به گزارش تجارت نیوز، دردناک‌ترین صحنه‌ای که می‌تواند برای یک باغ رقم بخورد، درختانی است که با دوده آتش سیاه شده‌اند. در لحظه‌ای که این تصویر را می‌بینی، بوی دود هم در هوا پیچیده است و خبر از آتشی می‌دهد که شب گذشته بر جان باغ نشسته. این صحنه در سال‌های اخیر برای باغ های شیراز، کاملا تکراری است.
بی‌جهت نیست که آمارها می‌گویند وسعت ده‌ها هزار هکتاری ریه‌های تنفسی شهر، به کمتر از سه هزار هکتار رسیده و تنها کمتر از هزار هکتار آن، سهم باغات معروف قصردشت است.
صحبت از باغ‌هایی است که محدوده بزرگی از داخل و اطراف شهر را سبز کرده بودند و حالا بخش زیادی از آنها، به اماکن مسکونی، صنفی و تجاری تبدیل شده‌اند.
درختانی که به آپارتمان بدل می‌شوند
سال‌هاست که مردم شیراز می‌بینند و می‌شوند که باغ‌های شهر به آپارتمان، پاساژ، بیمارستان، مدرسه و انواع نهادها تبدیل شده‌اند. روش کار هم در بسیاری مواقع به این صورت بوده است که باغی را نشان می‌کنند، پس از آن مدتی آب به درختان باغ نمی‌رسد، خشک که شدند در چند مرحله آتش به جانشان می‌افتد و در نهایت همه چیز آماده ساخت و ساز می‌شود. همیشه هم البته اینگونه نیست که کل باغ را از بین ببرند. در مواردی بخش‌هایی از آن را به تدریج تصرف کرده و ساخت و ساز را آغاز می‌کنند.
با همین روش، مساحت ۳۵۰۰ هکتاری باغات قصردشت، به کمتر از ۹۸۰ هکتار، «آن هم بصورت اسمی» رسیده. این آمار را ابراهیم کمالی عضو شورای شهر شیراز اعلام کرده است.
ساخت و سازهای غیرمجاز و حکم‌هایی که اجرا نمی‌شوند
در این میان، امیرحسین جمشیدی مدیر کل دفتر فنی استانداری فارس چندی پیش اذعان کرد که ۹۰ درصد از ساخت‌وسازهای غیر مجازی که در این محدوده صورت گرفته‌اند، حکم تخریب دارند اما «بعد از صدور رای، انواع و اقسام فشارها از نقاط مختلف وارد می‌شود که حکم اجرا نشود.»
او همچنین پیشنهاد داد که برای حفظ باغات قصردشت این محدوده به‌عنوان «میراث طبیعی شیراز» به ثبت برسد تا تخریب آن جرم تلقی شود.
«ثبت ملی»، راه نجات باغ های شیراز است؟
اما آیا پیشنهاد این مقام دولتی می‌تواند باغ های شیراز را از تخریب و ساخت و ساز نجات دهد؟
سیاوش آریا، کنشگر میراث فرهنگی در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز تاکید می‌کند که این اقدام ضروری است اما به تنهایی ریه‌های تنفسی شهر را نجات نمی‌دهد.
او باغ های شیراز و دیگر شهرهای قدیمی را میراث کشاورزی و طبیعی ایران می‌داند که از سده‌های گذشته به یادگار مانده‌اند و ثبت آنها شایسته و حتی واجب است.
در عین حال، آریا این اقدام را به تنهایی در حوزه تخریب و تغییر کاربری، بازدارنده نمی‌داند و توضیح می‌دهد: «قوانین خوبی برای محافظت از میراث طبیعی و فرهنگی و محیط زیست کشور وجود دارد اما اجرا نمی‌شود؛ چرا که سازمان‌های ذی‌ربط از قدرت و تاثیرگذاری کافی برخوردار نیستند.»
او می‌افزاید: «مساله این است که نهادهای دولتی و حتی بخش خصوصی، منافع کوتاه‌مدت و فردی خود را بر منافع بلندمدت و ملی ترجیح می‌دهند؛ در نتیجه مرتکب تخلفاتی در حوزه حفظ میراث طبیعی و فرهنگی می‌شوند. تا زمانی که چنین شرایطی ادامه داشته باشد، قوانین مربوطه ضمانت اجرا ندارند.»
باغ های شیراز، ریه تنفسی شهر هستند
آریا تاکید می‌کند: «باغ های شیراز، علاوه بر اینکه میراث طبیعی و کشاورزی هستند، نقش ریه های تنفسی شهر را دارند و برای بقای شیراز و مردمانش باید زنده بمانند.»
او می‌گوید: «ثبت ملی باغات قصردشت، حداقل اثری که دارد این است که دست کنشگران اجتماعی، انجمن‌های محیط زیست و رسانه‌ها را برای پیگیری تخریب و تغییر کاربری آنها بازتر می‌کند.»
رد پای «رانت و نفوذ» در تخریب باغ های شیراز
به گزارش تجارت‌نیوز، در سال‌های اخیر مقامات بسیاری هشدار داده‌اند که با تداوم تخریب و تغییر کاربری باغ های شیراز، در آینده نه چندان دور، مساحت زیادی از آنها باقی نمی‌ماند. در آن صورت، با وجودی که شیراز از جمله معدود کلان‌شهرهایی محسوب می‌شود که هنوز چندان درگیر آلودگی هوا نشده است، باید منتظر بروز گسترده این چالش باشد.
همین امروز هم ابراهیم کمالی، عضو شورای اسلامی شهر شیراز به ایسنا گفته است که «آب مناسب و کافی برای آبیاری باغ های شیراز وجود ندارد؛ ساخت‌وسازهای غیرمجاز رو به افزایش است و با وجود تأکیدات و نام بردن متخلفان دانه‌درشت در این عرصه، همچنان ساخت‌وسازها با جدیت ادامه دارد.»
چندی پیش هم ذبیح‌الله سیروسی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز گفته بود که افرادی در دهه‌های اخیر «با استفاده از رانت یا نفوذ نسبت به تغییر کاربری باغ های شیراز، خشک کردن درختان و ساختمان‌سازی اقدام کرده‌اند.» در چنین شرایطی، بدون مقابله با این جریان، نمی‌توان به حفظ باغات امیدوار بود.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش انتظار 30 ساله برای خروج کارخانه های آلاینده از شیراز پیشنهاد می‌شود.
