نرخ بازگشت نیروی انسانی ایران بسیار کمتر از متوسط جهانی است. بهرام صلواتی، تحلیلگر ارشد حوزه مهاجرت گفت: «اگر افراد در وضعیت فرار یا با قهر از کشورها خارج شوند، وضعیت بازگشت به همان میزان بحرانی‌تر می‌شود.» در حالی‌که بررسی‌ها نشان می‌دهد انگیزه بسیاری از افراد برای مهاجرت ایران، رهایی از شرایط موجود کشور و نداشتن چشم‌انداز روشن از آینده است.
امیر کرمانی، دانشیار مدرسه تجارت هاس دانشگاه برکلی و پژوهشگر حوزه اقتصادی گفت: «نرخ بازگشت نیروی انسانی ایران به شدت کمتر از متوسط جهانی است. تا قبل از دولت محمود احمدی‌نژاد روند کم‌نوسانی از نرخ بازگشت مهاجران داشتیم، اما بعد از آن روند نزولی شد. نرخ بازگشت مهاجران پس از برجام افزایش نسبی پیدا کرد. در سال 2021 اما احتمال بازگشت مهاجرات ایرانی کمتر از یک درصد شد.»
معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری گفته در سالهای اخیر خروج نخبگان از کشور در برخی از حوزه‌ها تا 2 برابر افزایش داشته است و باید نرخ خروج آنها را کنترل کنیم. در همین حال روز گذشته برخی از رسانه‌ها تصویری از مصوبه جدید هزینه آزادسازی مدرک تحصیلی منتشر کردند که بر اساس آن هزینه آزادسازی مدرک برای سال تحصیلی جاری به 40 میلیون تا 110 میلیون تومان تغییر یافته است.
موضوع مهاجرت ایرانیان سال‌هاست که مطرح می‌شود، اما افزایش آن حالا بحث‌برانگیز شده است. شاید در یادداشت حمید سوری، اپیدمیولوژیست بعد از مهاجرت بتوان انگیزه برخی از مهاجران ایرانی را هم پیدا کرد. آنجا که نوشته است: «از تبعیض، تقسیم‌بندی به شهروند درجه یک و درجه دو و از مدیریت بی‌سوادان بیزارم».
پژوهشی درباره مهاجرت رتبه های برتر رشته ریاضی و فیزیک در سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵ نشان می‌دهد: همه ۱۰رتبه برتر سالهای ۸۷ و ۸۸رشته ریاضی و فیزیک از ایران رفته‌اند.
آمار مهاجرت ایرانیان در حال افزایش است و در میان مهاجران، گروه‌های مختلفی از جمله متخصصان، دانشگاهیان، نیروهای ماهر و دانش‌آموزان حضور دارند. اما صاحبان کدام مشاغل بیشتر مهاجرت می‌کنند و مسئولان چه واکنشی به این شرایط نشان داده‌اند؟
صدور حکم تخلیه رصدخانه مهاجرت ایرانیان ما را بر آن داشت تا در پنجاه و ششمین پادکست اقتصادی رادیو تجارت نیوز به سراغ ابربحرانی به نام مهاجرت برویم با طرح این پرسش که چرا این روزها به هر کسی که برمی‌خوریم قصد مهاجرت دارد یا به آن فکر می‌کند.
فرمانده نیروی هوافضای سپاه بیان کرد: امروز جوانان و نخبگان این کشور که با پول این ملت درس می‌خوانند و به مدارج عالی می‌رسند، بعضی از آنها که به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند، مدیون این آب و خاک و ملت هستند و بایستی برای خدمت به این کشور و میهن بمانند.
جامعه ایران طی 20 سال اخیر با رشد 75درصدی مهاجرت دانشجویان مواجه بوده است. حتی برخی از افرادی که با امضای برجام و از سال 1392 به بعد به ایران بازگشتند، به دلایل مساعدنبودن محیط کسب‌وکار و شرایط سخت اجتماعی و سیاسی، بار دیگر مهاجرت کردند. حالا در برنامه هفتم توسعه تاکید زیادی بر بازگشت و نگهداشت نخبگان شده است.
رئیس اندیشکده چرخه نوآوری و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر گفت: نگرانی اصلی در این است که در دنیا اکثر مهاجران افراد معمولی و کارگر و از کشور ما بیشترین نفراتی که مهاجرت می‌کنند افراد برجسته علمی، ورزشی و اقتصادی هستند.
به گفته رئیس شورای هماهنگی نظام پزشکی کشور، در سال گذشته بیش از ۸۰۰ ماما به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. سالانه 65 هزار نفر از کشور مهاجرت می‌کنند و این آمار هر سال نسبت به سال گذشته در حال افزایش است.
وزیر علوم در روزهای اخیر از تصویب آیین‌نامه‌ای برای اشتغال و تحصیل دانشجویان رتبه‌های برتر خبر داد و آن را خبر خوب برای آموزش عالی کشور خواند. اما این آیین‌نامه چقدر می‌تواند در جذب و نگهداشت دانشجویان در کشور موثر باشد؟ آیا می‌تواند جلوی موج مهاجرت دانشجویان از کشور را بگیرد؟
در سالهای اخیر میزان مهاجرت تحصیلی ایرانیان روند افزایشی را طی کرد. طی شش سال گذشته بیش از 353 هزار درخواست آزادسازی مدرک از سوی فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های مختلف به سازمان امور دانشجویان ارائه شد. گرچه آزادسازی مدرک به معنای مهاجرت قطعی نیست، اما می‌تواند نشان‌دهنده افزایش تمایل و اقدام به مهاجرت آنها اشد.
جدیدترین پیمایش رصدخانه مهاجرت زنگ خطری است برای مهاجرت کادر درمان از ایران. آنطور که این پیمایش نشان می‌دهد نیمی از پزشکان تمایل به مهاجرت دارند. ضمن اینکه 21 درصد از شرکت‌کنندگان در این پیمایش گفته‌اند تا سه سال دیگر از ایران مهاجرت می‌کنند. برخی هم گفته‌اند حاضر به فعالیت در مشاغل دیگر و حتی رده‌های پایین‌تر در کشورهای دیگر هستند.
تصویری از ابلاغیه جدید سازمان امور دانشجویان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. بر اساس این ابلاغیه دانشجویانی که قصد آزادسازی مدرک تحصیلی خود را دارند، باید از حدود 6 میلیون تا حدود 25 میلیون تومان برای هر ترم، هزینه بپردازند. این هزینه با توجه به مقطع تحصیلی متغیر است.
مهاجرت دیگر پدیده‌ای نیست که تنها به گروهی خاصی محدود شود. حالا موج مهاجرت گسترده‌تر شده و افراد راه‌های متفاوتی را برای ترک کشور انتخاب یا امتحان می‌کنند.
