برجام می‌ماند؟
جمهوری اسلامی ایران پس از خروج یک‌جانبه امریکا از توافقنامه هسته‌ای در شرایطی قرار گرفته که از یک‌سو دیگر امضاکنندگان قرارداد خواهان ادامه همکاری ایران و عمل به تعهداتش هستند و از سوی دیگر ایران شاهد خروج شرکت‌های بزرگ و لمس بازگشت جدی تحریم‌ها است.
در چنین شرایطی اتحادیه اروپا که برجام را نتیجه دیپلماسی یک‌دهه‌ای خود می‌داند در مواجهه با سخنان ترامپ مبنی بر خروج از توافقنامه با جدیت اعلام کردند که همچنان پایبند به تعهدات خود با ایران هستند و تمام تلاش خود را برای حفظ برجام خواهند کرد. سوالی که اینجا به ذهن خطور می‌کند این است که نگاه اروپا برای پایداری برجام به چه معناست و اتحادیه اروپا تا کجا همراه ایران باقی خواهد ماند؟ این سوالات بسیار جدی هستند و دو طرف حسبِ نوع پاسخ، سیاست متفاوتی را در قبال یکدیگر اتخاذ می‌کنند.
در هفته‌های اخیر و در حالی که جامعه جهانی از ایران به واسطه پایبندی به تعهداتش در برجام حمایت و خواهان بقای این توافقنامه بود، ایران شرایطی را به عینه مشاهده می‌کند که گواه خروج سرمایه و بازگشت شرایط و افزایش احتمال انزوای سیاسیِ ایران به دوران پیش از برجام و یا در سناریویی بدبینانه‌تر به دورانی بسیار دشوارتر از پیش گام می‌نهد. در چنین شرایطی ایران صراحتا به دیگر طرف‌های امضاکننده برجام اعلام داشته در صورتی که خواهان بقای برجام هستند، می‌بایست هزینه‌هایی که امریکا به ایران روا داشته را جبران یا ترمیم کند. یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها از دید ایران جابجایی آسان پول و امکان فعالیت شرکت‌های بزرگ اروپایی در ایران است.
اما ایران یک نکته بسیار ساده اما کلیدی را فراموش کرده و آن این است که دولت فرانسه نمی‌تواند به شرکتی مانند توتال، رنو یا… بگوید در ایران بمانید یا نمانید، منطق سرمایه سنگ محک این شرکت‌هاست و در حالی که حجم تبادلات تجاری اروپا و امریکا بیش از 600 میلیارد دلار است، منطقی به نظر نمی‌رسد این شرکت‌ها چشم به سود ده‌ها میلیارد دلاری حاصل از تجارت با ایران داشته باشند. ایران از فرانسه، آلمان و دیگر دولت های اروپایی می‌خواهد به نوان حسن نیت این شرکت‌ها در ایران بمانند و به فعالیت خود ادامه دهند. اما این فرمان در قاموس دولت‌های غربی محلی از اعراب ندارد و در مقابل دولت‌های اروپایی به ایران پیشنهاد داده‌اند شرکت‌های نوپا و کوچکی که درگیر اقتصاد امریکا نشده‌اند و در نتیجه هزینه سنگین تحریم‌ها شامل حالشان نمی‌شود، وارد بازار ایران شوند. اما ایران حضور این شرکت‌ها را جدای از ورود سرمایه، یک عامل پرستیژی تعبیر می‌کند.
همچنین اتحادیه اروپا دومین پیشنهاد خود را در قالب بسته پیشنهادی به ایران اعلام داشته که افتتاح بانک ایران در آلمان است؛ قرار است بانکی مستقل ایجاد شود که بدون ارتباط با سایر روندهای مالی جهانی فقط به جابجایی پول میان ایران و دنیای خارج سهولت بخشد. البته این تصمیم برای عملیاتی شدن نیاز به شاخصه‌ها و تاملات بسیار دارد. در این میان توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که مهم‌ترین چارچوب اختلاف نظر میان ایران و اتحادیه اروپا به نوع نگاه دو بازیگر به جهان پیرامون باز می‌گردد و این عامل همواره بر فضای گفتگوها و سیاست‌های طرفین سایه افکنده است.
نظرات