سکه بهار آزادی
سکّهٔ بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است. از سال ۱۳۵۸ خورشیدی، به مناسبت و یادبود پیروزی انقلاب اسلامی، انواع سکه‌های بهار آزادی در دو طرح متفاوت و در قطع‌های مختلف ضرب شده‌است. عیار طلای این سکه‌ها -اعم از طرح قدیم و جدید- ۹۰۰ در ۱۰۰۰ است. معمولاً در هر سال ضرابخانهٔ بانک مرکزی ایران، سکه‌ها را ضرب کرده و از طریق بانکهای عامل یا صرافی‌های مجاز به بازار عرضه می‌کند. این سکه‌ها به صورت خرد یا عمده و به قیمت روز خرید و فروش می‌شوند. سکهٔ بهار آزادی به عنوان هدیه، مهریهٔ ازدواج، عیدی کارمندان دولت و نیز برای سرمایه‌گذاری و پس‌انداز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخ ضرب سکه در ایران
سکه طلای پنج پهلوی، متعلق به سال ۱۳۰۵ خورشیدی مصادف با ۱۹۲۶ میلادی (دوران رضا شاه پهلوی) نام رضا شاه روی سکه درج شده است. نشان شیر و خورشید نیز در طرف دیگر سکه موجود است.
تاریخ ضرب سکه طلا در ایران به زمان حکومت داریوش اول، پادشاه هخامنشی (در سالهای ۵۲۱ الی ۴۸۶ قبل از میلاد) بر می‌گردد. با ارزش ترین این سکه‌ها که که دریک نام داشته وزنی معادل ۸/۴۱ گرم از جنس طلا داشت. سکه دیگر سیگل با وزن ۵/۶ گرم نقره بود و ارزشی معادل یک گوسفند را داشت و نرخ تبدیل آن برابر با ۲۰ سکه نقره سیگل در برابر یک سکه طلا دریک بود. ضرب این سکه‌های ۸ گرمی طلا در طول تاریخ ایران با نام‌های گوناگون در ادوار مختلف ادامه داشت تا این که در دورهٔ پهلوی به اسم سکه پهلوی و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به نام سکه بهار آزادی تغییر نام یافت
انواع سکه بهار آزادی
از نظر شکل: سکه‌ها در دو نوع «طرح قدیم» (۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰) و «طرح جدید (امامی)» (۱۳۷۰ تاکنون) هستند.
از نظر قطع: سکه‌ها در انواع «ربع»، «نیم»، «یک» یا «تمام»، «دو و نیم»، و «پنج» بهار آزادی موجود هستند
از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ (طرح قدیم)
یک روی این سکه بنام علی بن ابیطالب بود شش بار تکرار «علی» به خط معقلی تزیینی در داخل یک شش ضلعی، و قید عبارت «بانک ملی ایران» در زیر آن) و بر روی دیگر آن تصویر بارگاه رضا به همراه عبارت «نخستین بهار آزادی» و تاریخ ۱۳۵۸ منقوش بود. از آن پس تا سال ۱۳۷۰، انواع سکه‌های بهار آزادی با همین طرح تولید می‌شد
از سال ۱۳۷۰ تاکنون (طرح جدید)
ضرب و توزیع سکه بهار آزادی با طرح جدید، معروف به امامی، از سال ۱۳۷۰ آغاز شده و تا به امروز نیز ادامه دارد.[۱] با توجه به ماده ۵ قانون نحوه حفظ آثار و یاد روح‌الله خمینی[۵] بانک مرکزی ایران موظف شد که تصویر پایه گذار نظام جمهوری اسلامی ایران را بر یک طرف سکه‌های بهار آزادی به گونه‌ای مناسب نقش کند. از اینرو، بنابر پیشنهاد بانک مرکزی و موافقت وزارت اموراقتصادی و دارایی[۶] و به استناد بند ۲ قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا،[۷] هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۳/۱۹ (راجع به تغییر طرح سکه یک بهار آزادی) چنین تصویب کرد:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مجاز است به مناسبت دومین سال مرگ روح الله خمینی سکه یادبود یک بهار آزادی را با مشخصات ذیل و طبق نمونه‌ای که در نهاد ریاست جمهوری نگهداری می‌شود ضرب نماید:
عیار طلا: ۹۰۰ در هزار؛
وزن سکه: ۸٫۱۳۵۹۸ گرم؛
قطر سکه: ۲۲ میلیمتر؛
یک روی سکه مزین به تصویر (قدس سره) و قید سال ضرب (۱۳۷۰) در ذیل تصویر؛
یک روی سکه تصویر آرامگاه رضا پیشوای هشتم شیعیان و درج عبارت «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» در بالای تصویر و عبارت «بهار آزادی» در پایین تصویر.
مصوبه مذکور جهت اجرا به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد.[۸] بدین ترتیب، در دومین سال مرگ روح‌الله خمینی، طرح سکه تمام بهار آزادی تغییر کرد و از آن پس (سال ۱۳۷۰ به بعد) سکه‌ها بر اساس آن مصوبه ضرب می‌شوند. گفتنی است طرح سکه‌های با قطع‌های ربع و نیم، همانند سابق است.
معمولاً در هر سال، انواع مسکوک بهار آزادی بر اساس مجوزی که بانک مرکزی دارد، در ضرابخانه این بانک تولید می‌شود. طبق آمار اعلام‌شده در سال ۱۳۸۶، تاکنون ۴۰ میلیون قطعه سکه بهار آزادی در طول دهه‌های اخیر در کشور ضرب شده‌است.
صدور مسکوک طلا از کشور به هر نحوی ممنوع است، مگر توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
خرید و فروش سکه بهار آزادی
خرید و فروش سکه به صورت عمده و خرد، در ایران انجام می‌شود. با توجه به کاربردهای سکه، مصرف و دادوستد سکه طلای بهار آزادی، از تواتر، تعدد و تکرارپذیری بالایی برخوردار است؛ به نحوی که حتی در مواقع اوج مصرف و دادوستد (اعیاد رسمی و مذهبی) حجم نقدینگی در گردش این کالا، از برخی از کالاهای اساسی نیز بالاتر است. علاوه بر معامله به شیوه سنتی که در بازار رایج است، سرمایه‌گذاران حرفه‌ای با شرکت در «معاملات قرارداد آتی سکه طلا طرح خمینی» در بورس کالای ایران، اقدام به خرید و فروش سکه به صورت فیوچر می‌کنند. این طرح از دی ماه سال ۱۳۸۷ در بورس کالای ایران آغاز شده ، و فقط برای سکه طلای تمام بهار آزادی طرح خمینی اجرا می‌شود. مزیت معاملات آتی سکه طلا، امکان بهره‌مندی از اهرم مالی است؛ زمانی که یک فرد، تعدادی سکه را از صرافی یا بانک خریداری می‌کند، باید کل وجه را پرداخت کند، ولی در معاملات آتی با پرداخت یک دهم وجه می‌تواند صاحب ۱۰ سکه شود. مدت زمان تحویل کالا در این روش، دو ماه‌است، که مشتری می‌تواند در صورت تمایل با پرداخت وجه معامله، سکه‌ها را به صورت فیزیکی دریافت کند، یا قرارداد خود را به فروش بگذارد. شفاف‌سازی قیمت و عرضه سکه‌های استاندارد در بورس کالا، دو ویژگی بسیار مهم این بازار است که سبب می‌شود تمام فعالان از قیمت واقعی آگاهی یافته، و از سوی دیگر سکه‌های غیراستاندارد کم‌کم از بازار خارج شوند.
مشخصات سکه بهار آزادی
مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلا و نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا . شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است، و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص، و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس
