به استارت‌آپ‌ها و کار‌آفرین‌ها آدرس غلط ندهید!

میلاد مرادی: چند صباحی است که کسب‌و‌کارهای سنتی در حال تغییر هستند. ساختمان‌ها و واحدهای تجاری دیگر معنایی ندارند و جای خود را به نرم‌افزاها و اپلیکیشن‌ها می‌دهند.

به گزارش تجارت‌نیوز ، ورود استارتاپ‌ها را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین اتفاقات در عرصه بازار و کسب‌و‌کار دانست. در چند سال اخیر نیز شاهد ورود موجی از تغییرات در کسب‌و‌کارهای مختلف در کشور بوده‎ایم. شرکت‌ها و واحدهای سنتی که توسط میانسالان چرتکه به دست اداره می‌شدند، امروزه کم‌کم جای خود را به جوانان آیفون به دست می‌دهند.

ایران به طور کلی جایگاه مناسبی در آمارهای جهانی مربوط به فضای کسب‌و‌کار نداشته است. اما در چند سال اخیر توانسته چند رتبه‌ای وضعیت خود را بهبود ببخشد. شاید یکی از دلایل این امر، رشد کسب‌و‌کارهای نوپا بوده است.

تا حد زیادی قابل تصور بود که موج تغییرات در کسب‌و‌کارها به ایران ورود کند. چرا که معمولا اتفاقات مهم حوزه کسب‌و‌کار در دنیا، بعد از چند صباحی به ایران نیز می‌رسد.

کسب‌و‌کارهای نوین در ایران عمدتا مبتنی بر فناوری اطلاعات و در بستر اینترنت هستند. در این نوشتار قصد داریم تا در مورد فعالیت کسب‌و‌کارهای نوین در ایران چند نکته را بیان کنیم.

نیاز مادر اختراع است

امروزه در بین مردم صحبت بر سر مقایسه کسب‌و‌کارهای سنتی و نوپا و کیفیت خدماتی که هر کدام از آنها ارائه می‌دهند، بسیار رواج پیدا کرده است.

اینکه خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های اسنپ و تپسی چه تفاوتی با خدمات تاکسی‌ها دارد. یا آنکه خرید از دیجی‌کالا نسبت به خرید از مراکز تجاری دارای چه تفاوت‌هایی است، به صحبت‌های روزمره مردم تبدیل شده است.

اگر چه هنوز پتانسیل‌های زیادی در کشور برای رشد کسب‌و‌کارهای نوپا وجود دارد. اما جای این سوال وجود دارد که چه چیزی باعث شد تا در چند سال اخیر شاهد رشد این نوع از کسب‌و‌کارهای جدید در ایران باشیم. شاید اساس و زیربنای تحول در کسب‌و‌کارهای سنتی در ضرب‌المثل «نیاز مادر اختراع است» نهفته باشد.

به عنوان مثال، با گسترش شهرها و نیاز به طی کردن مسافت‌های طولانی، دیگر حیوانات وسیله‌ مناسبی برای طی کردن مسافت‌های طولانی نبودند. در نتیجه عده‌ای به فکر اختراع اتومبیل افتادند.

به مرور زمان، مردم به دنبال اتومبیل‌هایی بودند که با آرامش و آسایش بیشتری سفر کنند. اما اکنون ورود استارتاپ‎ها به حوزه حمل‌و‌نقل همه چیز را دگرگون کرده است. شرکت اوبر اولین اپلیکیشن درخواست تاکسی بود. مدل کسب‌و‌کار اوبر اکنون در ایران خود را در قالب اسنپ و تپسی نشان داده است.

این امر نشان می‌دهد که سایر کسب‌و‌کارهای سنتی نیز در ایران در امان نیستند. ممکن است بازار آنها توسط استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای نوپا تسخیر شود.

نانواها، خشکشویی‌ها، مکانیک‌های خودرو و سایر کسب‌و‌کارهای سنتی از جمله آنها هستند. چرا که نیاز مردم دچار تغییر شده است. اگر کسب‌و‌کار جدیدی خدمات بهتری را به متقاضیان ارائه دهد، قطعا به آن سمت می‌روند.

باید دید که مردم از کدام یک از کسب‌و‌کارهایی که اکنون به صورت سنتی به مردم خدمات ارائه می‌دهند، ناراضی هستند؟ قطعا به مرور زمان، استارتاپ‌ها با ورود به این حوزه‌ها نیاز مردم را بهتر پاسخ می‌دهند.

لزوم ورود استارتاپ‌ها به عرصه تولید

کسب‌و‌کارهای نوین در ایران بیشتر در عرصه خدمات هستند. دیجی‌کالا، بامیلو، اسنپ، دیوار و سایر کسب‌و‌کارهای نوین در راستای بهبود ارائه خدمات به شهروندان شکل گرفته‌اند.

اما کمتر کسب‌و‌کار و استارتاپی در ایران در زمینه تولید شکل گرفته است. به عنوان مثال، تا به حال یک کسب‌وکار نوین یا استارتاپ فعال و قوی در زمینه‌هایی مانند کشاورزی یا صنعت شکل نگرفته است.

شاید به این دلیل است که عمدتا جوانان و افراد درگیر با کسب‌و‌کارهای نوین کسانی هستند که با حوزه‌هایی مانند صنعت یا کشاورزی آشنا نیستند. این امر می‌تواند یک نقطه ضعف فعالیت کسب‌و‌کارهای نوین در ایران باشد.

در کشورهای توسعه‌یافته بسیاری از استارتاپ‌ها در زمینه تولیدی نیز شکل گرفته‌اند. استارتاپ farmers web یکی از استارتاپ‌های فعال در زمینه کشاورزی است. که کشاورزان را به خریداران محصولات کشاورزی متصل می‌‌کند.

در ایران عدم دسترسی مستقیم تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان در زمینه کشاورزی، باعث شده تا در این میان تنها واسطه‌گران به منفعت برسند.

ورود استارتاپ‌ها به حوزه‌های تولیدی می‌تواند به نفع مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان باشد. بنابراین این نیاز وجود دارد تا کسب‌و‌کارهای نوین در ایران، در زمینه‌های تولیدی نیز بهتر و فعال‌تر ورود پیدا کنند.

آیا همه می‌توانند کارآفرین شوند؟

یکی از مهم‌ترین عواملی که فعالیت کسب‌و‌کارهای نوین و استارتاپ‌ها را در ایران تهدید می‌کند، تبلیغات و جوسازی صورت گرفته برای انگیزه‌دهی به جوانان برای ورود به این حوزه جدید است.

تقریبا از چند سال قبل موج تبلیغاتی بزرگی در این زمینه شکل گرفته است. که با تکیه بر حرف‌های بدون پشتوانه کارشناسی، به دنبال ترغیب افراد برای ورود به حوزه کسب‌و‌کارهای نوین و کارآفرینی است.

تقریبا روزی نیست که همایش‌هایی در زمنیه کارآفرینی برگزار نشود. مدرس‌هایی که با گفتن جملات کلیشه‌ای مانند «کارآفرینی به جای کارمندی» به دنبال مقاصد دیگری هستند.

چندی پیش فاطمه دانشور، یکی از کارآفرینان مطرح کشوری در یکی از صفحات خود در فضای مجازی با انتقاد از این رویکرد، خواستار اصلاح این روند و نگاه منطقی به تشویق افراد به کارآفرینی شد.

البته شاید همین امر باعث شده که میزان شکست استارتاپ‌ها در ایران بالا باشد. بسیاری از افراد با اشتیاق فراوان به این حوزه ورود می‌کنند، اما بعد از مدتی سرخورده می‌شوند.

«کارآفرینی به جای کارمندی» و آیا اینکه همه می‌توانند کارآفرین شوند، به لحاظ علمی چه اندازه درست است؟

از جنبه علمی، اصلی به نام تناسب شغل و شاغل وجود دارد. این اصل بیان می‌کند که باید ویژگی‌های شخصیتی، فیزیکی، روحی ‌و‌ روانی، مهارتی و…. یک فرد با شرایط شغل و موقعیت شغلی متناسب باشد. تا فرد در آن موقعیت شغلی موفق شود.

براساس همین اصل، صدور شعار «کارآفرینی به جای کارمندی» برای همه افراد، آب در هاون کوبیدن است. شعاری که نتیجه آن شکست و سرخوردگی بسیاری از جوانان در این زمینه است.

لزوم تعامل با دولت

از زمانی که برخی کسب‌و‌کارهای نوپا در ایران شکل گرفتند، مشکلات قانونی نیز همراه با آنان به وجود آمد. رانندگان تاکسی معمولا فعالیت اسنپ و تپسی را به لحاظ قانونی نادرست می‌دانند. آنها اعتقاد دارند که کلیه فعالیت‌های مربوط به این حوزه، باید زیر نظر سازمان تاکسیرانی باشد. همچنین بسیاری دیگر از کسب‌و‌کارها در فضای مجازی با مشکلات قانونی در حوزه مالیات و بیمه مواجه شده‌اند.

نایب رئیس اتاق بازرگانی در همایشی با اشاره به اینکه نباید فعالین کسب‌و‌کار منتظر اقدام دولت برای تغییر قوانین باشند، به نکته جالبی در این زمینه اشاره کرد.

وی گفت: «فراموش نکنیم در رویکردهای جدید اقتصادی، فناوری و مدل‌های جدید کسب‌وکار چند قدم از مقررات جلوتر حرکت می‌کنند و در حقیقت آن‌ها قوانین را خلق می‌کنند.»

صحبت‌ها وی این نکته را یادآور می‌کند که کسب‌وکارهای نوپا باید خود، برای متقاعد کردن دولت در راستای تغییر قوانین و مقررات تلاش کنند. در واقع از طریق تعامل و گفتمان‌سازی می‌توانند نیاز به تغییر در قوانین را برای مجلس و دولت به وجود آورند. امری که کمتر از طرف فعالین کسب‌و‌کارهای نوین شاهد آن بوده‌ایم.

اکثر اوقات فعالین کسب‌و‌کارهای نوین و استارتاپ‌ها، دولت را صرفا عاملی برای سد راه خود می‌بینند. تعامل با نمایندگان مجلس، وزارتخانه‌ها، مدیران دولت، رسانه‌ها و سایر نهادهای دولتی می‌تواند در این راستا سازنده باشد.

در پایان می‌توان گفت به طور کلی ورود کسب‌و‌کارهای نوین به ایران با تغییرات مثبتی در بسیاری از زمینه‌ها همراه بوده است. اما لزوم نگاه منطقی و کارشناسی به این حوزه، کاملا ضروری به نظر می‌رسد. نگاهی که شکل‌گیری، فعالیت و تغییر قوانین در این حوزه را به درستی هدایت کند.