آینده رابطه تجاری ایران و کره جنوبی

این روزها که به‌واسطه اقدام یک‌جانبه ایالات متحده در خروج از برجام، در تمام محافل تخصصی و عمومی نگرانی‌هایی در خصوص تاثیر آن بر اقتصاد کشور مطرح است، هر خبری پیش از سنجش صحت، تائید یا تکذیب توسط مقامات مرتبط سیاسی و اقتصادی به‌عنوان یک منبع مورد تحلیل قرار می‌گیرد. از تعیین نرخ ارز و سکه تا موجودی کالا در بازار یا دارو در داروخانه‌ها.

یکی از آخرین موارد، خبر رویترز در خصوص توقف بارگیری نفت ایران توسط کره‌جنوبی بود که بعد از چند ساعت توسط اکانتهای رسمی سفارت کره جنوبی در ایران تکذیب شد. حساسیت این روزها سبب شده مخاطب به هر خبری واکنش نشان دهد، فارغ از اینکه تا چه میزان این خبر به فرض صحت به طور مستقیم بر زندگی وی موثر است.

اما در حقیقت کره جنوبی یکی از هم‌پیمانان اصلی اقتصاد ایران است که پیش‌بینی آینده روابطش می‌تواند قابل تامل باشد.

روابط دیپلماتیک بین ایران و کره جنوبی در سال 1962 میلادی برقرار شد. نزدیک به 13 سال بعد یعنی در نوامبر سال 1975 میلادی (آبان ماه سال 1354 شمسی) اولین کمیسیون مشترک اقتصادی و فنی دو کشور برگزار و متعاقب آن همکاری‌های تجاری و بازرگانی در زمینه‌‎های نساجی، شیلات، مخابرات، صنایع خودروسازی، لاستیک، نفت، گردشگری آغاز شد.

[imp content=”در سال 2011 ارزش مبادلات تجاری دو کشور به 17 میلیارد دلار رسید. در دوران تحریم نیز علی‌رغم کاهش شدید روابط سطح مبادلات تجاری دو کشور هرگز متوقف نشد به طوری که حتی در سال 2014، ارزش مبادلات دو کشور حدود شش میلیارد دلار بود.”]

از همان زمان مسیر صادرات محصولات سنتی و معدنی ایران به کره جنوبی باز شد. پس از وقوع انقلاب اسلامی، اگرچه کره جنوبی از نخستین کشورهایی بود که نظام جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت، اما توسعه روابط تجاری بین دو کشور نزدیک به یک دهه به طول انجامید.

با این حال با پایان جنگ تحمیلی روابط تهران- سئول افزایش یافت و به سمت همکاری‌های فنی و صنعتی سوق یافت. از این زمان تا پیش از تشدید تحریم‌ها در سال 2012، کره جنوبی تا سطح چهارمین شریک تجاری ایران ارتقاء یافت.

در سال 2011 ارزش مبادلات تجاری دو کشور به 17 میلیارد دلار رسید. در دوران تحریم نیز علی‌رغم کاهش شدید روابط سطح مبادلات تجاری دو کشور هرگز متوقف نشد به طوری که حتی در سال 2014، ارزش مبادلات دو کشور حدود شش میلیارد دلار بود.

پس از امضای قرارداد برجام کره جنوبی برای ارتقای روابط تجاری خیز برداشت و رئیس جمهور وقت این کشور با یک هیئت بلندپایه اقتصادی به ایران آمد.

در سال 96 با 842 میلیون دلار تراز مثبت، کره جنوبی چهارمین شریک تجاری در بخش صادرات و پنجمین در بخش واردات بود و از آنجایی که بسیاری از کالاهای کره¬ای از مسیرهای چین و امارات وارد ایران می‌شوند می‌توان حجم مبادلات تجاری دو کشور را بالاتر حدس زد.

اما حالا با توجه به تهدیدات آمریکا باید دید شرایط چگونه پیش می‌رود. کره جنوبی پنجمین واردکننده بزرگ نفت دنیاست که ایران یکی از مهمترین منابع تامین نفت این کشور است.

در سال 2017 ارزش صادرات نفت ایران به کره جنوبی به بیش از 7.8 میلیارد دلار رسید. با این حال آمار کاهش سطح واردات نفت از ایران را از ابتدای میلادی سال جدید نشان می‌دهد که برخی گزارش‌های خبری حاکی از جایگیزینی این میزان با نفت دیگر کشورهاست.

در چهار ماهه ابتدایی سال جاری میلادی این کشور با کاهش بیش از 39 درصدی واردات نفت از ایران سیگنال‎های نگران‌کننده‌ای برای تحلیلگران ارسال کرد.

در سال گذشته ایران و کره جنوبی قراردادی مبنی بر فاینانس هشت میلیارد یورویی از سمت کشور کره جنوبی امضا کردند، با این حال این قرارداد به مرحله اجرا نرسید که اگر می‌رسید شاید با شرایط متفاوتی روبرو بودیم.

ارتباط تجاری ایالات متحده با کره جنوبی بر کسی پوشیده نیست. مطابق آمار سال 2017 در حالی که کره جنوبی بیش از 50 میلیارد دلار در بخش واردات و نزدیک به 69 میلیارد دلار در بخش صادرات با ایالات متحده آمریکا مراوده دارد، این اعداد برای مبادله با ایران به ترتیب هشت و چهار میلیارد دلار بود.

از سوی دیگر نیز رقم سرمایه‌گذاری خارجی مستقیم (FDI) کره جنوبی در آمریکا به عدد 38.8 میلیارد دلار می‌رسد که غالب آن در بخش قطعات خودرویی، ماشین‌آلات صنعتی، IT و نرم‌افزار و لوازم الکترونیکی است.

این ارقام نشان از حجم بالای مبادله تجاری دو کشور دارد. در بخش سیاسی نیز ایالات متحده و کره‌جنوبی موضوعی واحد دارند؛ کره شمالی. استراتژی تعامل آتی با کره‌شمالی که به امنیت ملی هر دو کشور وابسته است نیز می‌تواند یکی دیگر از مولفه‌های موثر بر روابط دو کشور باشد.

[imp content=”بنا بر برخی آمارهای رسمی، در دوره گذشته بیش از 2300 شرکت کوچک که به طور کامل وابسته به تجارت با ایران بودند متحمل آسیب شدند. “]

با این تفاسیر احتمال می‌رود کره جنوبی در بازخورد تحریم‌های آمریکا، رویکرد سختگیرانه‌ای نسبت به گذشته در پیش گیرد.

با این حال باید توجه داشت در دوره گذشته نیز کره جنوبی برای حداقل آسیب به روابط اقتصادی خود با ایران حداکثر تلاش را به خرج داد. این کشور در حالی از تمام ابزار خود با هدف حفظ تجارت خود در ایران استفاده کرد که تحریم‌های سابق تحت سختگیری‌های شدید بین‌المللی و نه فقط ایالات متحده بود.

از آنجایی که بیش از 90 درصد تجارت کره با ایران توسط شرکت‌های کوچک و متوسط کره انجام می‌شود، این گروه بیشترین تاثیر را از تحریم‌ها گرفتند.

بنا بر برخی آمارهای رسمی، در دوره گذشته بیش از 2300 شرکت کوچک که به طور کامل وابسته به تجارت با ایران بودند متحمل آسیب شدند. از ابتدای ژوئیه سال 2013 که تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه ایران به اجرا گذاشته شد بسیاری از تولیدکنندگان کوچک و متوسط کره‌ای در حوزه آهن، فولاد و قطعات خودرو از انجام تجارت با جمهوری اسلامی منع شدند.

بسیاری از این شرکت‌ها حتی پش از رفع تحریم‌ها نیز به‌دلیل حضور پررنگ شرکت‌های چینی و بازگشت رقبای اروپایی بازار خود را واگذار کردند.

حالا اما امید است کره‌جنوبی راه‌حلی منطقی برای حفظ منافع تجاری و اقتصادی خود در نظر گیرد. رویکردی که با اعلان متعدد مقامات کره‌ای نسبت به انجام مذاکرات با ایالات متحده جهت استفاده از شرایط استثناء همخوانی دارد.

در این مسیر تعدادی از سرمایه‌گذاری‌های مشترک، انتقال دانش و تکنولوژی در حوزه تولید لوازم خانگی و قطعات خودرو، پتروشیمی و سلامت می‌تواند مانع از قطع کامل ارتباط کره با ایران شود. رویکردی که اگر بیشتر تشویق و به آن توجه می‌شد، امروز حتی از ابزار نفت نیز برای تداوم «اتحاد استراتژیک اقتصادی» پایدارتر بود.