به گزارش تجارت نیوز، در سال‌های اخیر، نگاه به آسمان برای بسیاری از مردم به موضوعی جنجالی تبدیل شده است. خطوط سفید و باریکی که در پشت هواپیماها باقی می‌مانند، برای عده‌ای تنها بخار آب منجمدشده‌اند، اما برای برخی دیگر، نشانه‌ای از فعالیت‌های پنهان و خطرناک دولت‌ها هستند.
بحث میان کنتریل‌ها (Contrails) و کمتریلها(Chemtrails)، سال‌هاست که توجه عموم و رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. در حالی که علم، پدیده‌ی کنتریل را به‌روشنی توضیح داده است، نظریه‌ی کمتریل همچنان میان برخی گروه‌ها به عنوان نوعی توطئه جهانی مطرح می‌شود.
در این مقاله، به‌صورت جامع و علمی، تفاوت میان این دو مفهوم، نحوه‌ی شکل‌گیری آن‌ها، دلایل ماندگاری ردها در آسمان و تاثیرات زیست‌محیطی‌شان را بررسی می‌کنیم تا مرز بین واقعیت علمی و باورهای نادرست روشن شود.
کنتریل (Contrails) چیست و چگونه تشکیل می‌شود؟
کنتریل یا مسیر تراکم، در واقع ابرهای مصنوعی باریکی هستند که در پشت هواپیماهای جت در ارتفاعات بالا شکل می‌گیرند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که گازهای داغ خروجی از موتور هواپیما شامل بخار آب، دی‌اکسید کربن و مقدار کمی نیتروژن و ذرات معلق با هوای سرد و مرطوب در ارتفاع بالاتر از ۸۰۰۰ متر ترکیب می‌شوند.
در این ارتفاع، دمای هوا ممکن است تا منفی ۴۰ درجه سانتی‌گراد پایین بیاید. این سرمای شدید باعث می‌شود بخار آب موجود در گازهای خروجی فوراً منجمد شده و به کریستال‌های یخ بسیار ریز تبدیل شود. حاصل این فرایند، همان خطوط سفید و باریکی است که ما در آسمان مشاهده می‌کنیم.
انواع کنتریل‌ها
دانشمندان کنتریل‌ها را به سه نوع اصلی تقسیم می‌کنند:
- کنتریل‌های کوتاه‌مدت: در شرایطی که رطوبت جو پایین باشد، این خطوط تنها چند دقیقه پس از تشکیل ناپدید می‌شوند.
- کنتریل‌های پایدار: اگر رطوبت بالا باشد، کریستال‌های یخ مدت‌زمان بیشتری دوام می‌آورند و این خطوط تا چند ساعت در آسمان باقی می‌مانند و به ابرهای نازک سیروس مانند تبدیل شوند.
- کنتریل‌های مداوم و گسترش‌یابنده: در برخی شرایط مرطوب و آرام جوی، این خطوط به تدریج پخش شده و به ابرهای سیروس‌مانند تبدیل می‌شوند. این نوع از کنتریل‌ها می‌توانند حتی بر تابش خورشید و دمای جو زمین تأثیر بگذارند.
تاثیرات زیست‌محیطی کنتریل‌ها
برخلاف تصور رایج، هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد کنتریل‌ها حاوی مواد شیمیایی خطرناک یا افزودنی‌های مخفی هستند. ترکیب آن‌ها همان محصول طبیعی احتراق سوخت جت است. با این حال، تجمع طولانی‌مدت کنتریل‌ها در آسمان می‌تواند بر آب‌وهوا اثر غیرمستقیم بگذارد.
- کنتریل‌های ماندگار می‌توانند به افزایش پوشش ابرهای مرتفع منجر شوند.
- این پوشش می‌تواند بخشی از گرمای زمین را در جو به دام اندازد و در نتیجه به گرمایش جهانی کمک کند.
- دانشمندان این اثر را یکی از عوامل فرعی اقلیمی ناشی از صنعت هوانوردی می‌دانند.
با این حال، هیچ مدرک علمی دال بر وجود «پاشش شیمیایی عمدی» از سوی هواپیماهای تجاری یا نظامی یافت نشده است.
کمتریل چیست؟ (Chemtrails)
اصطلاح کمتریل (Chemtrail) کوتاه‌شده‌ی «Chemical Trail» است و به نظریه‌ای اشاره دارد که بر اساس آن برخی از خطوط باقی‌مانده در آسمان، حاصل پاشش عمدی مواد شیمیایی خاصی مانند آلومینیوم، باریم و استرانسیم توسط دولت‌ها یا نهادهای نظامی است. طرفداران این نظریه معتقدند که هدف از این پاشش می‌تواند مهندسی آب‌وهوا، کنترل جمعیت، تغییر ژنتیکی گیاهان یا آزمایش‌های نظامی باشد.
پاسخ علمی به نظریه‌ی کمتریلها
- نبود شواهد تجربی: تا امروز هیچ تحقیق دانشگاهی یا داده‌ی معتبر علمی، وجود پاشش عمدی مواد شیمیایی را تأیید نکرده است. بررسی‌های نمونه‌برداری از هوا و خاک نیز هیچ نشانه‌ای از سطوح غیرطبیعی فلزات سنگین (مانند آلومینیوم یا باریم) نشان نداده‌اند.
- توضیحات جوی: آنچه به‌عنوان الگوهای غیرعادی در آسمان دیده می‌شود، در واقع ناشی از تغییرات طبیعی در رطوبت، دما و جهت باد در لایه‌های بالایی جو است. این تفاوت‌ها می‌توانند باعث شوند برخی کنتریل‌ها سریع ناپدید شوند و برخی دیگر پایدار بمانند و پخش شوند.
- تأثیر نوع موتور و سوخت: موتورهای جت مدرن، احتراق کارآمدتری دارند که منجر به تولید بخار آب بیشتر می‌شود و همین موضوع پایداری طولانی‌تر کنتریل‌ها را توضیح می‌دهد.
چرا برخی ردها بیشتر دوام می‌آورند؟
پایداری کنتریل‌ها عمدتاً به شرایط جوی بستگی دارد. در هوای خشک، بلورهای یخ سریع‌تر تصعید می‌شوند و ردها از بین می‌روند. در مقابل، در شرایط مرطوب، کنتریل‌ها می‌توانند برای ساعت‌ها باقی بمانند و مانند ابرهای سیروس پخش شوند.
عوامل موثر عبارتند از:
ارتفاع و دما: هرچه هوا سردتر و رطوبت بالاتر باشد، ماندگاری بیشتر است.
ترافیک هوایی: پروازهای بیشتر، به‌معنای کنتریل‌های بیشتر و پوشش ابری وسیع‌تر است.
الگوهای باد و رطوبت: تغییر جهت باد می‌تواند ردها را جابه‌جا کرده یا در هم ادغام کند و ظاهری غیرطبیعی به آسمان بدهد.
مطالعات اقلیمی واقعی و نقش کنتریل‌ها
هرچند نظریه‌ی کمتریل از دید علمی رد شده است، اما پژوهشگران به‌طور جدی تأثیر کنتریل‌ها بر تغییرات اقلیمی را بررسی می‌کنند.
کنتریل‌های مداوم می‌توانند:
- تابش مادون قرمز زمین را به دام اندازند و به گرمایش جو کمک کنند.
- با افزایش پوشش ابرها، میزان تابش خورشیدی دریافتی زمین را تغییر دهند.
- در مقیاس منطقه‌ای، الگوهای بارش و دما را به‌صورت جزئی تحت تاثیر قرار دهند.
در مقابل، پروژه‌های علمی نظیر مدیریت تابش خورشیدی (Solar Radiation Management – SRM) تنها مطالعات نظری درباره‌ی تنظیم دمای زمین از طریق بازتاب نور خورشید هستند و هیچ ارتباطی با پاشش شیمیایی ندارند.
مرز میان واقعیت علمی و توهم توطئه
در نهایت، تفاوت میان کنتریل (Contrail) و کمتریل (Chemtrail) زمانی آشکار می‌شود که از دریچه‌ی علم به آن نگاه کنیم.
کنتریل‌ها پدیده‌هایی طبیعی و شناخته‌شده در علم جو هستند که بر اثر فیزیک ساده‌ی تراکم بخار آب در هوای سرد شکل می‌گیرند. در مقابل، نظریه‌ی کمتریل تا امروز هیچ شواهد علمی معتبری برای پشتیبانی از ادعاهایش ارائه نکرده است.
اطلاعات نادرست و گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی «ردهای شیمیایی» اغلب از سوءتفاهم نسبت به علوم جوی یا تفسیر اشتباه از تحقیقات مربوط به مهندسی زمین ناشی می‌شوند.
در حالی که نگرانی درباره‌ی انتشار گازهای گلخانه‌ای و تأثیر صنعت هوانوردی بر اقلیم منطقی و قابل‌درک است، باید این مباحث را با تحقیقات علمی واقعی و سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی پیگیری کرد، نه از طریق نظریه‌های توطئه.
درک دقیق علم پشت این پدیده‌ها، ما را از ترس‌های بی‌پایه رها کرده و به درک مسئولانه‌تری از نقش انسان در تغییرات اقلیمی می‌رساند.
