فرزاد فخری‌زاده 
هفت تصور اشتباه در مورد بیت‌کوین که باعث ضرر سرمایه‌گذاران شد
تا اینجا قرن 21 بی‌اندازه هیجان‌انگیز بوده است. در این قرن گوگل، اپل و فیس‌بوک به زندگی ما راه پیدا کردند و دنیا خیلی شبیه به فیلم‌های علمی تخیلی شد. ربات‌های هوشمند، خودروهای خودران و چاپگرهای سه‌بعدی باعث شدند که هرچه بیشتر برای آینده دوست‌داشتنی انتظار بکشیم. اما در این قرن پدیده‌ای متولد شد که
تا اینجا قرن 21 بی‌اندازه هیجان‌انگیز بوده است. در این قرن گوگل، اپل و فیس‌بوک به زندگی ما راه پیدا کردند و دنیا خیلی شبیه به فیلم‌های علمی تخیلی شد. ربات‌های هوشمند، خودروهای خودران و چاپگرهای سه‌بعدی باعث شدند که هرچه بیشتر برای آینده دوست‌داشتنی انتظار بکشیم. اما در این قرن پدیده‌ای متولد شد که حتی ریدلی اسکات در بلیدرانر هم به آن فکر نکرده بود. پول‌های دیجیتال، ارز رمزگذاری شده و در راس آن‌ها بیت‌کوین گامی بود ورای رویاهای خیال‌پردازترین آینده‌پژوهان.
اما در مورد این موجود عجیب‌وغریب باورهای غلط بسیاری وجود دارد. همین باورها و تصورات نادرست باعث شد که قیمت هر بیت‌کوین تا نزدیک 20 هزار دلار بالا برود. بعد همین تصورات نادرست و شایعات بی‌اساس بیت‌کوین را تا زیر 10 هزار دلار ارزان کرد. حالا که تب بیت‌کوین خوابیده است، بد نیست به چند تصور نادرست در مورد بیت‌کوین بپردازیم.
1- «بیت‌کوین امن‌ترین شکل ممکن پول است! »
نمی‌دانم اولین بار چه کسی و کجا این دروغ را مطرح کرد؟ شاید چند سال پیش که مردم بیت‌کوین را نمی‌شناختند یک بازاریاب این ادعا را از خودش درآورد و بعد بین مردم مرسوم شد. ادعای مذکور چیزی شبیه به این است: «در بانک فقط یک دفتر حساب وجود دارد و با هک کردن آن می‌شود پول دزدید. اما بیت‌کوین میلیون‌ها دفتر کل دارد در سراسر جهان دارد. اطلاعاتی که بر روی کامپیوترهای مردم جهان ذخیره می‌شود. پس اگر کسی بخواهد بیت‌کوینی بدزدد باید تمام کامپیوترهای موجود در زنجیره را هک کند و این کار ممکن نیست. پس بیت‌کوین بسیار امن است.»
به غیر از خریداران، مزرعه‌داران بیت‌کوین هم از سقوط بیت‌کوین آسیب دیدند.
درست است که تعداد دفتر حساب‌های بیت‌کوین خیلی زیاد است. اما این استدلال دو ایراد اساسی دارد. اول آن که بانک فقط یک دفتر حساب ندارد که به‌سادگی بشود آن را تغییر داد. دوم آن‌که برای دزدیدن بیت‌کوین لازم نیست تمام دفتر حساب‌ها هک شود. دقت کنید وقتی می‌خواهید بیت‌کوین بخرید یا بفروشید، به تک‌تک دفتر حساب‌ها ایمیل نمی‌زنید تا اطلاعات خود را به‌روز کنند. شما هستید و یک کامپیوتر و چند کلیک. هکرها به همان سادگی می‌توانند از شما بیت‌کوین بدزدند که می‌توانند از حساب شما پول بردارند.
2- «بیت‌کوین ارزش ذاتی ندارد»
بسیاری از مردم فکر می‌کنند که بیت‌کوین از هیچ به ارزش چند ده هزار دلار رسید و این ارزش هیچ مبنای واقعی‌ای ندارد. این تصور درست نیست. هر بیت‌کوین حاصل یک فرایند رمزگذاری پیچیده است. این حلقه از زنجیره به‌تنهایی ارزشمند است. اما سوال اساسی اینجا است که با چه روشی می‌توانیم ارزش ذاتی یک شیء را اندازه‌گیری کنیم؟
بیت‌کوین کالایی با هزینه تمام‌شده صفر نیست.
یک روش مرسوم برای اندازه‌گیری ارزش یک شیء این است که ببینیم ساختن یک نمونه مشابه کالایی به‌خصوص چقدر هزینه دارد. مثلا فرض کنید اگر خودتان بخواهید یک خانه را بسازید، مجبور خواهید بود 1 میلیارد تومان خرج کنید. اما حالا خانه را 400 میلیون تومان می‌فروشند. پس این خانه ارزنده است. ساختن هر واحد بیت‌کوین هم خرج دارد. پول برق و هزینه خرید تجهیزات بیت‌کوین کاوی بخشی از این هزینه است. به‌خصوص که شما نمی‌توانید هراندازه که می‌خواهید بیت‌کوین بکاوید. مخلص کلام آن‌که بیت‌کوین کالایی با هزینه تمام‌شده صفر نیست.
3- «بیت‌کوین غیرقابل ردیابی است»
شاید بزرگ‌ترین و بدترین دروغ ممکن در مورد بیت‌کوین، غیرقابل ردیابی بودن آن باشد. بیت‌کوین به‌هیچ‌عنوان بی‌نام‌ونشان، تاریک و مخفی نیست. برای روشن شدن این موضوع کافی است به یکی از مهم‌ترین کاربردهای زنجیره بلوکی در کسب‌وکار نگاه کنیم. امروزه شرکت‌های مختلف از زنجیره بلوکی استفاده می‌کنند تا بتوانند رد ورود گوشت از چین به آمریکا را بگیرند. برای اطمینان از اصل بودن قطعات هواپیما، مبدا قهوه و مهم‌تر از همه برای ثبت اطلاعات الماس از زنجیره بلوکی استفاده می‌شود.
برخلاف تصور ردیابی بیت‌کوین حتی از پول نقد هم ساده‌تر است. مثلا امروز دوستم 300 هزار تومان به‌حساب من ریخت. حالا این پول مال من است و بانک می‌داند که این پول را از چه کسی گرفته‌ام. اما دوستم پول را از کجا آورده بود؟ از پدرش گرفته بود. پدرش از کجا آورده بود؟ آن شخص از کجا آورده بود؟ تا کجا می‌شود رد تمام پول‌ها را دنبال کرد؟ در زنجیره بلوکی ردیابی اطلاعات تراکنش تا لحظه خلق شدن پول، ممکن است. درست مثل ردیابی الماس از آفریقا تا لندن. امید می‌رود که این فناوری بتواند با پول‌شویی مقابله کند، اما کمکی به مخفی شدن پول‌شوها نخواهد کرد.
4- «خلافکارها عاشق بیت‌کوین هستند»
همان‌طور که گفتیم بیت‌کوین به‌هیچ‌عنوان مخفی نیست. در گذشته تصور این بود که قاچاقچی‌ها، پول‌شوها، دلالان مواد مخدر و قاتل‌ها برای معامله در اینترنت از ارزهای مجازی استفاده می‌کنند. البته ممکن است بعضی از آن‌ها از بیت‌کوین استفاده کنند. اما بیت‌کوین برای آن‌ها مزیت خاصی ایجاد نمی‌کند.
بسیاری از بانک‌ها و نهادهای مالی با پول نقد درون کیف بااحتیاط برخورد می‌کنند، اما واریز وجه را به‌سادگی می‌پذیرند.
هنوز مثل فیلم‌های قدیمی، خلافکارها پول‌های نقدی که منظم در سامسونت چیده‌شده‌اند را به هر چیزی ترجیح می‌دهند. وقتی یک اسکناس صددلاری دست شما باشد، کسی اهمیتی نمی‌دهد که این پول را روی زمین پیدا کرده‌اید یا چک نوبل خود را نقد کرده‌اید. برای پول‌شویی و معاملات غیرقانونی پاک کردن ردپای پول مهم‌ترین موضوع است. همان‌طور که گفتیم پاک‌کردن ردپای بیت‌کوین (به خاطر تعداد بالای دفترکل‌ها) کار خیلی دشواری است. به همین دلیل بسیاری از بانک‌ها و نهادهای مالی با پول نقد درون کیف بااحتیاط برخورد می‌کنند، اما واریز وجه را به‌سادگی می‌پذیرند.
5- «ممکن است یک روز بیت‌کوین شات‌داون شود»
بعضی از سرمایه‌گذارها می‌ترسیدند که یک روز کسی بیت‌کوین را شات‌داون کند و پول‌های آن‌ها به باد برود. مثلا فرض کنید یک روز صفحه گوگل را باز می‌کنید و این پیام را می‌بینید: «برای صدسال همراهی متشکریم. از امروز دیگر گوگل وجود ندارد.» شاید هم یک روز بخواهید خانه بخرید و فروشنده بگوید «از حسن انتخاب شما متشکریم، اما دیگر پولی در کیف پول مجازی شما نیست.»
واقعیت این است که هیچ‌کس نمی‌تواند بیت‌کوین را شات‌داون کند. ممکن است یک روز دیگر کسی از بیت‌کوین استفاده نکند و این ارز به‌طور کامل فراموش شود، اما تنها راه شات‌داون کردن بیت‌کوین خاموش کردن همیشگی اینترنت است. واقعا ممکن است یک روز اینترنت از مد بیفتد و دیگر کسی از این فناوری استفاده نکند. اما فعلا هیچ‌کس برنامه‌ای برای خاموش‌کردن اینترنت جهان ندارد.
6- «در آینده بیت‌کوین جایگزین تمام ارزهای امروز می‌شود»
این تصور نادرست از بیت‌کوین یکی از دلایل رشد سرسام‌آور قیمت آن بود. در آن روزگار فکر می‌کردند در آینده‌ای نه‌چندان دور دیگر چیزی به اسم یورو، دلار، ین و ریال وجود نخواهد داشت و تمام مردم جهان از ارزی مشترک به نام بیت‌کوین استفاده خواهند کرد.
البته این پیش‌بینی که در آینده ما هیچ پول فیزیکی‌ای نخواهیم داشت و تمام پول‌ها به شکل دیجیتال درمی‌آیند چندان دور از ذهن نیست. همین حالا هم ما خیلی از پول نقد استفاده نمی‌کنیم. اما ارز مجازی با پول دیجیتال فرق می‌کند. حذف شدن تمام واحدهای پول و پذیرفته شدن فقط یک ارز مجازی برای تمام جهان اتفاقی بسیار دور از ذهن است. به‌خصوص نوسان‌های قیمت و خارج از کنترل بودن، بعید است دولت‌ها را به استفاده از این ارز‌ها ترغیب کند.
7- «بیت‌کوین رمزگذاری شده است!»
در اولین روزهای پیدایش ارزهای دیجیتال، کلمه Crypto-Currency به‌صورت ارز رمزگذاری شده ترجمه شد. در این ترجمه فرض شده بود که Crypto به معنای Cryptic یا مرموز و رمزی است. این کلمه در انگلیسی هم مشکل‌آفرین بود. در انگلیسی به کسی که در انجمن‌های مخفی و سری (به‌خصوص مجامع کمونیستی) عضو باشد Crypto می‌گویند. ولی بیت‌کوین هیچ شباهتی به اعضای مخفی این انجمن‌ها ندارد.
بیت‌کوین گزینه مناسبی برای خلافکارها نیست.
بیت‌کوین اساسا از یک رمز تشکیل می‌شود. رمزی که امکان اتصال یک بلوک به زنجیره بلوکی را فراهم می‌کند. درست مثل رمز عبوری که برای وارد شدن به ایمیل خود استفاده می‌کنید. اما این که ایمیل شما پسورد دارد بااینکه اطلاعات موجود در ایمیل یا نام فرستنده رمزی و مخفی است خیلی فرق می‌کند. حتی اگر از یک نام مستعار (pseudonymous) برای ساختن ایمیل استفاده کنید، هویت شما به‌طور کامل مخفی (anonymous) نمی‌شود و در صورت بروز مشکل می‌توانند ردتان را پیدا کنند.
آینده و پول رمزگذاری شده
ارزهای دیجیتال پدیده‌ای جدید هستند و ما در ابتدای راه، در حال تجربه‌کردن آن‌ها هستیم. اوج گرفتن و بعد سقوط دراماتیک قیمت بیت‌کوین به ما درس‌های زیادی آموخت. امروز می‌دانیم که ارزش ارزهای دیجیتال فقط افزایشی نیست و قیمت بیت‌کوین می‌تواند به‌شدت افت کند. می‌دانیم که هکرها می‌توانند بیت‌کوین بدزدند. می‌دانیم که مبادله‌های بیت‌کوینی قابل‌ردیابی هستند. می‌دانیم که هرکس هر وقت که بخواهد نمی‌تواند یک ارز جدید معرفی کند.
شاید بیت‌کوین دیگر موقعیتی عالی برای سرمایه‌گذاری نباشد. اما باید بپذیریم که این واحد پول، مثل دلار، یورو و یوان یک واحد پول است و می‌تواند مبنای تجارت قرار بگیرد. حتی اگر بیت‌کوین اشتباهی تاریخی باشد و به‌زودی به فراموشی سپرده شود، شناخت این اشتباه‌ها خالی از لطف نیست. حتی وارن بافت اعلام کرد که در مورد آینده بیت‌کوین مطمئن نیست. اما برخلاف وارن بافت، من در مورد یک‌چیز مطمئن هستم: آینده آبستن فناوری‌هایی است که امروز حتی در خواب نمی‌بینیم.
نظرات