در حالی که مسئولان با اطمینان از وعده گاز بدون محدودیت برای صنایع در آذرماه سخن میگویند، شواهد میدانی، اخطاریهها و افت فشار گاز فولادسازان بحث دیگری را روایت میکند؛ روایتی که یادآور بدقولیهای گذشته، تعطیلی کارخانهها و تکرار سناریوی زمستانهای پرتنش است. حالا در شرایطی که حتی خبر صادرات گاز به خارج از کشور هم منتشر شده، آیا باز هم صنایع قربانی وعدههای بیپشتوانه هستند؟
بسیاری از کارخانههای فولاد کشور این روزها با چالشهای جدی در تامین پایدار سنگ آهن و انرژی روبهرو هستند؛ نوسان در کیفیت و کمیت مواد اولیه و محدودیت منابع انرژی، تولید پایدار را به مخاطره انداخته است.
تازهترین گزارش توسعهای فولاد مبارکه، نشان میدهد که روند رشد تولید از دو میلیون تن در دهه هفتاد تا بیش از ۱۱ میلیون تن در سالهای اخیر در حالی رقم خورده که مصرف آب و انرژی نهتنها افزایش نیافته بلکه با اجرای طرحهای بازچرخانی و مدیریت هوشمند، کاهش چشمگیری داشته است. مجموعهای از پروژههای بزرگ در حوزه نیروگاههای ترکیبی، خورشیدی و بادی، فولاد مبارکه را در مسیر تبدیل شدن به نخستین فولاد سبز کشور قرار داده است.
در ماه اکتبر، تولیدکنندگان فولاد چینی ۹.۷۸ میلیون تن فولاد صادر کردند که ۶.۵ درصد کمتر از ماه قبل بود. متوسط قیمت صادراتی ۶۸۴.۴ دلار به ازای هر تن بود که نسبت به ماه پیش ۰.۸ درصد افزایش نشان میدهد.
طبق گزارش نتایج سپتامبر ۲۰۲۵، کارخانههای فولادسازی ایتالیا تولید فولاد خود را نسبت به سپتامبر ۲۰۲۴ به میزان ۴.۳ درصد افزایش داده و به ۱.۸۸ میلیون تن رساندهاند. در مقایسه با ماه قبل، این رقم ۲.۳ برابر رشد داشته است. این دادهها توسط انجمن صنعتی فدراچای (Federacciai) و بر اساس اطلاعات منتشرشده توسط پایگاه SteelOrbis ارائه شده است.
در سپتامبر ۲۰۲۵، شرکتهای فولادسازی چین تولید فولاد را نسبت به سپتامبر ۲۰۲۴، به میزان ۴.۶ درصد کاهش دادند و به ۷۳.۴۹ میلیون تن رساندند. نسبت به ماه قبل نیز این میزان ۵ درصد کاهش نشان میدهد. این اطلاعات براساس دادههای اداره ملی آمار جمهوری خلق چین منتشر شده و توسط SteelOrbis گزارش شده است.
در حالیکه صادرات کنسانتره و سنگآهن نسبت به سال گذشته دو برابر شده، صادرات میلگرد و مقاطع طویل بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته است. این روند متناقض، انتقادهای قدیمی را بر سر صادرات مواد اولیه برانگیخته است. اما در شرایطی که عوامل مؤثری چون سیاستهای ارزی، محدودیت انرژی و ضعف تقاضای جهانی همزمان بر بازار اثر میگذارند، آیا ریشه مشکل را تنها در صادرات مواد اولیه باید جستوجو کرد؟
اتحادیه اروپا بار دیگر صادرات فولاد و فلزات ایران را تحریم کرد؛ اما زمانی که ایران سالهاست به اروپا چیزی نمیفروشد، این تحریم تازه چه تاثیر و چه تهدیدی برای میزان صادرات ایران در پی دارد؟
صنعت فولاد ایران در گذشته سهم قابل توجهی از منابع ارزی کشور را از طریق صادرات فولاد تامین میکرد، اما اکنون نهتنها صادرات سودآور نیست، بلکه تولید خود زیانده شده است. طوری که انجمن تولیدکنندگان فولاد آلیاژی هم در نامهای به دولت این موضوع را تأیید و هشدار داده که صنعت فولاد ایران در آستانه یک زیاندهی مزمن و ورشکستگی کامل قرار گرفته است.
در بازه ژانویه تا اوت سال ۲۰۲۵، شرکتهای فولادسازی اوکراین تولید فولاد نوردشده تجاری خود را نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۴ به میزان ۱.۴ درصد کاهش داده و به ۴.۲۵ میلیون تُن رساندند.
تولید جهانی فولاد خام در ۷۰ کشوری که به انجمن جهانی فولاد (worldsteel) گزارش میدهند، در جولای ۲۰۲۵ به میزان ۱۵۰.۱ میلیون تن (Mt) بوده است که نسبت به جولای ۲۰۲۴، ۱.۳ درصد کاهش داشته است.
پس از سه ماه افت تولید، فولاد ایران در چهار ماهه نخست امسال با رشد ۰.۷ درصدی جان تازه گرفت؛ رشدی که حاصل مدیریت برق سبز و نیروگاههای خودتأمین فولادسازان بود؛ اما آیا محدودیتهای دولتی اجازه میدهد این اقدام فولادسازان ادامه پیدا کند؟
در حالیکه محمد آقاجانلو، معاون وزیر صمت در مجمع عمومی سالیانه فولاد مبارکه از تحقق اهداف چشمانداز فولاد سخن میگوید، فعالان این حوزه از ظرفیتهایی که ساخته شد اما خاک میخورد و از صنعتی که با وجود ارزآوری بالا، قربانی کمبود انرژی شده است، سخن میگویند، آیا صنعت فولاد به چشمانداز رسیده یا تنها اغراق و بزرگنمایی در ظرفیتهای ایران است؟
وزارت نیرو اخیرا فولادسازان را مجبور به امضای توافقی برای واگذاری برق تولیدی خود کرده است. این تصمیم میتواند آثار گستردهای بر تولید فولاد، سودسازی، ارزآوری و حتی معاملات بورسی این شرکتها داشته باشد. ولید هلالات، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفتوگو با تجارتنیوز با اشاره به این نکته اظهار کرد: «شرکتهای تولیدی ما امروز به گروگان سیاستهای نادرست تبدیل شدهاند؛ از یک سو مجبور به سرمایهگذاریهای میلیاردی در پروژههای بالادست میشوند و از سوی دیگر شاهد فرار سرمایهگذاران از بورس هستیم. این روند اگر ادامه یابد، به بیکاری گسترده و تعطیلی کارخانهها خواهد انجامید.»
کاهش تولید، افت صادرات و سقوط واردات، زنجیره فولاد ایران را در سهماهه نخست سال ۱۴۰۴ با بحران مضاعف مواجه کرده است. بحرانی که ریشه در ناترازی مزمن انرژی، سیاستگذاریهای متناقض و غفلت از زیرساختهای صنعتی دارد.
همزمان با آغاز محدودیتهای برق زودتر از همیشه و سقوط همزمان تولید و صادرات در صنعت فولاد ایران، عمان با پروژه سه میلیارد دلاری تولید فولاد سبز خود در الدقم در حال تصاحب آینده بازار جهانی است. آمارها نشان میدهد تولیدکنندگان ایرانی از صادرات کنار رفتهاند و میدان به تجار کارتبهدست واگذار شده است.
