به گزارش تجارت نیوز، سازمان همکاری اقتصادی (Economic Cooperation Organization) یا به اختصار اکو (ECO) اولین بار از سوی سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه در سال ۱۳۴۱ (۱۹۶۲) با نام RCD یا «سازمان همکاری عمران منطقه‌ای» پایه‌ریزی شد. این سازمان بعدها به نام «اکو» فعالیت خود را از سر گرفت و امروز علاوه بر سه کشور موسس، کشورهای افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، عضو سازمان اکو هستند.
اسد مجید خان، دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در گفت‌وگوی اختصاصی با تجارت‌نیوز ضمن تشریح تاریخچه‌ای از تشکیل سازمان اکو درباره مهم‌ترین برنامه‌های امروز و آینده این سازمان سخن گفته است. خان در این گفت‌وگو با اشاره به ظرفیت‌های این سازمان تاکید می‌کند در سازمان اکو باید زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای را ایجاد کنیم. او با اشاره به رخدادهای بین‌المللی در این منطقه تاکید می‌کند که این سازمان همچنان یک سازمان در چارچوب همکاری‌های اقتصادی است و «امروز نمی‌توانیم در قالب اکو همکاری دفاعی داشته باشیم.» متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
***
عملکرد اکو با سهمی نزدیک به ۸ درصد نسبتا بهتر از سارک و سازمان کشورهای ترک ارزیابی می‌شود
*براساس آمار موجود سهم اعضای اکو از تجارت جهانی تنها 8 درصد است. چرا با وجود پتانسیل‌های بسیار زیاد اعضای این سازمان، اعضای اکو سهم نازلی از بازار ارتباطات اقتصادی و تجاری کشورهای مختلف جهان را به خود اختصاص داده‌اند. آیا برنامه‌ای برای بهبود این وضعیت وجود دارد؟
در پاسخ به پرسش شما باید تاکید کنم که ارزیابی این ارقام کاملا به زاویه تحلیل صورت‌گرفته، وابسته است. به عنوان مثال، اگر تجارت درون‌منطقه‌ای سازمان همکاری اقتصادی (ECO) را با سارک (SAARC) انجمن همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا – مقایسه کنیم، رقم تجارت درون‌منطقه‌ای در آنجا حتی کمتر از سهم اعضای اکو و حدود ۴.۷ درصد برآورد می‌شود. رقم تجارت درون منطقه‌ای در رابطه با سازمان کشورهای ترک (Organization of Turkic States) نیز حدود ۵.۵ درصد است؛ بنابراین از این منظر، عملکرد اکو با سهمی نزدیک به ۸ درصد نسبتا بهتر ارزیابی می‌شود.
اکو هنوز فاصله قابل‌توجهی تا استانداردهای مطلوب دارد
با این حال، زمانی که اکو را با آسه‌آن (ASEAN) مقایسه می‌کنیم، تفاوت‌ها چشمگیر است. سازمان اکو یکی از قدیمی‌ترین نهادهای توسعه منطقه‌ای در جهان و بی‌تردید قدیمی‌ترین آن در آسیا و جانشین سازمان RCD (سازمان همکاری عمران منطقه‌ای) است. در حالی‌که سهم تجارت درون‌منطقه‌ای آسه‌آن حدود ۲۸ تا ۲۹ درصد ارزیابی می‌شود و این رقم برای اتحادیه اروپا هم بین ۶۷ تا ۷۰ درصد است؛ بنابراین روشن است که اکو هنوز فاصله قابل‌توجهی تا استانداردهای مطلوب دارد و نیازمند تلاش‌های گسترده‌تری است.
سطح فعلی همکاری‌های اقتصادی و تجاری در اکو با ظرفیت‌های بالقوه منطقه هم‌خوانی ندارد / در حال فعال‌سازی چارچوب تجاری اکو هستیم
صادقانه باید گفت این رقم هم نشانه پیشرفت است و هم مایه نگرانی. زیرا کشورهای عضو اکو از نظر جغرافیایی پیوسته و از نظر تاریخی، فرهنگی و زبانی دارای اشتراکات گستردهای هستند. همچنین، به‌عنوان بخشی از مسیر تاریخی جاده ابریشم، میان این کشورها (عضو اکو) پیوندهای اقتصادی عمیق و دیرینه‌ای وجود داشته است.
با در نظر گرفتن این پیوستگی‌ها، روشن است که سطح فعلی همکاری‌های اقتصادی و تجاری با ظرفیت‌های بالقوه منطقه هم‌خوانی ندارد و باید گام‌های مؤثرتری برداشته شود. در همین راستا، ما در حال فعال‌سازی چارچوب تجاری اکو (ECO Trade Framework) هستیم؛ چارچوبی که تجارت میان کشورهای عضو را تنظیم و تسهیل می‌کند. همچنین، ایجاد شبکه‌های حمل‌ونقل منطقه‌ای برای بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و تسریع فرآیند انتقال کالا از جمله اهداف اصلی ماست.
تلاش می‌کنیم بخش خصوصی کشورهای عضو را به یکدیگر متصل کنیم / توسعه گردشگری منطقه‌ای نیز یکی از محورهای اصلی برنامه‌های ما است
در کنار آن، تلاش می‌کنیم بخش خصوصی کشورهای عضو را به یکدیگر متصل کنیم تا بسترهای جدید همکاری و سرمایه‌گذاری مشترک فراهم شود. توسعه گردشگری منطقه‌ای نیز یکی از محورهای اصلی برنامه‌های ما است، زیرا تحرک انسانی نه تنها موجب افزایش تعاملات فرهنگی بلکه باعث رشد تجارت و جریان سرمایه‌گذاری می‌شود. در واقع، تجارت اساس شکل‌گیری سازمان اکو بوده و از ارکان بنیادین آن محسوب می‌شود.
با این حال، این توافق‌نامه تاکنون به‌طور کامل اجرایی نشده است. از این رو، یکی از اولویت‌های مهم ما بازنگری و بازمذاکره توافق مذکور در قالبی منسجم‌تر است تا تمامی کشورهای عضو آن را مفید و سودمند دانسته، در اجرای آن مشارکت فعال داشته باشند و از منافع آن بهره‌مند شوند.
هدف اصلی از ایجاد سازمان اکو محیطی است که در آن بتوانیم جابه‌جایی بدون مانع کالا، خدمات، افراد و سرمایه را تضمین کنیم / اقتصادهای کشورهای عضو به‌صورت موازی و جدا از یکدیگر عمل کرده‌اند / اقتصادهای سازمان اکو به‌استثنای یک یا دو کشور عمدتا صادرکننده مواد اولیه و کالاهای خام هستند
*کشورهای عضو اکو بالغ بر نیم میلیارد نفر از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. نیروی کار ارزان که حوزه خدمات را تشکیل می دهند یکی از ویژگی‌های کشورهای عضو اکو است که در برنامه‌ریزی‌های اعضا نادیده انگاشته می‌شود. از این پتانسیل به چه صورت استفاده خواهید کرد؟ آیا برای صادرات نیروی کار ارزان اعضای اکو به کشورهای دیگر برنامه‌ریزی و یا اقدامی صورت گرفته است؟
به‌نظر من هدف اصلی ما از ایجاد سازمان اکو محیطی است که در آن بتوانیم جابه‌جایی بدون مانع کالا، خدمات، افراد و سرمایه را تضمین کنیم. اما متاسفانه چالش اصلی ما تاکنون، این بوده است که اقتصادهای ما به‌صورت موازی و جدا از یکدیگر عمل کرده‌اند و نتوانسته‌اند شراکت و همکاری لازم برای ادغام اقتصادی منطقه را شکل دهند.
یکی دیگر از چالش‌های ما در این منطقه این است که اقتصادهای ما – به‌استثنای یک یا دو کشور – عمدتا صادرکننده مواد اولیه و کالاهای خام هستند. با وجود اینکه برخی کشورها در سطح ملی، در زمینه توسعه صنعتی پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند، اما برای ما اهمیت دارد تا محیطی را ایجاد کنیم که به کشورها امکان تبادل دانش تخصصی و یاری‌رسانی متقابل در جهت ارتقای جایگاه شان در زنجیره ارزش ارائه شود.
در سازمان اکو باید زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای را هم ایجاد کنیم
ما در سازمان اکو باید زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای را هم ایجاد کنیم که بتواند به بهینه‌سازی ظرفیت تولیدی منطقه کمک کند. یکی از موضوعات مهم دیگری که باید به آن اشاره شود این است که بسیاری از کشورهای عضو در سطح ملی و در زمینه پیشرفت‌های فناورانه دستاوردهایی داشته‌اند و ما در تلاشیم با استفاده از چارچوب‌ها و کانال‌های موجود، این دانش و اطلاعات را به‌صورت منطقه‌ای به اشتراک بگذاریم. این فرایند می‌تواند ظرفیت تولیدی ما را نه‌تنها برای پاسخ‌گویی به نیازهای منطقه، بلکه برای عرضه محصولات با ارزش افزوده بالاتر در بازارهای جهانی افزایش دهد.
عملکرد سازمان‌های منطقه‌ای به‌عنوان یک بازی با حاصل جمع صفر تلقی نمی‌شود
*به موضوع خوبی اشاره کردید. در بحث موازی‌کاری ما همین حالا شاهد هستیم سازمان همکاری‌های اقتصادی شانگهای که با هدف افزایش ارتباطات و تعاملات امنیتی اعضا شکل گرفته بود، به سمت همکاری‌های اقتصادی هم حرکت می‌کند. در این میان برخی از اعضای سازمان اکو در شانگهای نیز عضویت دارند و این واهمه وجود دارد که سازمان همکاری‌های شانگهای دست برتر را در تعاملات اقتصادی به دست آورد و عملکرد اکو نادیده گرفته شود.
در مورد سازمان اکو، معتقدم که عملکرد این سازمان‌های منطقه‌ای به‌عنوان یک بازی با حاصل جمع صفر تلقی نمی‌شود. از نگاه ما، ظرفیت و فضای کافی برای هم‌افزایی تلاش‌ها در مسیر تحقق اهداف و منافع مشترک وجود دارد. با این حال، این نگرانی درست است که این وضعیت در عمل موجب شود که اکو تا حدی به زیرمجموعه‌ای کوچک‌تر از سازمان همکاری شانگهای (SCO) تبدیل شود.
از این رو، احتمال بروز هم‌پوشانی یا تکرار فعالیت‌ها میان این دو سازمان وجود دارد. به همین دلیل، هماهنگی مؤثرتر میان سازمان‌ها و گفت‌وگوهای عمیق‌تر در خصوص برنامه‌ها و اهداف توسعه‌ای اکو و شانگهای از اهمیت زیادی برخوردار است. اخیراً دبیرکل سازمان شانگهای با ما دیداری در تهران داشت و به صورت کلی نیز ما ارتباط نزدیکی با یکدیگر داریم و درصدد هستیم تا راه‌هایی را بررسی کنیم که از طریق آن بتوانیم تلاش‌های خود را هم‌افزا کرده و برنامه‌هایی تدوین کنیم که مکمل یکدیگر باشند، نه در رقابت با هم.
سازمان اکو یک سازمان توسعه‌محور است
*یعنی با شانگهای این هم‌افزایی ایجاد شود؟
محدود به این سازمان نخواهد شد. بلکه – همانطور که به آن اشاره کردید – این هم‌افزایی در زمینه همکاری با سازمان CIS (دولت‌های مستقل مشترک المنافع) نیز صادق است؛ اکثر اعضای ما در حال حاضر عضو CIS هستند. همچنین اعضای سازمان کشورهای ترک (OTS) نیز همگی اعضای اکو (ECO) به شمار می‌روند. بنابراین، ما این روندها را به صورت مشابه با سازمان‌های دیگری نیز دنبال خواهیم کرد. این را هم باید بگویم که در مورد سازمان مشترک اقتصادی و سیاسی کشورهای آمریکای مرکزی (SICA) تمرکز اعضای این سازمان بیشتر بر مسائل امنیتی است.
سازمان همکاری شانگهای (SCO) نیز به همین شکل است و سازمانی است که در اصل برای پرداختن به مسائل امنیتی جدی ایجاد شده است، در حالی که اکو سازمانی است که هدف اصلی آن ارتقای توسعه اقتصادی است. ما یک سازمان توسعه‌محور (hardcore development organization) هستیم و این حوزه همان جایی است که احساس می‌کنیم مزیت نسبی داریم. ما آماده‌ایم با تمامی سازمان‌های منطقه‌ای همکاری کنیم تا برنامه‌های هم‌افزا ایجاد شده و از تکرار یا هم‌پوشانی فعالیت‌ها جلوگیری شود.
اکو تفاهم‌نامه‌ها و یادداشت‌های همکاری طولانی‌مدت با کشورهای آسیایی دارد
*آیا سازمان اکو همکاری‌ها و هم‌افزایی با سازمان‌هایی نظیر شانگهای، اتحادیه اروپا و آسه‌آن و یا دیگر سازمان‌ها و اتحادیه‌های جهانی داشته است؟ این همکاری‌ها در چه حوزه‌هایی بوده‌اند؟
بله، ما دارای تفاهم‌نامه‌ها و یادداشت‌های همکاری طولانی‌مدت با کشورهای آسیایی هستیم و همچنین فرآیند جلسات وزارتی مستمری با کشورهای آسیایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل داریم. ما دارای وضعیت ناظر در سازمان ملل متحد هستیم و همچنین به‌عنوان عضو ناظر در سازمان کشورهای ترک (OTS) هم حضور داریم. ما همچنین به‌صورت متقابل اطلاعات و مشاهدات خود را با OTS به اشتراک می‌گذاریم.
بنابراین، ما فعالیت‌های بسیار زیادی (با سازمان‌های مختلف) داریم و تاکنون حدود ۴۰ تفاهم‌نامه همکاری با سازمان‌های منطقه‌ای، بین‌المللی و جهانی برای ایجاد شراکت و همکاری در حوزه‌های مختلف منعقد کرده‌ایم؛ من اخیراً دیداری با رئیس کمیسیون اقتصادی اوراسیا و همچنین رئیس سازمان CIS با هدف ایجاد شراکت با این سازمان‌ها داشته‌ام. این گفت‌وگوها آغاز شده است و ما در حال کار برای نهایی‌سازی ترتیبات لازم هستیم.
6 بندر اعضای این سازمان به‌عنوان دروازه‌های ترانزیتی اکو تعیین شده‌اند
*از میان اعضای اکو کشورهای ترکیه، ایران و پاکستان سه کشوری هستند که به آب‌های آزاد دسترسی دارند. کشورهایی که حجم فعالیت‌های اقتصادی‌شان بیش از دیگر اعضا است. آیا از پتانسیل این کشورها در حوزه ترانزیت کالا و ارسال کالاهای دیگر اعضای اکو به مناطق دیگر جهان از مسیر آب‌های آزاد استفاده شده است؟ کشورهایی که همین حالا هم پتانسیل‌های بسیار زیادی در ارتباط با کشورهای قدرتمند جهان دارند.
کشورهای سه‌گانه‌ای که شما به آن‌ها اشاره کردید، نه تنها بنیان‌گذاران اکو هستند، بلکه پیش‌تر عضو RCD (سازمان همکاری منطقه‌ای برای توسعه) نیز بوده‌اند. ما در سال ۱۹۶۴ به‌عنوان کشورهای مسلمان پیشرفته و پرجمعیت آن زمان گرد هم آمدیم تا یکپارچگی منطقه‌ای را ارتقا دهیم و این اقدام با اهداف بلندپروازانه و انتظارات بالایی صورت گرفت.
زمانی که جمهوری‌های آسیای مرکزی از اتحاد جماهیر شوروی جدا شدند، اکو یکی از نخستین سازمان‌هایی بود که تصمیم گرفتند به آن بپیوندند. علاوه بر سه کشور موسس، همانطور که به درستی اشاره کردید، هفت کشور دیگر به این سازمان پیوستند و همگی این کشورها محصور در خشکی هستند و یکی از آن‌ها حتی کشوری با وضعیت مضاعف محصور در خشکی است.
از این رو، توافق‌نامه چارچوب حمل‌ونقل و ترانزیت که یکی از توافقات پایه‌ای اکو است و البته ارتباطات حوزه حمل‌ونقل را تنظیم می‌کند، از اولویت‌های کلیدی سازمان ما به شمار می‌رود چرا که هفت کشور عضو سازمان اکو که محصور در خشکی هستند برای دسترسی به بازارها(ی جهانی)، کاملاً به سه کشور ترانزیتی موسس متکی‌اند.
اخیراً مطالعه‌ای با حمایت بانک توسعه اسلامی و پروژه ECO Gates نهایی شده است که براساس آن شش بندر اعضای این سازمان به‌عنوان دروازه‌های ترانزیتی اکو تعیین شده‌اند که عبارتند از: چابهار و بندرعباس در ایران، مرسین و سامسون در ترکیه و گوادر و قاسم (کراچی) در پاکستان. این بندرها به‌عنوان هاب‌های لجستیکی و نقاط ورود کالا برای کشورهای محصور در خشکی عضو اکو عمل خواهند کرد.
کریدور استانبول-تهران-اسلام‌آباد یک اولویت کلیدی برای اکو محسوب می‌شود / در تلاش هستیم تا کریدورها را به‌طور کامل تجاری‌سازی کنیم
یکی از دستاوردهای شاخص RCD، ساخت بزرگراهی بود که امروزه به عنوان کریدور استانبول-تهران-اسلام‌آباد شناخته می‌شود. این کریدور، در چارچوب شبکه‌های شمال-جنوب، شرق-غرب و مرکزی، یک اولویت کلیدی برای اکو محسوب می‌شود. ما با همکاری کشورهای عضو در تلاش هستیم تا این کریدورها را به‌طور کامل تجاری‌سازی کنیم و به صورت عملیاتی به پیش ببریم.
با این روش کشورهای محصور در خشکی خواهند توانست به بازارها به‌صورت سریع و کم‌هزینه دسترسی داشته باشند و ظرفیت تجاری خود را افزایش دهند. اخیرا در جلسه‌ای در اسلام‌آباد تصمیم گرفته شد تا این کریدور که از سال ۲۰۲۲ عملیاتی نشده بود، دوباره فعال شود و از دسامبر 2025 با یک عملیات جدید، قطار آن نیز شروع به کار کند.
بسیاری از اولویت‌های سازمان اکو ناشی از این است که هفت کشور عضو محصور در خشکی هستند
به همین ترتیب، ما فعالانه در رابطه با چندین کریدور دیگر از جمله KTI (کریدور پاکستان-ترکمنستان-ایران) فعالیت داریم تا شبکه منطقه‌ای گستردهای ایجاد شود. واقعیت این است که بسیاری از اولویت‌های ما ناشی از این است که هفت کشور عضو اکو محصور در خشکی هستند و بنابراین باید چارچوب‌هایی ایجاد شود که تولید را بهینه، صادرات را تسهیل و دسترسی به بازارها را سرعت بخشیم. همچنین، این چارچوب‌ها به تقویت ظرفیت تجاری این کشورها هم کمک می‌کند و با همکاری سه اقتصاد بزرگتر اکو و کشورهای ترانزیتی، امکان دسترسی به دریا برای کشورهای محصور در خشکی نیز فراهم می‌شود.
کشورهای عضو را تشویق می‌کنیم تا در همکاری با استان‌های مرزی، بازارهای مرزی موثری ایجاد کنند
ما همچنین با کشورهای عضو برای ایجاد مناطق تجارت مرزی همکاری نزدیکی داریم، الگوی این مناطق از تجربه ازبکستان و ترکمنستان گرفته شده است. به عنوان مثال، ما گفت‌وگوهایی میان ترکمنستان و ایران برای راه‌اندازی این مناطق مرزی را انجام داده‌ایم تا تجارت درون‌منطقه‌ای را تسهیل کنیم و نه صرفاً دسترسی به بازارهای بین‌الملل را. این اقدام محدود به مرز ایران و ترکمنستان نیز نمی‌شود؛ بلکه ایران و پاکستان نیز در حال ایجاد چارچوب مشابه برای مناطق تجارت مرزی هستند. علاوه بر این، ما در حال تدوین توافق‌نامه‌ای هستیم و آن را با کشورهای عضو به اشتراک خواهیم گذاشت تا آن‌ها را تشویق کنیم تا در همکاری با استان‌های مرزی‌شان، بازارهای مرزی موثری ایجاد کنند.
متأسفانه هیچ آسیب‌پذیری اقلیمی را نمی‌توانم تصور کنم که در منطقه کشورهای عضو اکو وجود نداشته باشد / توانسته‌ایم همکاری منطقه‌ای برای امنیت غذایی را تقویت کنیم
*بعضی از اعضای اکو دارای اقلیم خشک هستند و در موضوعاتی چون تغییرات آب‌وهوایی و اقلیمی چون خشکسالی با مشکلات عدیده ای مواجه شده‌اند. ایران یکی از این کشورها است. آیا در همکاری میان کشورهای عضو این پتانسیل ایجاد شده است که از توانایی کشورهایی که دارای تجارب ارزنده‌ای در مبارزه با مشکلات فوق هستند برای کمک به کشورهای دیگر استفاده شود؟ به ویژه در رابطه با بحث توزیع محصولات کشاورزی؟
من فکر می‌کنم نکته‌ای که شما مطرح کردید، بسیار مهم است و تقریباً ماهیتی وجودی برای منطقه ما محسوب می‌شود زیرا اگر بخواهم به آسیب‌پذیری‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی فکر کنم، متأسفانه تقریباً هیچ آسیب‌پذیری‌ای را نمی‌توانم تصور کنم که در منطقه ما وجود نداشته باشد؛ از جمله فرسایش خاک، مشکلات مرتبط با آب‌وهوا، ذوب یخچال‌ها، خشکسالی، سیلاب‌ها، طوفان‌های شن، هجوم ملخ‌ها و غیره.
بنابراین، منطقه ما به‌شدت در برابر این تهدیدات آسیب‌پذیر است و این وضعیت چالش جدی برای امنیت غذایی ایجاد می‌کند. خوشبختانه، باید بگویم که ما در اکو و کشورهای عضو، آگاه به این تهدیدات هستیم و توانسته‌ایم عملکرد نسبتا موفقی داشته باشیم و همکاری منطقه‌ای برای ارتقای امنیت غذایی را تقویت کنیم.
سازمان اکو دارای برنامه منطقه‌ای امنیت غذایی است
علاوه بر این خوب است بدانید که ما دارای برنامه منطقه‌ای امنیت غذایی هستیم؛ یک مرکز منطقه‌ای امنیت غذایی را در ترکیه ایجاد کرده‌ایم و در نهایت با انجمن بذر اکو که نماینده بخش خصوصی منطقه است، همکاری نزدیکی داریم تا روند تولید بذرهای مقاوم‌تر و با عملکرد بالاتر توسعه پیدا کنند. این اقدامات، به ما کمک می‌کند تا چالش امنیت غذایی و مدیریت منابع آب را هدایت کنیم. مثلا چند ماه پیش که من به پاکستان سفر کرده بودم سیلاب گستردهای در این کشور رخ داده بود؛ این در حالی است که در همان زمان تهران، با وضعیت جدی تنش آبی مواجه بود. این امر نشان‌دهنده آن است که با وجود نزدیکی جغرافیایی و اکوسیستم‌های مشابه، ما با الگوهای آب‌وهوایی شدید و متغیر روبه‌رو هستیم.
از این رو باید راهکارهایی برای مدیریت منابع آب و تبادل این اطلاعات پیدا کنیم تا بتوانیم یکدیگر را حمایت کنیم. آب، همانطور که می‌دانید، برای بهره‌وری کشاورزی حیاتی است. در همین راستا، ما در حال ایجاد مرکز آب منطقه‌ای هستیم که به کاربردهای کشاورزی آب و روش‌های علمی بهره‌وری آب بپردازد، از جمله بهره‌گیری از تجارب کشورهایی که عملکرد مناسبی در این زمینه داشته‌اند.
در حال هماهنگ‌سازی استانداردها و چارچوب‌های قانونی برای کشورهای عضو اکو هستیم
ما می‌توانیم با اشتراک‌گذاری ظرفیت‌ها و تخصص‌ها به یکدیگر کمک کنیم. چارچوب‌های نهادی مختلفی در این زمینه وجود دارند تا همکاری در حوزه کشاورزی، زیست‌فناوری و دامپزشکی را تسهیل کنند و همکاری‌های مرتبط با دامداری و صنایع لبنی را توسعه دهند. از همه مهم‌تر، ما در حال هماهنگ‌سازی استانداردها و چارچوب‌های قانونی هستیم، زیرا این موارد اغلب مانع تجارت روان محصولات کشاورزی و جریان کسب‌وکارهای کشاورزی بین کشورها می‌شوند. همچنین، ما یک مرکز ریسک و استانداردسازی ایجاد کرده‌ایم که در رابطه با هماهنگ‌سازی رویه‌های قانونی و مقرراتی میان اعضا فعال است.
این اقدامات کمک می‌کند تا موانع فنی و بهداشتی تجارت محصولات و کالاها کاهش یابد و جریان تجارت روان‌تر شود. ایران قرار است هشتمین نشست وزرای کشاورزی اکو را برگزار کند؛ ان‌شاءالله اوایل سال آینده (میلادی)، تمام این موضوعات در نشست میان وزرا بررسی و راهنمایی‌های آنان برای برنامه های آینده سازمان اکو دریافت خواهد شد.
با ایجاد محیطی مساعد برای همکاری‌های توسعه‌ای و رشد اقتصادی، می‌توان به امنیتی پایدار، بلندمدت و جامع دست یافت / مسائل امنیتی سخت‌افزاری در حال حاضر بخشی از برنامه کاری اکو محسوب نمی‌شوند
*سازمان اکو سال‌هاست که در حوزه موضوعات اقتصادی و البته فرهنگی فعالیت می‌کند. آیا فکر می‌کنید زمان آن رسیده است که این همکاری‌ها به حوزه های نظامی و امنیتی هم گسترش پیدا کند. به هر حال وضعیت و تحولات منطقه ای و جهانی نیازمند رویکرد جدیدی به روابط میان اعضای اکو است. کشورهای ایران و پاکستان و ترکیه از جمله اعضای این سازمان هستند که در حوزه نظامی از توانمندی قابل توجهی برخوردارند. آیا در برنامه‌های این سازمان همکاری های در هم تنیده و گسترده نظامی جای دارد؟
برای ما یافتن این مسیر (فعالیت‌های نظامی و امنیتی) شاید دشوار باشد، چرا که ما به عنوان یک سازمان با تمرکز بر همکاری اقتصادی (hardcore Economic Cooperation Organization) تعریف شده‌ایم و این همان هدف و مأموریتی است که ما را گرد هم آورده است. ورود ما به حوزه‌های امنیت و ایمنی نیز در واقع از پنجره توسعه اقتصادی صورت می‌گیرد زیرا ما بر این باوریم که با ایجاد محیطی مساعد برای همکاری‌های توسعه‌ای و رشد اقتصادی، می‌توان به امنیتی پایدار، بلندمدت و جامع دست یافت.
در واقع، این همان هدفی است که ما برای تحقق آن تلاش می‌کنیم. طبیعی است که به‌عنوان دولت‌های مستقل، ما خود حاکم بر دستورکار خویش هستیم. بنابراین، تعیین دامنه و حدود فعالیت‌های این سازمان، همانطور که امروز وجود دارد، موضوعی است که تحت اختیار کشورهای عضو قرار دارد. اما اگر بخواهم بر اساس چارچوب‌های حقوقی موجود صحبت کنم، باید بگویم که مسائل امنیتی سخت‌افزاری (hardcore security issues) در حال حاضر بخشی از برنامه کاری اکو محسوب نمی‌شوند.
امروز نمی‌توانیم در قالب اکو همکاری دفاعی داشته باشیم / اکو هنوز فراتر از ظرفیت بالقوه واقعی خود حرکت نکرده است
*یعنی این موضوعات در برنامه های آینده اکو جای ندارد؟
همانطور که گفتم، بر اساس چارچوبی که هم‌اکنون در اختیار داریم، امروز نمی‌توانیم در قالب اکو همکاری دفاعی داشته باشیم. آنچه فردا رخ خواهد داد، به‌طور طبیعی تصمیمی است که کشورهای عضو در رابطه با آن اعمال نظر خواهند کرد. با این حال، باید اضافه کنم که امروز علاقه و اشتیاق تازه‌ای برای ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای نزدیک‌تر نسبت به گذشته وجود دارد؛ و صادقانه بگویم، با وجود اینکه اکو یکی از قدیمی‌ترین سازمان‌های همکاری توسعه‌ای منطقه‌ای است، هنوز فراتر از ظرفیت بالقوه واقعی خود حرکت نکرده است.
با توجه به تغییرات ژئوپلیتیکی اطراف ما، از جمله استفاده ابزاری از سیستم‌های مالی و تجاری و رشد یکجانبه‌گرایی، تمایل قوی‌تری میان اعضا برای ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای نزدیک‌تر به‌وجود آمده است. این اشتیاق می‌تواند به سرعت به توسعه همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای نزدیک‌تر، افزایش ادغام تجاری و جریان سرمایه‌گذاری بیشتر منجر شود. و در نهایت، همانطور که تلاش می‌کنیم منطقه بیش از پیش متحد شود، آینده این مسیر به تصمیم کشورهای عضو بستگی دارد.
منطقه اکو به اندازه کافی از لحاظ مالی یکپارچه نبوده است / وزرای تجارت اکو پس از ۱۱ سال دوباره گرد هم می‌آیند
*نشست وزرای تجارت عضو اکو قرار است اواخر نوامبر در استانبول برگزار شود. یکی از دستورالعمل‌های این نشست بررسی راهکارهای اجرای سیاست «تجارت ترجیحی» میان اعضای این سازمان است. چرا این اقدام تاکنون صورت نگرفته است و به عنوان دبیرکل اکو چه پیشنهادی برای اعضا دارید تا در تحقق این هدف تسریع شود؟
فکر می‌کنم چندین عامل به عدم اجرای چارچوب تجاری اکو منجر شده است. اول اینکه، مسیر تاریخی جریان تجارت در منطقه متفاوت بوده و سیستم‌های تجاری متنوع نیز در این میان نقش داشته‌اند؛ برخی اقتصادها مختلط یا دستوری (command economies) و برخی دیگر بازارمحور (market economies) هستند. علاوه بر این بعضی از کشورهای عضو، از اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO) هستند و برخی دیگر نه. همچنین، سطح تعرفه‌ها در کشورها بسیار متفاوت است؛ برخی زیاد و بعضی کم هستند. در این میان جغرافیای منطقه نیز چالش‌زا بوده و به دلیل کمبود زیرساخت‌های حوزه اتصال، وابستگی به حمل‌ونقل دریایی و مسیرهای تجاری محدود است. در کنار این موارد عدم روابط بانکی یکپارچه و مکانیسم‌های پرداخت امن و مطمئن نیز مانع ایجاد یک سیستم تجاری منسجم و کارآمد شده است.
تاریخ نشان می‌دهد که منطقه ما به اندازه کافی از لحاظ مالی یکپارچه نبوده است و این موضوع نیز به کندی اجرای چارچوب تجارت ترجیحی اعضا اکو کمک کرده است و برهمین اساس وزرای تجارت اکو پس از ۱۱ سال دوباره گرد هم می‌آیند. این پنجمین نشست وزرای تجارت اکو از زمان تاسیس آن است؛ از سال ۱۹۸۵ که RCD به اکو تغییر نام داد و در طول ۴۰ سال گذشته تنها چهار نشست میان وزرای تجارت اعضای این سازمان برگزار شده است، این در حالی است که هدف سازمان، ترویج ادغام تجاری منطقه‌ای بوده است. بنابراین، یکی از چالش‌ها، برگزاری به‌موقع و منظم این نشست‌ها است و دیگری نحوه مذاکره و توافق چارچوب های موردنظر. با این حال، خوشحالیم که تحولی ایجاد شده و اکنون توافق میان دولت‌ها به منظور بازنگری چارچوب تجاری به وجود آمده است و امیدواریم در نشست آینده در ترکیه بتوانیم خط‌مشی آینده تجارت میان اعضای این سازمان را تعیین کنیم.
در حال توسعه اهداف استراتژیک همکاری اقتصادی برای سال‌های ۲۰۳۵–۲۰۲۵ هستیم / بخش خصوصی تاکنون حلقه مفقوده در ترویج ادغام تجاری اعضای سازمان اکو بوده است
امسال همچنین قرار است چشم‌انداز جدید سازمان نیز تدوین شود و ما در حال توسعه اهداف استراتژیک همکاری اقتصادی برای سال‌های ۲۰۳۵–۲۰۲۵ هستیم. آنچه این بار متفاوت انجام شده، مشارکت طیف گستردهای از ذی‌نفعان است، نه فقط مذاکره‌کنندگان دولتی، بلکه زنان، جوانان و بخش خصوصی اعضای اکو. چرا که معتقدیم بخش خصوصی تاکنون حلقه مفقوده در ترویج ادغام تجاری اعضای سازمان بوده است و بسیار مشتاقیم که بخش خصوصی دست در دست ما بگذارد و این مشارکت در تمام حوزه‌ها صورت پذیرد. یعنی در مواردی چون:
حمل‌ونقل: شرکت‌های فورواردینگ و ترابری؛
گردشگری: اپراتورها و فعالان این حوزه؛
کسب‌وکار: اتاق‌های بازرگانی و شرکت‌ها است.
ما در نظر داریم در هر بخش و هر فعالیتی، بخش خصوصی را مشارکت دهیم و امیدواریم در ۱۰ سال آینده، نتایج بهتری نیز حاصل شود.
