رئیس جمهور بعدی را سهامداران انتخاب می‌کنند؟

۵۰ میلیون نفر ذینفع در بازار سرمایه وجود دارد. افرادی که سرمایه آنها ماه‌هاست در بازار قفل شده و نه امکان رشد دارد و نه امکان خروج. برای همین برخی معتقدند که رشد بورس و خروج آن از رکود از مهم‌ترین شعارهای کاندیداها در انتخابات ریاست جمهوری است.

محمد مهدی سماواتی، تحلیلگر بازار سرمایه در این تحلیل برای تجارت‌نیوز به این سوال جواب می‌دهد که آیا رئیس جمهور ۱۴۰۰ را سهامداران بازار سرمایه انتخاب می‌کنند؟

محمد مهدی سماواتی، موسس گروه مدیریت سرمایه فاینوست در این تحلیل به این سوال جواب داده که «رفتار بازارهای مالی از جمله بازار سرمایه در دوران انتخابات ریاست جمهوری چه جهت‌گیری‌هایی را در طول تاریخ تجربه کرده است» و «اساساً آیا می‌توان رابطه معنا‌داری بین کارزارهای انتخاباتی، دوره انتقال قدرت و وضعیت بازار سرمایه برقرار کرد یا خیر؟»

چرا بورس در انتخابات مهم است؟

جهت کلی این مقاله بررسی تاثیر کارزار انتخابات ریاست جمهوری بر بازارهای مالی است که بررسی‌های اصلی‌، بر بازار بورس اوراق بهادار تهران و تاثیر‌پذیری شاخص و شرکت‌ها از اتفاقات دوره ریاست جهموری است. تحقیقات به عمل آمده ثابت کرده مشارکت مردم در رای‌گیری می‌تواند بر بازار سرمایه تأثیرگذار باشد.

از سوی دیگر گرم بودن تنور انتخابات به واسطه حضور طیف گسترده‌ای از کاندیداها نیز بر این مهم اثر‌گذار است. البته به نظر نویسنده شاید شرایط بازار سرمایه در انتخابات ۱۴۰۰ با تمام ادوار قبلی خود متفاوت باشد که دلیل آن را در دو چیز می‌توان بررسی کرد:

۱-در هیچ یک از ادوار گذشته بازار سرمایه چنین سقوط و چنین میزان مداخله سیاسی را تجربه نکرده است.

۲- بیش از ۵۰ میلیون نفر ذینفع در بازار سرمایه وجود دارد.

پس می‌توان چنین برداشت کرد که رئیس جمهور بعدی ایران را بازار سرمایه تعیین می‌کند و همه فعالان سیاسی نیز با علم به این موضوع در صدد هستند تا نقش‌آفرینی موثری در حل بحران بورس داشته باشند. وعده‌هایی همچون رشد بورس، کنترل تورم، بهبود وضعیت بازار سرمایه امسال به طور جدی‌تری در وعده‌های انتخاباتی کاندیداها وجود خواهد داشت.

بررسی شاخص در ایام انتخابات

بررسی شاخص در ادوار پنج ماهه از ابتدای اردیبهشت تا پایان شهریور ماه در سال‌های (۱۳۷۶-۱۳۸۰-۱۳۸۴-۱۳۸۸-۱۳۹۲-۱۳۹۶) انجام شده که ادوار پنج ماهه به دلیل پروسه تائید صلاحیت و معرفی کاندیدها، انجام رای‌گیری،شمارش آرا، اعلام برنده، انتخاب کابینه و انتقال دولت به رئیس جمهور جدید انتخاب شده.

در بازه زمانی ۵ ماهه کارزار انتخابات (بازده شروع رقابت تا انتقال قدرت که از اردیبهشت تا شهریور را شامل می‌شود) در چهار دوره انتخاباتی قبل شاهد رشد شاخص بودیم. عموماً شاخص واکنش کمتری به انتخاب مجدد رئیس جمهور‌ها داشته و دلیل اصلی آن عدم تغییر اساسی در چشم‌انداز سیاست‌گذاری اقتصادی است. بازدهی دوره ۵ ماهه انتخابات روسای جمهوری از سال ۷۶ تا ۹۶ در جدول زیر خلاصه شده است:

همانگونه که مشاهده می‌شود، بازار سرمایه عموما به انتخابات واکنش مثبت نشان می‌دهد و این موضوع عمدتاً ناشی از تغییر نگرشی است که انتظار می‌رود توسط رئیس جمهور جدید در اقتصاد پیاده شود.

این نتایج به وضوح نشان می‌دهد هرگاه فردی سکان ریاست جمهوری را برعهده گرفته که انتظار حضور وی در ساختمان پاستور وجود نداشته، بازار واکنش منفی نشان داده است. به طور مثال در کارزار انتخاباتی سال ۱۳۸۴، شعارهای رئیس جمهور منتخب در نفی ثروت و ساختن تصویری منفی از فعالان بورس در ذهن جامعه با قمارخانه خطاب کردن بورس در آن برهه، ۱۹٫۵ درصد از ارتفاع شاخص در آن زمان کاست.

بررسی اثر چرخه ریاست جمهوری بر انتخابات ۱۴۰۰

بورس ۱۴۰۰ بدون شک با تمام تجربیات قبلی که در بالا اشاره شد تفاوت‌های بنیادی دارد. اگر بخواهیم واقع‌بینانه به موضوع نگاه کنیم، اوضاع بازار سرمایه هیچ گاه به این میزان بحرانی نبوده و خیلی بعید است کاندیداهای ریاست جمهوری محوری غیر از حمایت از بورس را به عنوان رئوس برنامه‌های اقتصادی خود اعلام کنند.

همزمانی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ با پاندمی کووید ۱۹ نیز ما را با شکل جدیدی از مناظرات انتخاباتی آشنا می‌کند و بدون شک رئیس جمهور بعدی ایران رئیس جمهور منتخب بازار سرمایه خواهد بود.

تلاقی فصل مجامع و انتخابات ریاست جمهوری

یکی از عواملی که باید در بررسی اثر انتخابات ریاست جمهوری بر بازار سرمایه مورد ارزیابی قرار گیرد، تلاقی آن با فصل مجامع شرکت‌های بورسی است. همیشه در فصل مجامع، رونق خاصی در بازار به وجود می‌آید و سهام‌هایی که تقسیم خوبی دارند در کانون توجهات قرار می‌گیرد.

بدون شک در برهه کنونی نیز این اثر می‌تواند در بازار سرمایه نمود پیدا کند. اما باید بدین موضوع توجه داشت که در ادوار گذشته انتخابات، مقوله سهام عدالت مسکوت بوده و در انتخابات ۱۴۰۰ ما شاهد حضور میلیون‌ها سهامدار عدالت در بازار سرمایه هستیم که بخش اعظمی از آرا را به خود اختصاص می‌دهند. شاید به همین دلیل است که انتخابات شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی اینقدر کانون توجه فعالان سیاسی قرار گرفته است.

تلاقی مذاکرات هسته‌ای و انتخابات ریاست جمهوری

مذاکرات هسته‌ای و موضوع رفع تحریم‌ها در شرایط فعلی باعث عدم قطعیت‌هایی در روند ارزش ریال شده و این خود بر شدت بحران جاری در بازار سرمایه افزوده است. از سوی دیگر، نتایج مذاکرات هسته‌ای به طور چشم‌گیری بر نتیجه انتخابات و همچنین روند آتی بورس تأثیر‌گذار است که باید به آن توجه جدی کرد.

سناریوهای پیش رو در انتخابات ۱۴۰۰

صرف‌نظر از اینکه چه کسی به‌عنوان رئیس جمهور بعدی ایران انتخاب می‌شود، روند بازار سرمایه از سه مسیر خارج نیست:

• سناریوی بدبینانه: حفظ روند موجود در بازار و عدم وجود تقاضای جدی در بازار که به وضوح باعث می‌شود تا بازار سرمایه وارد بحران بزرگتری از آن چیزی که الان تجربه می‌کند، شود. عدم حصول نتیجه از مذاکرات وین و عدم همگرایی سیاست‌های کلان اقتصادی در حمایت از بورس نیز می‌تواند بر شدت این بحران بیفزاید.

• سناریوی محتمل: بهبود روند موجود با ورود رقبای جدی به عرصه رقابت و داغ شدن تنور انتخابات با وعده حمایت از بورس. این سناریو به نظر نویسنده مقاله، محتمل‌ترین سناریویی است که انتظار می‌رود رخ دهد. هرچند باید به این نکته اشاره شود که سیاست‌های پولی و مالی دولت در دوران انتقال قدرت در صورت پیروزی جناح مخالف، می‌تواند چالش‌هایی را در مسیر وقوع این سناریو ایجاد کند.

• سناریوی خوش‌بینانه: رسیدن به اجماع فراجناحی سه قوا در حل بحران بورس که با توجه به شرایط پیش رو و معادلات سیاسی موجود در سطح جامعه، سناریویی دور از ذهن و آرمانی است.

ادامه روند فعلی: در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرت و احیای برجام و افزایش تنش‌ها با اسرائیل و امریکا و به تعویق افتادن انتخابات روند فعلی بازار در حالت خنثی ادامه پیدا می‌کند و ‌تحرکاتی در بازار رخ نمی‌دهد.

بهبود روند فعلی: با توجه به اخبار و پالسه‌ای مثبت برجام و توافقات شرایط تحریم‌ها بهتر شده و پیرو توافقات آزاد‌سازی دارایی‌ها هم به مرور زمان انجام شود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت حداقل ۶ ماه پس از توافق زمان نیاز دارد و شرایط بازار هم با اخبار و حمایت‌ها، به مرور زمان با سیاست‌های جدید و کاربردی ازحالت‌ رکود خارج شود.

تغییر روند فعلی: به صورت خوش‌بینانه و ایده‌آل اگر توافقات انجام شود و برجام پابرجا شده و آزادسازی دارایی‌ها در اسرع وقت انجام شود و به چرخه اقتصاد بازگردد و شاهد حمایت‌های مشهود دولت جدید با استفاده از دارایی‌های آزاد شده و صندوق توسعه ملی باشیم.

با بررسی سناریو‌های مطرح شده، محتمل‌ترین سناریو بهبود روند فعلی با توجه به اخبار‌ بین‌المللی و داخلی است که می‌تواند انتظار روند باثبات‌تری را برای بازار سرمایه در سال ۱۴۰۰ داشت.

برای مطالعه مطالب تحلیلی بیشتر در خصوص اقتصاد ایران صفحه آکادمی تجارت‌نیوز رادنبال کنید.