپر توسط بخش خصوصی به کشور، این مصوبه در شهریورماه اجرایی شود. دولت در آبان 1403، واردات بنزین سوپر توسط بخش خصوصی را آزاد کرد، اما از آبان ماه تاکنون خبری از عرضه بنزین سوپر توسط بخش خصوصی به کشور نبود.
این بار وزیر نفت از عرضه این بنزین در برخی جایگاه‌های خاص از شهریورماه سخن به میان آورد.
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، روز گذشته به خبرنگار صداوسیما گفت: «سهمیه ۶۰ لیتری بنزین، قیمت‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی و همچنین کارت اضطراری جایگاه‌ها، بدون هیچ‌گونه تغییر به قوت خود باقی می‌مانند. قیمت بنزین سوپر قبلی جایگاه‌ها نیز ثابت است. بنزین سوپر ویژه در جایگاه‌های خاص و با نرخ آزاد عرضه و قیمت آن براساس هزینه تمام‌شده و حاشیه سود بخش خصوصی تعیین می‌شود. این رقم، با توجه به هزینه خرید، حمل‌ونقل و سایر هزینه‌ها، ممکن است به بیش از ۵۰ هزار تومان در هر لیتر برسد.»
با توجه به اظهارات وزیر نفت باید دید قیمت بنزین سوپر «ویژه» با چه قیمتی عرضه می‌شود؟
احتمال عرضه بنزین سوپر تا 77 هزار تومان
بنزین سوپر در کشورهایی مانند عربستان، قطر، کویت، امارات و… از حدود 0.45 دلار تا 0.84 دلار متغیر است.
با توجه به قیمت دلار در روز یک‌شنبه 26 مرداد که حدود 92 هزار تومان است، هر لیتر بنزین سوپر از 41 هزار تومان تا 77 هزار تومان متغیر خواهد بود. لازم به ذکر است که دلیل تفاوت قیمت بنزین در کشورهای مختلف، کیفیت‌های متفاوت آن است.
در همین زمینه باید گفت که قیمت دقیقی برای بنزین سوپر وارداتی نمی‌توان تعیین کرد، چراکه کالاهای وارداتی در کشور به نرخ ارز وابسته هستند و هرگونه تغییر در نرخ ارز به طور مستقیم منجر به افزایش یا کاهش قیمت کالاهای وارداتی می‌شود.
این موضوع بدان معناست که ممکن است واردکننده محموله‌ای بنزین سوپر را در شهریور ماه با یک قیمت مشخص عرضه کند، اما در مهرماه به دلیل کاهش یا افزایش نرخ ارز، نتواند به قیمت بنزین عرضه‌شده در شهریورماه پای‌بند باشد.
پیش‌تر رضا نواز، سخنگوی جایگاه‌داران سوخت، در برنامه تلویزیونی «تهران20» در روز چهارشنبه 20 فروردین توضیح داد: قیمت بنزین سوپر وارداتی به‌روز است. شرکتی که می‌خواهد بنزین سوپر وارد کند، باید بهای بنزین را در خارج از کشور با ارز بپردازد. همچنین باید محموله واردشده را نگهداری، حمل و در نهایت توزیع کند. از طرف دیگر باید مالیات آن را بپردازد. با توجه به نوسان ارزی در کشور اجرای مصوبه واردات بنزین سوپر جزو محالات است.
بنزین سوپر وارداتی برای چه کسانی؟
آن‌طور که از اظهارات مسئولان پیداست، دلیل اتخاذ چنین سیاستی، کاهش بار ارزی دولت است. مسئولان حدود چهار میلیارد دلار سالانه برای واردات بنزین اختصاص می‌دهند و با آزادسازی واردات بنزین سوپر توسط بخش خصوصی، قصد دارند تا بخشی از تقاضای بنزین را از محل واردات توسط بخش خصوصی جبران کنند. به بیان دیگر، تصور آنها این است که با جبران بخشی از تقاضا توسط بخش خصوصی، میزان واردات بنزین توسط دولت به زیر چهار میلیارد دلار برسد.
حال باید گفت با توجه به قیمت هر لیتر بنزین سوپر وارداتی و متوسط گنجایش باک خودروها، هزینه سوخت‌گیری برای باک 50 لیتری، از دو میلیون تومان تا سه میلیون و 850 هزار تومان متغیر است.
این بدان معناست که افراد متقاضی بنزین سوپر وارداتی، باید در هر هفته حدود سه میلیون تومان و در ماه حدود 12 میلیون تومان هزینه کنند. این در حالی است که بسیاری از مردم توان پرداخت چنین هزینه‌ای را ندارند.
به نظر می‌رسد که برنامه دولت تامین نیاز بنزین بالاترین دهک درآمدی در جامعه از طریق بنزین سوپر وارداتی است، چراکه با توجه به حداقل حقوق 13.5 میلیون تومانی، بخش قابل توجهی از جامعه نمی‌توانند چنین هزینه‌هایی را متحمل شوند.
کاهش کیفیت بنزین در داخل، الزام خودروسازان به رعایت استاندارد یورو4 و نیاز مردم به بنزین سوپر!
در نگاه اول شاید به نظر برسد که بسیاری از خودروها به بنزین سوپر نیاز ندارند و همان بنزین معمولی برای سوخت‌گیری آنها کفایت می‌کند. اما باید گفت با توجه به کیفیت بسیاری پایین بنزین تولیدی در داخل، حساسیت بسیاری از خودروها نسبت به مصرف بنزین بالا رفته و روند استهلاک موتور سرعت یافته است.
در همین زمینه باید گفت سهم بنزین یورو4 و یورو5 در کل سال 1403، 29.2 درصد بوده است. این بدان معناست که 70.8 درصد از بنزین تولیدشده در داخل حتی استانداردهای یورو4 را نیز ندارد!
نبود الزام به رعایت استاندارد یورو4 و کاهش کیفیت بنزین در داخل به استناد به قانون هوای پاک انجام شده است. بر اساس ماده2 آیین‌نامه اجرایی قانون هوای پاک مصوب هیات‌وزیران در آبان 1397، اگر توزیع بنزین در کشور روزانه از 85 میلیون لیتر فراتر رود، وزارت نفت الزامی به توزیع بنزین یورو4 در کشور ندارد.
بر اساس اطلاعات منتشرشده در درگاه آماری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف روزانه بنزین در سال 97، به طور میانگین ۸۹.۱ میلیون لیتر بود و میزان مصرف از آن سال به بعد افزایش پیدا کرده است. همچنین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که مصرف روزانه بنزین در سال 98، حدود ۹۷ میلیون لیتر بود.
این موضوع بدان معناست که از سال 97 تاکنون، وزارت نفت مکلف به عرضه بنزین یورو4 نبوده و کیفیت بنزین تولیدی نیز کاهش قابل توجهی داشته است. به بیان دیگر، به دلیل نیاز کشور به افزایش عرضه بنزین، کیفیت فدای کمیت شده است. این سیاست خود بحران‌های متعددی به وجود آورده است.
به موازات این اقدام، رعایت استاندارد آلایندگی یورو 4 از ابتدای سال 1393 برای تمام شرکت‌های خودروساز داخلی الزامی شده است. این بدان معناست که بسیاری از خودروهایی که از همان سال وارد چرخه مصرف شدند، حساس به مصرف یورو4 بوده‌اند. این در حالی است که با توجه به مصوبه قانون هوای پاک، الزامی به تولید بنزین یورو4 وجود ندارد و خودروهایی که براساس استاندارد یورو4 تولید شده‌اند، نمی‌توانند از بنزین یورو4 استفاده کنند.
با توجه به این تناقض میان عملکرد دستگاه‌های دولتی، بسیاری از مردم با مشکل استهلاک سریع خودروها و حساس‌شدن آنها نسبت به بنزین تولیدی مواجه شده‌اند و به یک معنا با توجه به زیرساخت‌های تعبیه‌شده در خودرو مصرفی، نیاز دارند که بنزین باکیفیت در باک خودرو خود بریزند.
با این حال تنها 29.2 درصد بنزین توزیع‌شده در کشور از استاندارد یورو4 تبعیت می‌کند و باقی بنزینی که در باک خودروها ریخته می‌شود حتی استاندارد یورو4 را هم ندارند!
در چنین شرایطی باید گفت با توجه به الزام خودروسازان به رعایت استاندارد یورو4، بسیاری از مردم به مصرف بنزین سوپر نیاز دارند، اما با توجه به تامین‌نشدن آن توسط وزارت نفت و برون‌سپاری واردات آن به بخش خصوصی و به قیمت آزاد، تنها درصد کمی از مردم می‌توانند از بنزین مذکور استفاده کنند.
تناقض میان کاهش بار ارزی دولت و افزایش هزینه‌های ارزی ناشی از استهلاک خودرو
ارتباط میان سیاست الزام خودروسازان به رعایت استاندارد یورو4، کاهش تولید بنزین یورو4 در کشور و نیاز مردم به استفاده از بنزین سوپر تنها یکی از دلایلی است که نشان می‌دهد آزادسازی واردات بنزین سوپر نمی‌تواند به نفع تمامی افراد مشمول در جامعه باشد و حتی اهداف دولت در زمینه کاهش بار مالی دولت را محقق کند.
در همین زمینه باید گفت افت کیفیت بنزین باعث شده موتور خودروها به‌خصوص در مدل‌های جدیدتر که به فناوری‌های حساسی مانند توربوشارژر و سیستم‌های پاشش مستقیم سوخت مجهز هستند، سریع‌تر دچار فرسایش شوند. نتیجه این روند، افزایش هزینه‌های نگهداری خودرو و نیاز مکرر به تعمیر یا تعویض قطعاتی است که به طور عمده وارداتی هستند.
توربوشارژر و بسیاری از قطعات حساس موتور در داخل کشور تولید نمی‌شوند و تامین آنها نیازمند واردات است. بنابراین هرچه کیفیت بنزین پایین‌تر باشد و میزان خرابی این قطعات افزایش یابد، خروج ارز برای واردات بیشتر می‌شود. این در حالی است که در ظاهر دولت با برون‌سپاری واردات بنزین سوپر به بخش خصوصی می‌کوشد بار مالی را کاهش دهد، اما در عمل هزینه‌های سنگین‌تری به مصرف‌کننده و اقتصاد کشور تحمیل می‌شود.
این مساله تنها به خودروهای وارداتی محدود نیست. حتی برخی محصولات داخلی، مانند «شاهین» که به توربوشارژر مجهز است، به‌شدت به کیفیت سوخت حساس هستند. در نتیجه، پایین‌بودن استاندارد بنزین موجب افزایش تقاضا برای تعمیر و تعویض قطعات این خودروها نیز می‌شود.
این وضعیت با این که فشار مضاعفی بر خودروهای مذکور وارد می‌کند، اما به طور کلی باید گفت سوخت‌گیری از طریق بنزین بی‌کیفیت داخلی بسیاری از خودروهایی که فناوری‌های نوین ندارند را نیز با مشکل مواجه کرده است. چراکه به طور کلی سوخت‌گیری از طریق بنزین بی‌کیفیت به موتور خودرو آسیب می‌زند.
حال به دلیل گرانی بنزین سوپر وارداتی، بسیاری از مصرف‌کنندگان امکان استفاده مداوم از سوخت مناسب را ندارند و ناچار به استفاده از بنزین معمولی هستند. این امر چرخه استهلاک و نیاز به واردات قطعه را تسریع می‌کند.
در نهایت، افت کیفیت بنزین و آزادسازی واردات بنزین سوپر به‌جای کاهش هزینه‌ها، موجب افزایش هزینه‌های پنهان و بلندمدت در کشور می‌شود. فشار بر مصرف‌کننده، افزایش تقاضای واردات قطعات و رشد خروج ارز از جمله پیامدهای مستقیم این سیاست است.
سرنوشتی که تولید و مصرف بنزین در کشور طی کرده است، نیازمند بررسی بیشتر است، اما با همین موارد ذکرشده می‌توان دریافت که بنزین سوپر وارداتی توسط بخش خصوصی تنها قابل استفاده برای بخش بسیار اندکی از جامعه است. این در حالی است که بسیاری از خودروهایی که هم‌اکنون در حال تردد هستند، به دلیل الزام خودروسازان به رعایت استاندارد یورو4، باید با بنزین باکیفیت سوخت‌گیری شوند، اما نه بنزین باکیفیت در داخل کشور عرضه می‌شود و نه بسیاری از مردم توان پرداخت 3.8 میلیون تومان در هر هفته را دارند.
برای مطالعه بیشتر گزارش سراب واردات بنزین سوپر را در تجارت‌نیوز بخوانید.
