خیّرین استارت‌آپی را به ایده‌های ایرانی متصل کنید

میلاد مرادی: تامین سرمایه برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا یکی از بزرگترین دغدغه‌های دست‌اندرکاران فعالان این حوزه است. روند شکل‌گیری و ساختار خاصی که شرکت‌های نوپا دارند، باعث شده تا سرمایه‌گذاری در آنها نیز از پیچیدگی خاصی برخوردار باشد.

به گزارش تجارت‌‌نیوز، استارت‌آپ‌ها در آغاز فعالیت، دارایی فیزیکی چندانی ندارند. از طرفی اساسا تثبیت و فعالیت آنها در آینده – به علت ماهیت ایده‌محور بودن- با ابهام روبرو است. به همین دلایل کسب‌وکارهای نوپا همانند شرکت‌های دیگر به راحتی نمی‌توانند از طریق تسهیلات، عرضه در بازار سهام و یا روش‌های دیگر جذب سرمایه کنند.

اکثر کارشناسان، تسهیلات بانکی و دولتی را برای استارت‌آپ‌ها همانند سم، مهلک می‌دانند. معمولا سه روش مرسوم برای جذب سرمایه در استارت‌آپ‌ها وجود دارد.

در مراحل اولیه، غالبا استارت‌آپ‌ها از طریق منابع مالی اندک خود، کمک‌های دوستان و آشنایان تامین سرمایه می‌کنند. در ادامه اگر بخواهند فعالیت خود را گسترش دهند، برای تامین هزینه‌های خود نیاز به سرمایه‌ بیشتری دارند.

در این مرحله معمولا «سرمایه‌گذار فرشته» (angel investor) بر روی استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند. استارت‌آپ در این مرحله به دنبال تست ایده و امکان اجرایی شدن آن است.

بعد از آنکه کاملا مشخص شد استارت‌آپ قابلیت رشد و سرمایه‌گذاری دارد، سرمایه‌گذاران خطرپذیر بر روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند تا در این مرحله به دنبال تولید و بازاریابی باشند.

از قطره به دریا رسیدن

فارغ از تحلیل‌های مربوط به چگونگی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و مزایای هر کدام از آنها، باید گفت که اکنون کارشناسان روش دیگری را برای تامین سرمایه استارت‌آپ‌ها پیشنهاد می‌کنند.

[imp content=”گرفتن پول‌های خرد از تعداد افراد زیاد، یک روش تامین سرمایه برای استارت‌آپ‌ها است. “]

«تامین سرمایه جمعی» یکی از روش‌های نوین است که بر استفاده از آن جهت تامین مالی شرکت‌های نوپا تاکید می‌شود. در این زمینه، اخیرا تفاهم‌نامه‌‌ای بین وزارت‌خانه‌های اقتصاد، کار و ارتباطات امضا شده است.

آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات، در این مورد اعتقاد دارد: «تامین مالی جمعی از سه طریقِ سرمایه‌گذاری اعانه‌ای یا نذر‌ اشتغال، شراکت و دریافت سهم شرکت استارت‌آپ و سرمایه‌گذاری برای دریافت بخشی از کالاهای تولیدی شرکت استارت‌آپی در آینده صورت می‌گیرد.»

ابتدا باید گفته شود این نوع از تامین سرمایه به گونه‌ای است که تعداد زیادی از افراد معمولا با مبالغ خرد، بر روی یک پروژه یا استارت‌آپ‌ سرمایه‌گذاری می‌کنند.

«تامین سرمایه جمعی» معمولا به چهار روش انجام می‌شود و سرمایه‌گذاران در قالب هر روش، هدفی را دنبال می‌کنند. «اهدا»، «پاداش»، «وام» و «مشارکت» چهار روشی هستند که سرمایه‌گذاران در این روش با آنها سروکار دارند.

روش اهدا، را می‌توان یک نوع نذر اشتغال نامید. فردی که مبالغ خرد خود را اهدا می‌کند، انتظار دریافت سود ندارد. شاید انگیزه‌های معنوی یا صرفا داشتن یک حس خوب و نوع‌دوستی برای اهداکنندگان کافی باشد. در ایران این روش در جهت راه‌اندازی کسب‌و‌کار برای اقشار آسیب‌پذیر اندکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در روش پاداش، افراد به دنبال گرفتن یک پاداش مادی یا حتی معنوی از استارت‌آپی هستند که بر روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به عنوان مثال، ممکن است یک استارت‌آپ بعد از تولید و سود، به سرمایه‌گذاران خرد خود پاداشی همانند تخفیف در فروش محصولات بدهد.

در روش وام، سرمایه‌گذاران در قالب وام‌های قرض‌الحسنه یا کم‌بهره منابع خرد خود را در اختیار استارت‌آپ‌ها قرار می‌دهند. این افراد بعد از گذشت مدتی سرمایه خود را پس می‌گیرند.

تقریبا هر چقدر از روش اهدا به سمت مشارکت می‌رویم، انگیزه سود کردن و در نظر گرفتن انگیزه‌های مادی بیشتر می‌شود. در واقع روش اهدا، خیرخواهانه‌ترین روش برای تامین مالی محسوب می‌شود که فردِ سرمایه‌گذار انگیزه‌ مادی ندراد.

هدف نگارنده در این نوشتار، تمرکز بر روش اهدا و نقش آن در تامین مالی استارت‌آپ‌ها در ایران است. این روش از تامین سرمایه بیشتر برای کارهای اجتماعی که جنبه عام‌المنفعه نیز دارند، استفاده می‌شود.

[imp content=”آیا امور خیریه در ایران می‌تواند نقش بیشتر و بهتری در توسعه کسب‌و‌کارها و راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها داشته باشد؟ “]

در ایران نیز عموما برخی از پلتفرم‌ها در زمینه‌های اجتماعی و خیریه شکل گرفته‌اند. شیوه کار این پلتفرم‌ها به این صورت است که معمولا بستری را از طریق اینترنت فراهم می‌کنند تا افراد بتوانند به پروژه‌های عام‎‌المنفعه و اجتماعی کمک کنند.

انتظار می‌رود رشد این‌گونه بسترها برای تامین مالی پروژه‌های اجتماعی، بیشتر شود. اما آیا در ایران این امکان وجود ندارد تا این نوع از تامین مالی و سرمایه‌گذاری، نقش بیشتری و بهتری ایفا کند؟ آیا اهداکنندگان صرفا باید به پروژ‌ه‌های خیرخواهانه کمک کنند یا می‌توانند در سایر زمینه‌ها نیز نقش‌آفرینی کنند؟

«سهم من» از اشتغال!

ایران کشوری است که مردمانش به انگیزه‌ها و اعمال خیرخواهانه شهره‌اند. ریشه این عمل از احساسات انسانی، با انگیزه‌های دینی و مذهبی قوت گرفته است.

وقف هزاران مسجد، کتابخانه، پل، مراکز علمی، مدرسه، ساخت جاده و… در طول قرن‌های مختلف، نمونه‌هایی از تبلور حس نوع‌دوستی در ایران است. در جهان مدرن، اگرچه شکل انجام اعمال خیرخواهانه با تشکیل نهادهای عام‌المنفعه تغییر پیدا کرده است، اما فرهنگ یاری کردن و خیرخواهی در بین مردم همچنان باقی مانده است.

اکنون در ایران نه تنها هزاران موسسه خیریه وجود دارد _که بسیاری از آنان خدمات بسیار قابل‌توجهی انجام می‌دهند_  بلکه نهادهای اجتماعی دولتی مانند کمیته‌امداد، بهزیستی، سازمان اوقاف و برخی سازمان‌های عمومی دیگر نیز بخش قابل‌توجهی از منابع خود را از طریق کمک‌های مردمی جمع‌آوری می‌کنند.

[imp content=”فرهنگ یاری و سخاوت در ایران پتانسیل بالایی داشته و دارد. اما روش‌ها و مدل‌های یاری کردن همچنان سنتی است. “]

گاهی اوقات به دست‌اندرکاران امر خیر در ایران، این انتقاد وارد می‌شود که میزان بهره‌وری و اثرگذاری فعالیت‌های آنها چندان مورد قبول نیست. هنوز میزان منابع مالی امر خیر در ایران مشخص نیست. اما آمارهای غیررسمی حکایت از تِرنُول عظیم مالی امر خیر دارد.

چگونگی هزینه‌کرد منابع مالی در امور خیریه بسیار مهم است. لذا به علت کمبود منابع، باید سازوکارهای مناسب به کار گرفته شود، تا خروجی‌ها به بهترین نحو ممکن خود را نشان دهد.

بنابراین نیاز است تا دست‌اندرکاران امور خیریه به دنبال راه‌هایی برای تغییر روش‌ها و الگوهای حاکم بر چگونگی هزینه‌کرد منابع امر خیر باشند.

ورود منابع مالی امور خیر به حوزه استارت‌آپ‌ها می‌تواند جرقه‌ای از این نوع تغییر الگوها باشد. جرقه‌ای که می‌تواند اشتغال و رشد کسب‌و‌کار را در پی داشته باشد.

مگر غیر از این است که ریشه اصلی تمام آسیب‌های اجتماعی، فقر، اعتیاد و سایر مشکلات، در بیکاری و نداشتن شغل خلاصه می‌شود؟

تلفیق همکاری و همراهی امور خیریه و استارت‌آپ‌ها می‌تواند منجر به نذری تحت عنوان نذر اشتغال شود. اگرچه چگونگی این همراهی در اینجا محل بحث نیست، و این موضوع نیازمند تحقیق و تجربه است.

اما صحبت بر سر وجود یک ظرفیت در داخل کشور و بهره‌گیری از آن در راستای تامین مالی استارت‌آپ‌ها و به کار انداختن چرخه اشتغال است. حتی به نظر می‌رسد نباید نقش منابع خیریه را تنها در بحث تامین مالی جمعی خلاصه کرد.

[imp content=”ظرفیت بالای امور خیریه در ایران می‌تواند نویدبخش طراحی و ایجاد یک مدل از همکاری خیرین با کسب‌و‌کارهای نوپا باشد.”]

استارت‌آپ‌ها و فعالان این حوزه نیاز است تا نگاه خود را به امر خیر و منابع مالی در گردش این حوزه تغییر دهند. نباید در این زمینه تنها به الگوهایی که معمولا از سایر کشورها اقتباس شده است، بسنده کنند.

باید به این امر توجه داشته باشند که ظرفیت بالای امور خیریه در ایران می‌تواند نویدبخش طراحی و ایجاد یک مدل از همکاری خیرین با کسب‌و‌کارهای نوپا باشد.

اما از طرف دیگر، خیرین، موسسات خیریه و دست‌اندرکاران این حوزه نیز باید سعی کنند تا به حوزه‌هایی ورود کنند، که اثرگذاری بهتری داشته باشد. این افراد باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که صرف داشتن انگیزه پاک نمی‌تواند منجر به حل مشکلات شود.

انگیزه خوب نیاز به روش و مدل دارد. روش‌ها و مدل‌هایی که نیازمند به‌روزرسانی بر اساس شرایط حال حاضر هستند. بنابراین بهتر است که هم فعالان امور خیر و هم دست‌اندرکاران استارت‌آپ‌ها در ایران ارتباط بیشتری با هم بگیرند تا درنهایت بتوانند با سعی‌و‌خطا و بررسی بیشتر، زمینه همکاری با یکدیگر را به وجود آورند.