طرح نوآفرین، رانت‌آفرین است؟ / پشت پرده‌ تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری

سارا اسلامی: طرح نوآفرین، را سازمان فناوری اطلاعات از سال گذشته برای حمایت از استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا کلید زد. از همان زمان انتقاداتی در مورد احتمال شکل‌گیری برخی رانت‌ها در مورد آن وجود داشت.

به گزارش تجارت‌نیوز ، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، طرح نوآفرین را با هدف حمایت‌ از استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا، تهیه کرده است. این طرح در هیات دولت نیز به تصویب رسید.

چه شرکت‌هایی مشمول حمایت هستند؟

طرح نوآفرین، شامل آن دسته از شرکت‌های خصوصی و تعاونی می‌شود که در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، فعالیت می‌کنند. البته نه همه آنها.

از تاریخ ثبت شرکت نوآفرین، باید کمتر از سه سال گذشته باشد. همچنین لازم است که مشمولان طرح سرمایه‌ای حداکثر ۲۵۰ میلیون تومان و درآمدی کمتر از ۵۰۰ میلیون تومان در سال، داشته باشند.

خودداری موسسان و صاحبان سهام شرکت‌ها از توزیع سود نیز شرط دیگر برخورداری آنها از این حمایت است.

در طرح نوآفرین، تسهیلاتی در حوزه بیمه، مالیات و جذب سرمایه‌گذار وجود دارد.

احتمال ایجاد رانت در صورت تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری

طرح نوآفرین از همان بدو اجرا با انتقاداتی مواجه بود؛ از جمله امکان ایجاد رانت در بهره‌گیری از حمایت‌های آن. کارشناسان به ویژه به این دلیل نگران بودند که تدوین‌کنندگان طرح نوآفرین، پیش‌بینی تشکیل صندوقی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های مشمول را نیز کرده‌اند. این صندوق بر اساس طرح با مشارکت بخش دولتی و خصوصی فعالیت می‌کند.

عادل طالبی عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی، از منتقدان جدی تشکیل چنین صندوقی بود.

وی در گفتگو با تجارت‌نیوز در مورد طرح نوآفرین و نگرانی‌های در مورد آن گفت: خود طرح، ویژگی‌های مثبتی دارد و از پیچیدگی خاصی نیز برخوردار نیست. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، قوانینی موجودی را که مغفول مانده بودند، جمع‌آوری و تحت عنوان طرح نوآفرین ارائه کرده است.

طالبی افزود: این نگرانی وجود داشت که طرح، در مسیر اجرا با مشکل‌هایی مشابه قانون شرکت‌های دانش‌بنیان مواجه شود. اکنون بدنه دولت با این قانون همراهی نمی‌کند و سنگ‌اندازی‌هایی از سوی برخی سازمان‌ها از جمله امور مالیاتی، در برابر آن انجام می‌شود.

طالبی معتقد است: هر زمانی که در ۴۳ سال اخیر، دولت بودجه‌ای را به حوزه‌ای اختصاص داده و از وظیفه قانون‌گذاری خود خارج شده است، دیده‌ایم که نتیجه کار منفی بوده است.

نگرانی از سرنوشتی چون دانش‌بنیان‌ها

وی ادامه داد: در ابتدای کلید خوردن قانون شرکت‌های دانش‌بنیان جوی شکل گرفت که بسیاری از متقاضیان توانستند مجوز دانش‌بنیانی را دریافت کنند؛ در حالی که برخی از آنها شرایط لازم را نداشتند. در نتیجه اجرای قانون با مشکلاتی مواجه شد و دولت مجوز خود را از بسیاری شرکت‌ها بازپس گرفت. در این میان تعدادی بی‌دلیل قربانی شدند و با اینکه دانش‌بنیان بودند، این عنوان را از دست دادند.

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی گفت: نگرانی‌هایی وجود داشت که طرح نوآفرین نیز به چنین سرنوشتی گرفتار شود. اما در حدود یک سالی که از آغاز آن می‌گذرد به نظر می‌رسد از نظر اجرایی موفق بوده است.

جذابیت دیگر بازارها؛ مانع از تشکیل صندوق

طالبی بیان کرد: برخی کارشناسان بر اساس تجربه‌های پیشین در مورد صندوقی که قرار بود بر اساس طرح نوآفرین شکل بگیرد، دغدغه جدی داشتند. خوشبختانه به نظر می‌رسد این صندوق ایجاد نشده باشد. البته دلیل آن، انصراف دولت نبوده است. در واقع بازارهای مالی و بورس به گونه‌ای بوده است که سرمایه‌گذاران به سمت آنها متمایل شده‌اند.

وی افزود: البته مشکلاتی در زمینه تورم در کشور ایجاد شده است؛ با وجود این، موضوع از مصیبتی که می‌توانست در اکوسیستم استارتاپی رخ دهد، جلوگیری کرد.

وظیفه دولت؛ قانون‌گذاری سریع

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی تاکید کرد: هر زمانی که در ۴۳ سال اخیر، دولت بودجه‌ای را به حوزه‌ای اختصاص داده و از وظیفه قانون‌گذاری خود خارج شده است، دیده‌ایم که نتیجه کار منفی بوده است.

طالبی افزود: وظیفه دولت، رگولاتوری و قانون‌گذاری به موقع، چابک و سریع است و باید حوزه اجرا را به بخش خصوصی بسپارد.

وی ادامه داد: اکنون در حوزه کرادفاندینگ یا تامین سرمایه جمعی، اتفاق‌های خوبی در حال رخ دادن است. هر چند روند آن به کندی پیش می‌رود اما نهادهای مرتبط قوانین لازم را تصویب کردند و گروه‌های مختلف می‌توانند وارد این حوزه شوند.

به گفته این فعال اقتصادی، دولت نباید وارد سرمایه‌گذاری و تشکیل صندوق‌های تامین مالی شود؛ هر بار غیر از این رخ داده، پیامدهای منفی داشته است.

ضروت تامین سرمایه از سوی بخش خصوصی

عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی ضمن تاکید بر اینکه ادعا نمی‌کند بدنه دولت فاسد است، افزود: اما افرادی نیز در بخش‌های دولتی بوده‌اند که به شکلی رانتی را ایجاد کرده‌اند. بر همین اساس بخش خصوصی تاکید دارد که قوه مجربه نباید وارد حوزه اجرایی شود.

طالبی ادامه داد: دولت برای حمایت از فعالان اقتصادی باید از مانع‌تراشی برای آنها خودداری کند و نباید اجازه دهد که سازمان‌های مختلف چون امور مالیاتی و تامین اجتماعی چوب لای چرخ آنها بگذارند.

وی گفت: حتی بخشی از پول این صندوق را نیز نباید دولت بدهد و همه سرمایه مورد نیاز باید از سوی بخش خصوصی تامین شود.

این فعال اقتصادی افزود: کسانی که پشت طرح نوآفرین قرار دارند و آن را تدوین کرده‌اند، انسان‌های خوبی هستند. متاسفانه معمولا چنین افرادی تصمیم‌هایی را می‌گیرند اما افراد نامناسبی آنها را اجرایی می‌کنند. کشور کمبودی در زمینه قوانین خوب ندارد اما مشکل‌ها در مرحله اجرایی خود را نشان می‌دهند. به همین دلیل بهتر است برخی تصمیم‌ها از اصل گرفته نشوند.

طالبی گفت: اگر بخش تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری از طرح نوآفرین حذف شود، برنامه خوبی است و می‌تواند حمایت مناسبی از گروه‌های استارتاپی و کسب و کارهای نوپا داشته باشد. اما تزریق پول به این مجموعه‌ها آنها را وابسته می‌کند و نمی‌گذارد روی پا خود بایستند.

مشکلات بیمه‌ای و مالیاتی برای کسب و کارهای نوپا

اما برخی این نگرانی را نیز داشتند که همچون قانون شرکت‌های دانش‌بنیان، طرح نوآفرین نیز به محملی برای رانت‌خواری تبدیل شود. به این معنا که گروهی از این حمایت‌ها بهره بگیرند که ویژگی‌های لازم را نداشته باشند.

طالبی در این مورد گفت: طرح نوآفرین در عمل مزیت‌های عجیب و گسترده‌ای را پیش‌بینی نکرده است که افراد ترغیب به دریافت رانت شوند. از سوی دیگر تعیین گردش مالی ۵۰۰ میلیون تومانی باعث می‌شود که شرکت‌های واقعا کوچک مشمول آن باشند.

وی ادامه داد: این کسب و کارها زمانی که نهال نوپایی هستند واقعا به حمایت‌های بیمه‌ای و مالیاتی نیاز دارند. در این مرحله چنین گرفتاری‌هایی برای آنها مثل سم است. اما زمانی که رشد می‌کنند باید حق بیمه و مالیات خود را بپردازند.

به گفته وی، دولت در حال تلاش برای اجرایی کردن طرح نوآفرین است اما این طرح ظرفیت‌های زیادی دارد و هنور از همه آنها استفاده نشده است.

صندوق تشکیل نشد؟

با وجود خوشبینی‌های طالبی در مورد تشکیل نشدن صندوق سرمایه‌گذاری طرح نوآفرین، برخی خبرها و آمارها نشان می‌دهد چنین صندوقی وجود دارد.

برای مثال، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در اردیبهشت ماه به استفاده از صندوق نوآفرین برای حمایت از کسب و کارها از برنامه‌های پیش روی این وزارتخانه اشاره کرد.

به گفته وی، ۱۰۰ میلیارد تومان حجم صندوق است که شامل ۲۰ درصد سهم دولت و ۸۰ درصد شامل دیگر بخش‌ها، بانک‌ها و اپراتورها می‌شود.

به گفته جهرمی، پنج هزار استارتاپ در سامانه نوآفرین سازمان فناوری اطلاعات ثبت‌نام کرده‌اند.

آخرین اخبار حوزه استارتاپ را در صفحه اختصاصی استارتاپ تجارت‌نیوز دنبال کنید.