فرزاد فخری‌زاده 
بار دیگر شغلی که دوست می‌دارم: ۱۰ عامل رضایت شغلی
بسیاری از مردم فکر می‌کنند که قادر نیستند شغل خود را انتخاب کنند و باید به هر شغل نامناسبی که یافت شود، تن دهند. آن‌ها باور کرده‌اند که به دلیل بالابودن نرخ بیکاری، پیدا کردن شغل سخت‌تر از آن است که بخواهیم به دنبال ماکزیمم کردن رضایت شغلی خود باشیم. اما این حرف درست نیست.
بسیاری از مردم فکر می‌کنند که قادر نیستند شغل خود را انتخاب کنند و باید به هر شغل نامناسبی که یافت شود، تن دهند. آن‌ها باور کرده‌اند که به دلیل بالابودن نرخ بیکاری ، پیدا کردن شغل سخت‌تر از آن است که بخواهیم به دنبال ماکزیمم کردن رضایت شغلی خود باشیم.
اما این حرف درست نیست. یادگرفتن مهارت‌های شغلی و مهارت‌های نرم باعث می‌شود که شما از تمام کسانی که برای یک شغل درخواست داده‌اند متمایز شوید. به این پدیده قطبیدگی بازار کار (labor market polarization) می‌گویند. یعنی فرد ماهر، منظم، خوش‌برخورد، اهل مطالعه، مستعد و علاقه‌مند راحت‌تر از دیگران می‌تواند کار پیدا کند. اما شاید او هم نداند که برای داشتن بیشترین رضایت شغلی باید به چه عواملی دقت کند.
1- علاقه به شغل
از خودتان بپرسید که اگر امروز تعطیل بود چه کار می‌کردید؟ یک نوازنده که واقعا به موسیقی عشق می‌ورزد، در روز تعطیل هم ساز می‌زند. برای او زمان و مکان و دستمزد مهم نیست. او از ساز زدن لذت می‌برد.
برای همه ما کارهایی وجود دارد که از آن به شدت لذت ببریم. آشپزی، درست کردن قهوه، خواندن کتاب، سفر، بازی کردن، تعمیر ماشین، نوشتن و… تمام این تفریح‌ها را می‌شود به یک شغل تبدیل کرد.
از خودتان بپرسید که اگر امروز تعطیل بود چه کار می‌کردید؟
من دوست دارم در روزهای تعطیل در مورد علم اقتصاد مطالعه کنم و نتیجه مطالعاتم را با دیگران به اشتراک بگذارم. امروز که روز کاری است، دقیقا دارم همین کار را می‌کنم. با این تفاوت که تعداد مخاطب‌هایم از یک یا چند نفر به چند ده هزار نفر افزایش پیدا می‌کند. چه از این بهتر؟
2- داشتن مهارت در شغل
کارهایی هست که ما به خوبی از عهده آن‌ها بر می‌آییم. در مقابل در انجام برخی از کارها به شکل اعجاب‌آوری بد هستیم. مثلا شاید خیلی خوب بتوانید موتور یک ماشین را تعمیر کنید اما موقع رنگ کردن احساس کنید که بی‌استعداد هستید. طبیعی است که به عنوان تعمیرکار موتور بیشتر از نقاش رضایت شغلی داشته باشید.
البته شاید خیلی خوب بتوانید شیشه ساختمان را تمیز کنید، منظور این نیست که این شغل الزاما برای شما مناسب است. می‌خواهم بگویم که سعی کنید شغل خود را در فهرست کارهایی پیدا کنید که به خوبی از عهده انجام دادن آن‌ها بر می‌آیید.
بازیگری را تصور کنید که خیلی به تئاتر علاقه دارد، اما بازیگر خوبی نیست. همین موضوع رضایت شغلی او را کم می‌کند. اما شاید همین فرد بتواند در دکور تئاتر موفق عمل کند: کاری که در آن هم استعداد دارد و هم علاقه.
3- محیط کار
یکی از عوامل مهم در رضایت شغلی، محیط کار یا Work Environment است. یک محیط کار سالم، امن، تمیز و جذاب بیشتر از دستمزد باعث رضایت شغلی می‌شود.
اگر دفتر کار شلوغ و کثیف باشد، آدم‌ها خیلی نزدیک به هم نشسته باشند، سروصدا آرامش را بگیرد، صندلی‌ها ناراحت باشند، رضایت شغلی شما کاهش پیدا می‌کند.
یک دفتر کار زیبا باعث افزایش رضایت شغلی می‌شود.
شرکتی را می‌شناسم که پیش‌دفتر (front office) بسیار شیک و مرتبی دارد. اما در پشت این ظاهر زیبا در پس‌دفتر (back office) کارمندها در گرما و شلوغی و اضطراب مشغول فعالیت هستند. علاوه‌بر نارضایتی کارمندان، مشتری هم این فشار را در پس‌دفتر احساس می‌کند.
4- شرایط و مقررات
مطمئن شوید که محیط کار شما قواعد انعطاف‌پذیری دارد که آدم‌های مختلف در رنگین‌کمان فرهنگ سازمانی آن جای می‌گیرند.
این که در یک محیط کار نسبت به عقاید و باورهای متفاوت جهت‌گیری شدید وجود داشته باشد از رضایت شغلی می‌کاهد.
اطمینان حاصل کنید که ساعت کاری، تعطیلی، مرخصی استحقاقی و مرخصی استعلاجی از قواعد انسانی و طبیعی پیروی می‌کند. برای مثال مجبور نمی‌شوید بیش از 12 ساعت در محل کار حاضر شوید یا می‌توانید از تعطیلات رسمی استفاده کنید.
قواعد دشوار محیط کار و محدودیت‌ها یکی از عواملی است که از رضایت شغلی کم می‌کند.
5- ارزیابی عملکرد
دوستی دارم که در یک شرکت آمریکایی کار می‌کند. او هفت‌ماه برای طراحی یک آنتن وقت گذاشت و در نهایت موفق شد آنتنی درست کند که شرکت توانایی تولید آن را نداشت. بعد از هفت‌ماه یکی دیگر از کارمندان تغییری کوچک در این طراحی ایجاد کرد. هر دو طرح به شرکت فورد ارسال شد و فورد طراحی اصلاح شده را خرید. اما مدیران شرکت، زحمت‌های دوست ما را نادیده گرفتند و همکار او مورد تشویق قرار گرفت!
این که مدیران شما قادر باشند کارتان را ببینند، شما را تشویق کنند و متری استاندارد (kpi) برای ارزیابی عملکرد داشته باشند، بسیار مهم است. نباید ساختار سازمان این‌گونه باشد که چاپلوسانی که بلد هستند سروصدا کنند، بیشتر از کسانی که واقعا دارند زحمت می‌کشند مورد تشویق قرار بگیرند.
6- سن شما
باور کنید یا نه، سن یکی از عواملی است که بسیار در رضایت از شغلی تاثیر می‌گذارد. مطالعات وجود یک رابطه مستقیم را بین رضایت شغلی و سن نشان می‌دهند. هرقدر سن بالاتر برود، رضایت شغلی بیشتر می‌شود.
هرقدر سن بالاتر برود، رضایت شغلی بیشتر می‌شود.
موضوع مهم این است که اگر خودتان بی‌تجربه باشید، کم‌تر می‌توانید محیط کار را برای داشتن یک روز کاری آرام آماده کنید.
بالا رفتن سن باعث می‌شود که انتخاب‌های بهتر و دقیق‌تر کنید و بهتر بتوانید یک شغل مناسب را تشخیص بدهید.
اگر جوان هستید و از شغل خود رضایت ندارید، شاید مشکل در تجربه کاری خودتان باشد. شاید لازم است کمی صبور باشید.
7- بیگانه نبودن
در زمان‌های قدیم تمام مردم شهر، نجار را می‌شناختند. وقتی آن‌ها روی یک صندلی راحت می‌نشستند، به خوبی می‌دانستند که برای این آسایش، باید برای پدر چه کسی فاتحه بفرستند.
اما حالا کارها تخصصی شده است ( labor division ). عده زیادی در کارخانه چوب را آماده می‌کند. عده‌ای الوارها را برش می‌زنند. طراحی در یک جای دیگر انجام می‌شود و جای دیگری صندلی را مونتاژ می‌کنند. هزاران نفر درگیر هستند که شما یک صندلی چوبی داشته باشید و هیچ‌کدام از این آدم‌ها را هم نمی‌شناسید. به این پدیده بیگانه‌سازی یا alienation می‌گویند.
هرقدر کار تخصصی‌تر باشد، کارمند بیشتر احساس بیگانگی می‌کند. کسی که دارد روی اکسیژن 17 در عمق هزار و صد متری یخ‌های قطبی تحقیق می‌کند، کم‌تر از مجری تلویزیون دیده می‌شود. برای همین شاید فکر کند که کارش چندان مهم نیست و اگر همین امروز دست از کار بکشد، چیزی در دنیا تغییر نمی‌کند. در حالی که او دارد انسان‌ها را از خطر انقراض نجات می‌دهد و یکی از مهم‌ترین آدم‌های روی زمین است.
اگر شغل شما بخشی از شخصیت اجتماعی‌تان باشد و بهتر بتوانید جایگاه خود را در جامعه تشخیص دهید، بیشتر احساس رضایت شغلی می‌کنید.
8- تنوع وظایف
فرض کنید هر روز سر کار می‌آیید، دقیقا یکجای مشخص می‌نشینید و یک کار تکراری را انجام می‌دهید. یک روز، ده روز، یک ماه، ده سال… چطور می‌شود از این شغل رضایت داشت؟
یک شغل دوست‌داشتنی وظایف جدید و چالش‌های متنوع دارد. در آکادمی تجارت‌نیوز، یک روز از بهترین سرمایه‌گذاری در ایران می‌نویسیم و روز بعد از چیزهایی که از نظر علم اقتصاد باید بخرید. اما یک قسمت کار برای من کم‌ترین لذت را دارد: بارگذاری مطالب روی سایت. چرا؟ چون تمام مراحل تکراری است. سعی می‌کنم با چالش‌های جذاب دیگر، تحمل این قسمت بد از کار را برای خودم ساده‌تر کنم.
9- نظام پرداخت
حقوق و دستمزد تاثیر زیادی در رضایت شغلی دارند، اما مهم‌ترین عامل نیستند. این که شما شغلی با حقوق بیشتر را به خاطر شرایط کاری سخت یا پرستیژ اجتماعی پایین رد می‌کنید، از نظر علم اقتصاد به این معنا است که فاکتورهای دیگر در نظر شما ارزش ریالی دارد؛ که جمع تمام این منافع برای شما بیشتر از عدد دستمزد در شغل دیگر می‌شود.
اگر کاری را داشته باشید که دوستش دارید و در آن خوب هستید، اما دستمزدتان هیچ تناسبی با میزان زحمت شما نداشته باشد، احساس رضایت نخواهید کرد. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که رابطه عدد دستمزد و رضایت از شغل کاملا خطی نیست. به خصوص در دستمزدهای بالا افزایش عدد دستمزد به‌صورت مستقیم رضایت شغلی را بالا نمی‌برد.
یک بررسی دیگر نشان می‌دهد که نظم در پرداخت به اندازه 20% اضافه‌حقوق، در نظر گرفته می‌شود و بیشتر از عدد دستمزد در رضایت شغلی تاثیر دارد.
10- آینده شغلی
بعضی آدم‌ها وارد یک شغل می‌شوند که حقوقی بخور و نمیر بگیرند و کج‌دار و مریز زندگی خود را پیش ببرند. اما برخی دیگر شاگرد یک مغازه نجاری می‌شوند به این امید که روزی کارگاه نجاری یا کارخانه صنایع چوبی خود را افتتاح کنند.
آدم‌هایی که فقط چشم به حقوق همین ماه دارند و منتظر یک فرصت بهتر هستند که کار فعلی را رها کنند، کم‌تر احساس رضایت شغلی می‌کنند. در مقابل آن‌هایی که با نگاهی استراتژیک و با هدف رشد و پیشرفت شغلی را پذیرفته‌اند، ناملایمتی‌های حرفه‌ای را ساده‌تر می‌پذیرند.
برای مثال کارآموزی را تصور کنید که با هدف یادگرفتن کار و نیز ایجاد یک سابقه مرتبط، در جایی مشغول به کار می‌شود. کم بودن دستمزد او را نمی‌رنجاند، چرا که می‌داند این حقوق بسیار اندک، پلی است برای رسیدن به آینده شغلی بهتر.
رضایت از شغل مهم است؟
در میان بررسی‌هایی که به عوامل موثر بر رضایت شغلی می‌پردازند، یک موضوع بسیار جالب توجه است. آیا آدم‌های راضی بیشتر رشد می‌کنند یا افراد ناراضی؟
برای هر دو طرف می‌توانیم استدلال‌هایی داشته باشیم. مثلا بگوییم که آدم‌های ناراضی برای افزایش میزان رضایت خود بیشتر تلاش می‌کنند، در حالی که راضی‌ترها شاید به همین وضعیت کنونی رضایت دهند و پیشرفتی نکنند.
از سوی دیگر می‌توانیم بگوییم که راضی‌ترها ذهن آزادتر، ارتباطات بهتر، روحیه بیشتر و خلاقیت افزون‌تر دارند و همین موضوع باعث پیشرفت سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
واقعیت این است که افزایش رضایت شغلی به پیشرفت شما کمک می‌کند. یعنی اگر بتوانید کاری پیدا کنید که از هرجهت موجب رضایت شما است، سریع‌تر از حالتی پیشرفت می‌کنید که برای اندکی درآمد بیشتر به مشاغل ناملایم تن بدهید. به بیان ساده، افزایش رضایت شغلی توجیه اقتصادی دارد.
نظرات