ممکن است کشورهای غربی تلاش کنند تا با تمسک به گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در نشست سپتامبر (شهریور) و با یارگیری از میان اعضای شورای حکام، ایران را برای پذیرش پیششرطهای تروئیکای اروپایی یعنی نشستن پای میز مذاکرات مستقیم با آمریکا، اجازه دسترسی بازرسان آژانس به تمامی تاسیسات هستهای ایران و در نهایت غنی سازی صفر درصد تحت فشار قرار دهند.
ما باید در سیاستهای حوزه دیپلماسی کشور نگاه متوازنی به تمامی کشورهای جهان و البته مناطق مختلف داشته باشیم. یعنی نه به دنبال غربستیزی باشیم و نه شرقستیزی. آمریکاستیزی ایران موجب شده است که فرصت همکاری و کار با همپیمانان ایالات متحده را از دست بدهیم.
یک تحلیلگر حقوق بینالملل گفت: بسیاری از کشورها پس از اسنپبک، ایران را به عنوان یک دولت قانونشکن که تحت تحریمهای سازمان ملل قرار دارد شناسایی کرده و عطای تجارت با این کشور را به لقای آن میبخشند. کشورهایی که نمیخواهند تحت سرزنش سازمان ملل و مورد سوال قدرتهای بزرگ قرار بگیرند از تجارت با ایران خودداری میکنند.
طبیعی است که وقتی حرف از یک مسیر ترانزیتی جدید در سیونیک میشود، ایران نگران نزدیکشدن این شبکه به مرز شمالغربی خود باشد و از سرریز امنیتی آن به خاک نگران باشد. اما مدلِ کریدوری که واشنگتن پس از توافق اخیر میان باکو و ایروان پی میگیرد، از نظر حقوقی زیر حاکمیت ارمنستان میماند و بهجای فرامرزی شدن، امتیاز توسعه و بهرهبرداری را به یک کنسرسیوم بینالمللی میسپارد. این تمایز مهم است چون مدیریت گمرک، پلیس مرزی و کنترلهای قانونی همچنان با دولت ارمنستان خواهد بود و امکان تعیین خطوط قرمز درباره حضور شرکتها یا پیمانکاران حساس را فراهم میکند که این خط قرمز ایران است.
فکر نمیکنم علیرغم تمامی کارهایی که ایران برای کشورهایی چون چین و روسیه انجام داده است آنها اقدام خاصی برای ما انجام دهند. ممکن است فکر کنیم این کشورها دوستان ما هستند اما در پاسخگویی به رفع تهدید از جامعه بینالملل به مسئولیت شورای امنیتی خودشان عمل و از تصمیمات شورای امنیت تبعیت میکنند. ضمن اینکه تاکنون هم تمامی قطعنامههای ۶گانه شورای امنیت توسط این دو کشور اجرا شده است
طی هفتههای اخیر سیاست خارجی آمریکا در منطقه شرق بسیار پر سر و صدا بوده است. علاوه بر دیداری که روز جمعه میان دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین در ایالت آلاسکا برای گفتوگو پیرامون وضعیت اوکراین برگزار شد، دیدار دیگری نیز در کاخ سفید میان رئیسجمهور آذربایجان و نخستوزیر ارمنستان با میانجیگری رئیسجمهور آمریکا برگزار شد که کاهش تنش در منطقه قفقاز جنوبی و همچنین انعقاد توافقی تحت عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بینالمللی» را دنبال میکرد. شبکه خبری الجزیره در گزارشی به بررسی شرایط بازیگران منطقهای پیش از توافق مذکور و تاثیر آن بر سیاستهای کشورهایی چون ایران و روسیه پرداخته است.
تحلیلگر مسائل قفقاز معتقد است: پیش از این اثبات شده است که روسیه هیچگاه همپیمان یا متحد استراتژیک ما نیست والا در جنگ 12 روزه وارد عمل میشد. این کشور حتی به ارمنستان نیز کمک نکرد.
ایران در مذاکرات خود با طرفهای غربی (در مذاکره با آمریکا و کشورهای اروپایی) اعلام کرده است که هرگز غنیسازی ۹۰ درصدی اورانیوم را دنبال نخواهد کرد و متعهد است که برای تولید سوخت نیروگاههای هستهای غنیسازی کمتر از 5 درصد انجام دهد و البته غنیسازی 20 درصد هم تنها برای خوراک «راکتور تحقیقاتی تهران» (TRR) انجام میشود.
تحلیلگر مسائل بینالملل معتقد است: به نظر میرسد ایران بزرگترین متضرر راهاندازی کریدور زنگزور است. از این جهت که تقریبا در معاملات عمده در قفقاز جنوبی، سهم آنچنانی نداشته است.
عضو اتاق بازرگانی ایران معتقد است: به هر حال وزیر امور خارجه و مقامات کشور نمیتوانند وضعیت بلاتکلیف جامعه را نبینند و همچنان به دنبال خرید زمان و عقب انداختن پروسه مذاکرات باشند. این روش ممکن است برای سیاست خارجی فرصتی را فراهم آورد اما بنگاههای اقتصادی کشور را نابود میکند و برای تجارت خارجی مانند سم است.
به نظر میرسد ایران تلاش میکند تا با آمریکا به توافقی هر چند کوتاهمدت دست پیدا کند تا نه سیستم اسنپبک فعال شود و نه تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار گیرد.
سفیر اسبق ایران در آلمان گفت: ما نباید اجازه دهیم کانال دیپلماسی خاموش و یا بیتحرک باقی بماند. مذاکره با اروپا و آمریکا و یا گفتوگو با چین و روسیه تنها اهرم ایران برای خروج از این شرایط است.
رهبران عرب و اروپایی به طور فزایندهای در انتقاد از نتانیاهو و جنگ، صریحتر شدهاند. با این حال، حداقل در حال حاضر، او هنوز از حمایت حیاتی ایالات متحده و رئیسجمهور دونالد ترامپ برخوردار است؛ البته مشخص نیست که نتانیاهو تا چه مدت حمایت ترامپ را حفظ خواهد کرد، زیرا گمانهزنیها مبنی بر اینکه رئیسجمهور دمدمی مزاج ایالات متحده ممکن است از نتانیاهو خسته شده باشد، رو به افزایش است.
معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت امور خارجه با بیان این مطلب که ایالات متحده از زمان جنگ به طور مداوم پیشنهاد از سرگیری مذاکرات را داده و در تهران نیز چندین بحث در مورد شرایط از سرگیری آنها (مذاکرات) صورت گرفته است، تاکید میکند که «علیرغم تمایل ایالات متحده برای مذاکرات مستقیم، هرگونه مذاکرهای غیرمستقیم خواهد بود و از طریق واسطهها انجام میشود.» او در پاسخ به چرایی اصرار ایران برای مذاکرات غیرمستقیم میگوید: «ما به ایالات متحده اعتماد نداریم و فکر نمیکنیم که این روند به مرحلهای رسیده که مذاکرات مستقیم مناسب باشد.»
ایران پیش از حضور در میدان جنگ با اسرائیل، نبرد را با این دولت در رسانهها و افکار عمومی جهان آغاز کرده است و به نظر میرسد مصاحبههای متعدد مقامات تهران با رسانههای مطرح منطقهای و بینالمللی، پروسهای در راستای اجرای این مهم باشد.
با وجود مشخص نبودن وضعیت مذاکرات هستهای تهران و واشنگتن و تردیدهای جدی نسبت به ادامه این مذاکرات، ایران و تروئیکای اروپایی تصمیم گرفتهاند تا روز جمعه سوم مردادماه نشستی را در ژنو برگزار کنند که ماحصل این نشست میتواند از اجرایی شدن سیستم اسنپبک و اعمال مجدد تحریمهای جهانی علیه تهران جلوگیری کند.
سفیر اسبق ایران در آلمان معتقد است: آنطور که من شنیدهام مسیر گفتوگو میان ایران و آمریکا مسیر درستی بوده است. اما به صورت کلی باید مراقب باشیم با توجه به نفوذ اسرائیل در آمریکا این مذاکرات به تله جدیدی تبدیل نشود و بعد هم سعی شود به یک توافق پایدار دست پیدا کنیم اما اینکه این توافق پایدار چه گزینههایی داشته باشد و چه مواردی در آن گنجانده شود، موضوع بسیار مهمی است. اگر هم توافق مذکور پایدار و بلندمدت نباشد حداقل باید زمان 3 سالهای را برای اجرای آن در نظر بگیریم تا زمانی که دولت ترامپ بر سر کار است مفاد آن رعایت شود.
ما باید در عین ارتباط با مقامات کشورهای دیگر، خط ارتباطی مان با امریکا را به هیچ وجه قطع کنیم؛ سعی کنیم گفتوگوها را معنی دار و اثرگذار کنیم تا به ادامه آتش بس بیانجامد چرا که ما همین حالا هم در مقابل هر اقدام اسرائیل حمله ای را انجام دادیم
چشمانداز تغییر رژیم در تهران واقعاً برای کرملین نگرانکننده است. اما از طرف دیگر، یک ایران هستهای به نفع روسیه هم نیست؛ حمایت مسکو از تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در سال ۲۰۱۰ نشاندهنده این موضع بود. علاوه بر این روسیه که زمانی برای کاهش هزینههای جنگ با اوکراین به پهپادهای ایرانی نیاز داشت حالا با تولید پهپادهای «شاهد» در خاک خود و با ارتقای کلیدی در این سلاح مانند موتورهای جت و قطعات ناوبری مجهز به استارلینک، نیازی به ایران ندارد.
ترامپ مشتاق است از فرصت آتشبس ایران برای ترغیب کشورهای بیشتری به برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل استفاده کند و پیمان ابراهیم را که در دوره اول ریاستجمهوری خود با امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان منعقد کرد، به روابط اسرائیل با دیگر کشورهای عربی نیز بسط دهد.