بورس تهران این روزها در مسیر صعودی قرار گرفته است و شاخص کل بورس تهران، پس از سبزپوشی در ۹ روز معاملاتی اخیر، توانسته از کف تجربه شده در روند صعودی اخیر (سطح ۲میلیون و ۳۹۵ هزار واحد)، رشد ۱۱.۷ درصدی را به ثبت برساند و به سطح ۲میلیون و ۶۷۶ هزار واحد برسد. در این میان، صندوقهای اهرمی، جزو پرچمداران کسب بازدهی در روند صعودی اخیر بازار بودهاند. رشد قیمتی قابلتوجه در صندوقهای اهرمی در هفتههای اخیر، به تعدیل حباب منفی در صندوقهای اهرمی منجر شده است و از سویی دیگر، بخشی از افتهای این صندوقها را از قلههای تجربهشده در اوایل سال جاری جبران کرده است. اما با این وجود، همچنان این صندوقها فاصله قابلتوجهی با قلههای ابتدای سال دارند.
بازار سرمایه پس از جنگ 12 روزه ایران و اسرائیل با ریسکهای سیستماتیک جدیدی روبهرو شد و در دو ماه اخیر شاهد ریزشها و اصلاحات سنگین بود. حمایتهای دولت نیز نتوانست مانع این ریزش سنگین شود. حمید اسدی کارشناس حقوقی بازار سرمایه در توییتی اعلام کرده بود که براساس ماده 290 قانون آیین دادرسی کیفری وضعیت فعلی سازمان بورس قابل پیگیری قضایی است. اسدی در توضیح این توییت به تجارتنیوز گفت: «کوتاهی سازمان بورس در مدیریت ریسکها و صرفا اکتفا به حمایتهای مالی باعث شد ابزارهای قانونی بهطور کامل استفاده نشوند و بورس در وضعیت کنونی گرفتار شود.» به گفته او حمایت از حقوق سهامداران حقیقی و خرد در بازار سرمایه در مدیریت فعلی دیده نمیشود.
در حال حاضر ۹ صندوق اهرمی در بازار سرمایه ایران فعال هستند که ارزش خالص داراییهای آنها به حدود ۵۶ همت میرسد. میانگین ضریب اهرمی این صندوقها معادل ۳ است که در ادبیات مالی بهنوعی برابر با نسبت مارجین ۰.۷ در معاملات اعتباری کارگزاریها تلقی میشود. به زبان ساده، این بدان معناست که تنها ۳۰ درصد از کل ارزش پرتفوی این صندوقها از سرمایه واقعی تامین شده و ۷۰ درصد دیگر به صورت اهرمی و با استفاده از منابع اعتباری است.
سهم بیش از ۴۰درصدی صندوق های اهرمی از ایتیافهای بورسی زنگ خطری برای بورس تهران است. این نسبت در کشورهای توسعهیافته حدود یکدرصد گزارش میشود. تورمهای افسارگسیخته در کنار عدم نظارت صحیح، عامل اصلی رشد غیر استاندارد داراییهای صندوقهای اهرمی است. این موضوع تاکنون پیامدهای نامطلوبی را به همراه داشته است.
پس از جنگ ۱۲ روزه، مداخلات دولت و بانک مرکزی با تزریق نقدینگی و ابزارهای حمایتی، مانع تشدید روند نزولی بورس شد؛ اما اظهارات اخیر رئیس سازمان بورس درباره بینیازی از حمایتهای بیشتر، این پرسش را به وجود آورده که آیا ثبات کنونی پایدار است یا خروج نهادهای حاکمیتی میتواند بازار را با شوکهای جدید مواجه کند؟ علی رئوفی، کارشناس بازار سرمایه در گفتوگو با تجارتنیوز، با انتقاد از سخنان اخیر رئیس سازمان بورس اظهار کرد: «وقتی مسئولان به جای آرامش بخشیدن به بازار، با اظهارات نسنجیده سیگنالهای منفی میدهند، نتیجهای جز تشدید بیاعتمادی سرمایهگذاران ندارد.»
سرمایهگذاران بازار سرمایه بر اساس میزان ریسکپذیری، گزینههای متعددی پیشرو دارند؛ برخی به بانکهای دولتی و ابزارهای مطمئن روی میآورند و برخی دیگر ریسک را با ورود به بازار رمزارز یا صندوق های اهرمی تجربه میکنند. سازمان بورس نیز برای هر گروه از این افراد، ابزارهای متنوعی طراحی کرده است تا هر سرمایهگذار بتواند با خیالی آسوده یا با بیشترین ریسک ممکن، فعالیت کند.
صندوقهای اهرمی ابزارهایی هستند با قدرت خلق بازده بالا؛ اما مثل هر ابزار پیچیدهای، به مدیریت دقیق و نظارت هوشمندانه نیاز دارند. سازمان بورس باید بین نظارت و حمایت توازن ایجاد کند تا نه بازار آسیب ببیند، نه این ابزار از مسیر توسعه خارج شود.
افزایش چشمگیر صفهای فروش و کاهش صفهای خرید در بورس تهران، نشاندهنده جو منفی حاکم بر بازار سهام است. در این میان، نقش صندوقهای اهرمی در تشدید نوسانات و تاثیرگذاری بر رفتار سرمایهگذاران در مرکز توجه قرار گرفته است. حسین مریدسادات در گفتوگو با تجارتنیوز توضیح داد: «صفهای فروش سنگین در بورس، نتیجه مستقیم مدیریت نادرست صندوقهای اهرمی و تصمیمات شتابزده سازمان بورس است. این روند، اعتماد سرمایهگذاران خرد را بهشدت تضعیف کرده است.»
