به گزارش تجارت نیوز، ایلان ماسک و سم آلتمن، دو کارآفرین برجسته دنیای فناوری، زمانی با هدف مشترک توسعه هوش مصنوعی برای منفعت بشریت، همکاری نزدیکی داشتند. اما این دوستی به رقابتی شدید تبدیل شد؛ ماسک، بنیان‌گذار تسلا و اسپیس‌ایکس، اخیرا از شرکت آلتمن، OpenAI، شکایت کرده و ادعا می‌کند که این شرکت از مأموریت غیرانتفاعی اولیه خود فاصله گرفته و تنها به منافع مالی می‌اندیشد.
اخیرا ایلان ماسک پیشنهاد خرید Open AI را مطرح کرد. این پیشنهاد از سمت طرف مقابل رد شد. البته که رفقای سابق این فرایند را بدون تنش یا حاشیه اجرا نکردند. امروز سم آلتمن در شبکه اجتماعی ایکس نسبت به این اتفاق واکنش نشان داد که البته با کامنت ایلان ماسک روبه‌رو شد. شما می‌توانید مشروح این تنش را در گزارشی که پیش از این در تجارت‌نیوز منتشر را با عنوان «ایلان ماسک به دنبال تصاحب OpenAI با پیشنهاد 9.74 میلیارد دلاری!» مطالعه کنید.
این اختلاف تنها یک دعوای حقوقی نیست؛ بلکه نشان‌دهنده نبردی عمیق‌تر بر سر کنترل و آینده هوش مصنوعی است. برخی معتقدند نگرانی‌های ماسک واقعی است، در حالی که دیگران بر این باورند که حسادت او به موفقیت آلتمن در این ماجرا نقش دارد.
برای درک چگونگی تبدیل این دو دوست به رقبای سرسخت، باید به بیش از یک دهه قبل بازگردیم؛ به زمانی که هوش مصنوعی در مراحل ابتدایی خود بود و دو کارآفرین جاه‌طلب در تلاش بودند تا این فناوری را شکل دهند.
چه شد که ایلان ماسک به فکر ورود به حوزه هوش مصنوعی افتاد؟
ماسک و آلتمن در سال ۲۰۱۲ از طریق سرمایه‌گذار سیلیکون‌ولی، جف رالستون، با یکدیگر آشنا شدند. در آن زمان، هر دو به هوش مصنوعی علاقه داشتند، اما تمرکز اصلی‌شان بر روی پروژه‌های دیگر بود. آلتمن به‌تازگی استارتاپ خود، Loopt، را فروخته بود، در حالی که ماسک با اسپیس‌ایکس در حال تحقق رؤیای سفرهای فضایی بود.
ماسک، که به شهرک‌سازی در مریخ وسواس داشت، به‌تدریج درباره خطرات بالقوه هوش مصنوعی نگران شد. گفت‌وگویی که او با دمیس هسابیس، هم‌بنیان‌گذار دیپ‌مایند، داشت، این نگرانی را تشدید کرد. اگر هوش مصنوعی بیش از حد قدرتمند شود، نه‌تنها می‌تواند بر زمین مسلط شود، بلکه حتی در مستعمرات انسانی در مریخ نیز سلطه پیدا خواهد کرد.
برای آنکه از پیشرفت‌های AI عقب نماند، ماسک در دیپ‌مایند سرمایه‌گذاری کرد. اما وقتی گوگل در سال ۲۰۱۴ این شرکت را خرید، ماسک احساس کرد که از ماجرا کنار گذاشته شده و نگران شد که کنترل این فناوری در دستان یک شرکت بزرگ قرار گیرد. او با لری پیج، هم‌بنیان‌گذار گوگل، درباره آینده هوش مصنوعی به‌شدت بحث کرد. پیج، که دیدگاهی خوش‌بینانه نسبت به آینده ترکیب انسان و ماشین داشت، ظاهرا پیچ ماسک را گونه‌پرست یا speciesist خطاب کرد، چون ماسک معتقد بود که بقای انسان‌ها باید بر همه چیز اولویت داشته باشد.
این لحظه نقطه عطفی برای ماسک بود و او را متقاعد کرد که خودش باید وارد عمل شود و اینجا بود که به سراغ سم آلتمن رفت.
همکاری سم آلتمن و ایلان ماسک از کجا شروع شد؟
در آن زمان، آلتمن به‌عنوان مدیرعامل Y Combinator، یکی از موفق‌ترین مراکز رشد استارتاپ‌ها، به چهره‌ای شناخته‌شده در دنیای فناوری تبدیل شده بود. او نیز مانند ماسک، هوش مصنوعی را هم یک فرصت بی‌نظیر و هم یک تهدید بالقوه می‌دید.
در سال ۲۰۱۵، ماسک و آلتمن با همراهی چند چهره سرشناس، OpenAI را تأسیس کردند. هدف این شرکت، توسعه هوش مصنوعی برای منفعت همگان بود، نه برای سودجویی شرکت‌های بزرگ. سرمایه‌گذارانی چون رید هافمن، هم‌بنیان‌گذار لینکدین، و پیتر تیل، هم‌بنیان‌گذار پی‌پال، از این پروژه حمایت کردند. ماسک اصرار داشت که بودجه یک میلیارد دلاری این شرکت اعلام شود تا OpenAI جدی گرفته شود، اما در نهایت، سرمایه جذب‌شده کمتر از این میزان بود و ماسک خود تنها ۴۴ میلیون دلار به شرکت کمک کرد.
روایت‌های متناقض از منشا اختلافات و تنش‌ها
با وجود شروعی پرقدرت، OpenAI در رقابت با گوگل و دیپ‌مایند عقب مانده بود. در سال ۲۰۱۶، سیستم هوش مصنوعی دیپ‌مایند توانست یکی از برترین بازیکنان بازی Go را شکست دهد و نشان داد که این فناوری به‌سرعت در حال پیشرفت است.
برای حفظ رقابت‌پذیری، OpenAI به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز داشت. اما ماهیت غیرانتفاعی شرکت، مانعی برای جذب سرمایه‌گذاران خصوصی بود. اینجا بود که اختلاف‌نظر میان ماسک و آلتمن شدت گرفت.
ایلان ماسک بر این باور بود که OpenAI باید همچنان غیرانتفاعی باقی بماند و ظاهراً تهدید کرد که در صورت حرکت به سمت مدل انتفاعی، از تأمین مالی شرکت دست خواهد کشید. اما مدیران OpenAI روایت متفاوتی دارند؛ آن‌ها ادعا می‌کنند که ماسک نه‌تنها با حرکت شرکت به سمت مدل انتفاعی موافق بود، بلکه می‌خواست کنترل کامل آن را در اختیار بگیرد. او خواهان سهام اکثریت، ریاست هیئت‌مدیره و حتی مدیرعاملی شرکت بود. در مقطعی، او پیشنهاد داد که OpenAI به بخشی از تسلا تبدیل شود.
وقتی این پیشنهادها رد شد، ماسک سرمایه‌گذاری خود را متوقف کرد. نبود سرمایه‌ای که او وعده داده بود، OpenAI را در موقعیتی بحرانی قرار داد. برای نجات شرکت، رید هافمن و دیگر سرمایه‌گذاران وارد عمل شدند و منابع مالی تازه‌ای تأمین کردند. این تغییر مسیر، آلتمن را به سمت یک تصمیم دشوار سوق داد؛ اگر OpenAI می‌خواست در رقابت با گوگل و سایر غول‌های فناوری باقی بماند، باید ساختار خود را تغییر می‌داد.
ایلان ماسک از OpenAI خارج شد چون احتمال موفقیت آن را صفر می‌دانست
در فوریه ۲۰۱۸، ایلان ماسک از ریاست OpenAI کنار رفت. در ایمیلی که بعدها افشا شد، او به مدیران شرکت گفته بود که احتمال موفقیت OpenAI «صفر درصد» است. اما برخلاف پیش‌بینی او، OpenAI رشد چشمگیری داشت.
در سال ۲۰۱۹، مایکروسافت یک میلیارد دلار در این شرکت سرمایه‌گذاری کرد، و این همکاری نقطه عطفی برای OpenAI شد. مدل‌های زبانی آن به سرعت پیشرفت کردند، تا جایی که در نوامبر ۲۰۲۲، ChatGPT معرفی شد. در عرض چند روز، تعداد کاربران این چت‌بات از یک میلیون نفر گذشت. در پی آن، OpenAI ارزش‌گذاری چند ده میلیارد دلاری پیدا کرد و به یکی از تأثیرگذارترین شرکت‌های فناوری تبدیل شد.
اما تصمیم OpenAI برای راه‌اندازی یک ساختار انتفاعی محدود، که به آن امکان می‌داد سرمایه‌گذاران جدید جذب کند، جنجالی شد. این تغییر، کنترلی را که ایلان ماسک و دیگر بنیان‌گذاران تصور می‌کردند حفظ خواهد شد، متزلزل کرد. ماسک این اقدام را خیانتی به اصول اولیه شرکت دانست و آن را محکوم کرد.
ایلان ماسک معتقد است OpenAI از اهداف غیرانتفاعی خود فاصله گرفته است
با رشد OpenAI، ایلان ماسک بیش از پیش از آلتمن انتقاد کرد. او مدعی شد که OpenAI به یک شرکت تحت سلطه منافع تجاری تبدیل شده است و دیگر در جهت منفعت همگانی فعالیت نمی‌کند. اما در عمل، او نیز وارد رقابت شد. در مارس ۲۰۲۳، شرکت هوش مصنوعی خود، xAI، را تأسیس کرد. این شرکت هدفی مشابه با OpenAI دارد، اما ماسک مدعی است که فناوری آن شفاف‌تر و ایمن‌تر خواهد بود.
xAI چت‌بات خود، Grok، را معرفی کرد؛ محصولی که به ادعای ماسک از نظر قدرت و آزادی بیان، نسبت به ChatGPT برتری دارد. اما برخلاف ChatGPT، این محصول هنوز در اختیار عموم قرار نگرفته است. منتقدان، از جمله خود آلتمن، ماسک را به تناقض‌گویی متهم کرده‌اند.
در اوایل ۲۰۲۴، ایلان ماسک علیه OpenAI شکایت کرد. در دادخواست خود، او مدعی شد که این شرکت از اصول غیرانتفاعی اولیه خود فاصله گرفته و قراردادهای تجاری‌اش با مایکروسافت، برخلاف تعهدات اولیه بوده است. این شکایت هنوز در دادگاه در حال بررسی است، اما بسیاری از کارشناسان حقوقی معتقدند که احتمال موفقیت آن چندان بالا نیست.
دعوا دیگر شخصی نیست/ پیروز این نبرد نقش مهمی در شکل دادن به آینده ایفا خواهد کرد
رقابت میان ایلان ماسک و آلتمن، چیزی فراتر از یک اختلاف شخصی است. این نبرد، بازتابی از چالش‌های گسترده‌تری درباره کنترل، اخلاق و مسیر آینده هوش مصنوعی است. ماسک خود را مدافع بشریت معرفی می‌کند و از خطرات این فناوری هشدار می‌دهد، در حالی که در تلاش است تا بر آن مسلط شود. آلتمن، از سوی دیگر، به پتانسیل هوش مصنوعی ایمان دارد و سعی می‌کند میان نوآوری و ملاحظات اخلاقی تعادل ایجاد کند.
این رقابت هنوز به نقطه نهایی خود نرسیده است. همان‌طور که هوش مصنوعی به تکامل خود ادامه می‌دهد، درگیری میان این دو چهره برجسته نیز احتمالاً شدت بیشتری خواهد گرفت. آینده این فناوری، و اینکه چه کسی کنترل آن را در دست خواهد داشت، هنوز نامشخص است.
