عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت: طبق برآورد بانک جهانی مهاجرت افراد تحصیل‌کرده سالانه 50 میلیارد دلار برای جامعه ایران ضرر دارد، فقط خواهش می‌کنم مقایسه کنید با پنج شش میلیارد دلار پول‌های بلوکه که تلاش می‌کنیم با لابی‌های غیررسمی و انواع مذاکرات بگیریم. اینکه چطور بگیریم و چطور مصرف کنیم را من وارد نمی‌شوم.
بحران مهاجرت یکی از خطرناک‌ترین مسائل فعلی کشور به‌شمار می‌رود. به این دلیل که گزینه مهاجرت، به یکی از گزینه‌های روی میز ایرانیان تبدیل شده است. آنها می‌روند تا شاید کسب‌وکار و آینده خود را نجات دهند.
آمار مهاجرت ایرانیان در حال افزایش است و در میان مهاجران، گروه‌های مختلفی از جمله متخصصان، دانشگاهیان، نیروهای ماهر و دانش‌آموزان حضور دارند. اما صاحبان کدام مشاغل بیشتر مهاجرت می‌کنند و مسئولان چه واکنشی به این شرایط نشان داده‌اند؟
افزایش شدید مهاجرت نخبگان از مدتی پیش مطرح شده است و عده‌ای نگران این موضوع و تبعات آن بوده و عده‌ای دیگر معتقد به بزرگنمایی این آمار هستند و میزان مهاجرت را طبیعی می‌دانند.
صدور حکم تخلیه رصدخانه مهاجرت ایرانیان ما را بر آن داشت تا در پنجاه و ششمین پادکست اقتصادی رادیو تجارت نیوز به سراغ ابربحرانی به نام مهاجرت برویم با طرح این پرسش که چرا این روزها به هر کسی که برمی‌خوریم قصد مهاجرت دارد یا به آن فکر می‌کند.
محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی می‌گوید: «چند میلیارد هزینه آموزش یک پزشک می‌شود اما به دلیل مشکلات معیشتی یا از کشور مهاجرت می‌کنند یا به شغل دیگری روی می‌آورند. تعداد مهاجرت‌های شغلی بیشتر از مهاجرت از کشور شده است. 20 هزار پزشک عمومی دیگر کار نمی‌کنند. ما کمبود متخصص داریم اما بیش از آن مشکل در توزیع نامناسب پزشکان است. 45 درصد از آنها در پنج کلانشهر ساکن هستند.»
محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید: «با مشکل توزیع پزشکان متخصص در کشور مواجه هستیم. 45 درصد از متخصصان ما در پنج کلانشهر ساکن هستند. در بعضی از رشته‌های مادر مانند بیهوشی، داخلی و اطفال، زنان و زایمان با کمبود مواجه هستیم و این کمبود در آینده بیشتر هم می‌شود.»
محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی ایران گفت: «گزارش مفصلی از مهاجرت پزشکان برای مسئولان فرستادیم. هم در مرکز پژوهش‌های مجلس جلساتی تشکیل شد و هم شورای عالی امنیت ملی به موضوع ورود کرد. ریاست جمهوری و معاونت علمی و فناوری پیگیر هستند. بالاخره به اندازه کافی حساس شدند.»
ایران در زمره کشورهایی با بیشترین درخواست برای دریافت ویزای لاتاری است و در سال 2021 میلادی رتبه سوم را گرفت. از سال 2011 تا 2023 میلادی در مجموع 63 هزار و 367 ایرانی به عنوان برندگان قرعه‌کشی لاتاری شناخته شدند.
جریان خروجی دائمی مهاجران از ایران، عمدتا متخصصان و تحصیلکردهها هستند، اما جریان ورود مهاجران به کشور، به طور معمول شامل نیروی کار شاغل در بخش‌های غیرمهارتی است.
محمد فاضلی، جامعه‌شناس در همایش «فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال» گفت: «در حال حاضر نه‌تنها در فضای کسب‌وکارهای دیجیتال که حتی در کسب‌وکارهای سنتی هم پیدا کردن نیروی انسانی به بحران تبدیل شده است.»
نتیجه تحقیقاتی از یک جامعه آماری ۱۲ هزارنفری حاکی از آن است که بیش از ۶۰ درصد ایرانیان به مهاجرت از کشور تمایل دارند. آیا زنگ خطر مهاجرت به صدا درآمده است؟
بررسی آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که از سال 1395 تا سال 1400، مرگ بیش از 76 هزار نفر در ایران، منتسب به آلودگی هوا بود. خسارت‌های اقتصادی ناشی از این مرگ‌ومیرها، فقط در سال 1400، بیش از 11 میلیارد دلار برآورد شده است.
عباس خاراباف، کارشناس حوزه استارت‌آپ می‌گوید که ترکیه ۶ یونیکورن و بیش از ۳۰۰۰ استارتاپ دارد. ارزش اکوسیستم استارتاپی این کشور الان از ۴۰ میلیارد یورو فراتر رفته است و در منطقه منا رتبه نخست را دارند. این عدد در سایه سیاست‌گذاری‌های دولتی از سال ۲۰۱۸ بیش از ۱۰ برابر رشد کرده است.
بنابر تفاهم‌نامه‌ای که ایران و قطر امضا کرده‌اند، قرار است نیروی کار ماهر ایرانی از جمله در حوزه پزشکی به قطر اعزام شوند. از ابتدای سال تاکنون، سه هزار ایرانی درخواست ویزا برای مهاجرت به قطر را داشتند. عضو هیأت مدیره اتاق ایران و قطر می‌گوید: «احتمالا در سایه این تفاهم‌نامه، نورچشمی‌های خود را بفرستند.»
ایرانیان مهاجر مقیم آمریکا ٨ استارتاپ یونیکورن در این کشور ایجاد کرده‌اند و از نظر میزان راه‌اندازی استارتاپی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار، رتبه هشتم را در میان مهاجران این کشور در اختیار دارند. اما چرا استعدادهای ایرانی نمی‌توانند در کشور خود چنین ارزش افزوده‌ای را ایجاد کنند و به شدت از ویزای استارتاپی کشورهای دیگر استقبال می‌کنند؟
عیسی منصوری، متخصص مطالعات توسعه گفت: «بیشترین ردپای آب را دانه‌های روغنی، میوه‌ها، خشکبار و حبوبات دارند. در ایران، حبوبات و خشکبار را در مناطقی که خشک و نیمه‌خشک هستند، تولید می‌کنیم. یعنی در جایی که آب نیست، کالاهایی که ردپای آب آنها بیشتر است، کشت و تولید می‌کنیم.»
