نیجریه؛ میدان تازه رویارویی چین و آمریکا

به گزارش تجارت نیوز، پس از آن‌ که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نیجریه را به دلیل آزار و اذیت ادعایی مسیحیان توسط شورشیان به حمله نظامی تهدید کرد، چین برای مخالفت با رویکرد ترامپ وارد عمل شد – گزاره‌ای که رقابت بین واشنگتن و پکن برای جلب حمایت پرجمعیت‌ترین کشور آفریقا را تشدید کرد.

مائو نینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین، ۴ نوامبر گفت: «چین به عنوان شریک استراتژیک نیجریه، قاطعانه با هر کشوری که از دین و حقوق بشر به عنوان بهانه‌ای برای دخالت در امور داخلی سایر کشورها و تهدید سایر کشورها با تحریم و زور استفاده کند، مخالف است». همزمان یو دونهای، سفیر چین در نیجریه، در توییتی در شبکه ایکس (توییتر سابق) در همان هفته نوشت: «چین مایل است به حمایت از نیجریه در مبارزه با تروریسم و ​​حفظ ثبات داخلی ادامه دهد».

پشت پرده رقابت قدرت‌ها در نیجریه

واشنگتن و پکن از زمان بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه، دچار اختلاف شده‌اند. با وجود دیدار اخیر شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، و ترامپ، تنش‌ها همچنان ادامه دارد – و نیجریه‌ای‌ها می‌ترسند که آ‌ن‌ها فقط یک مهره در صفحه شطرنج باشند. جیمز بارنت، پژوهشگر غیرمقیم فعال در موسسه‌هادسون مستقر در واشنگتن که درگیری‌های نیجریه را مطالعه می‌کند، در این باره به فارین پالسی گفت: «چین در مناقشه جاری فرصتی می‌بیند تا حسن نیت خود مبنی بر عدم دخالت ادعایی را به رخ بکشد و ایالات متحده را به عنوان قلدری که می‌خواهد در امور داخلی کشورها دخالت کند، معرفی کند، در حالی که پکن ادعا می‌کند که در مقابل، به حاکمیت آفریقا احترام می‌گذارد و قصد تجارت دارد».

بارنت خاطرنشان کرد که نه تنها ابوجا، بلکه بسیاری از دولت‌های آفریقایی دیگر نیز پکن را گزینه بهتری می‌دانند. از دیدگاه آن‌ها، «موضع چین در مورد نیجریه در حال حاضر اولویت دارد، زیرا با ترجیحات ابوجا و وضع موجود بسیار سازگارتر است».

از برخی جهات، این پویایی به قبل از ترامپ بازمی گردد؛ واشنگتن همیشه بیشتر از پکن مایل به افشای نقض حقوق بشر بوده است. اما ترامپ فراتر از مواضع سنتی ایالات متحده پیش می‌رود و همانطور که بارنت گفت: «در موضع بحث‌برانگیزش درباره نیجریه و تهدید نظامی رویکردی استثنایی اتخاذ کرده است».

بارنت گفت: اگرچه اعزام نیرو به نیجریه بعید است، اما حتی حملات پهپادی یا عملیات نیروهای ویژه آمریکایی نیز «سناریوهای بدون ریسک» نیستند.

امکا اومجی، پژوهشگر ارشد دانشگاه ژوهانسبورگ، نیز مدعی شد که منافع ایالات متحده و چین در نیجریه عمیق است و هیچ یک از قدرت‌های خارجی به مانند این دو دارای چنین مزایایی در این بازیگر نیستند.

اومجی در ادامه خاطر نشان کرد: «این فقط یک رقابت ژئوپلیتیکی برای روح آفریقا است. چین برای تامین منافع اقتصادی خود می‌جنگد و شاید به همین دلیل است که این موضع را اتخاذ کرده است. وقتی کمک‌ها و مساعدت‌ها برای توسعه‌ را مقایسه می‌کنید، خواهید دید که چین بیشتر از آنچه ایالات متحده می‌دهد، از نیجریه به دست می‌آورد».

میدان تازه رویارویی

طبق داده‌های دفتر ملی آمار نیجریه، چین بزرگترین شریک تجاری نیجریه است. حجم تجارت بین دو کشور ۲۱.۹ میلیارد دلار برآورد شد که حدود ۸ درصد از کل تجارت چین با آفریقا را تشکیل می‌دهد. چین با این کشور قراردادهای اکتشاف و استخراج طلا، مس و لیتیوم دارد و همچنین نقش گسترده‌ای در تجارت الوار ایفا می‌کند. مفسران نیجریه‌ای به تمایل پکن جهت دسترسی به منابع آن‌ها اشاره کرده و نگرانند که ایالات متحده سهم بیشتری از این ماجرا بخواهد.

بارنت گفت: «بسیاری از نیجریه‌ای‌ها گمان می‌کنند که ناامنی ناشی از منافع خارجی است که به دنبال منابع نیجریه هستند، متغیری که تا حدودی میراث نقش بحث‌برانگیز شرکت‌های نفتی بین‌المللی در درگیری دلتای نیجر است که به چند دهه پیش برمی‌گردد. ناامیدی فزاینده‌ای در میان نیجریه‌ای‌ها از معدنچیان چینی وجود دارد که در محیطی با مقررات ضعیف فعالیت می‌کنند و به عنوان استثمارگران نیروی کار محلی و تبانی‌کنندگان با سیاستمداران فاسد و گروه‌های مسلح دیده می‌شوند و در نتیجه ناامنی را تشدید می‌کنند».

اما انتقاد ترامپ از دولت موجب موافقت برخی از نیجریه‌ای‌ها شد. این کشور با حملات فزاینده‌ای از سوی گروه‌های شبه‌نظامی متعدد از تروریست‌های بوکوحرام گرفته تا باندهای جنایتکار که در محل به عنوان «راهزنان» شناخته می‌شوند و همچنین دامداران مسلح فولانی روبرو است. حال در کشوری که به طور گسترده بین جنوب عمدتا مسیحی و شمال عمدتا مسلمان تقسیم شده، مسیحیان اغلب هدف قرار گرفته‌اند، به طوری که براساس یک گزارش، کشته شدن 3100 مسیحی و ربوده شدن 2830 نفر تنها در سال 2025 ثبت شده است، این در حالی است که رادیکال‌ها به مسلمانان نیز حمله کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها را کشته یا ربوده‌اند.

امانوئل اوجیفو، کشیش کاتولیک نیجریه‌ای که در مقطع دکترای الهیات سیاسی در دانشگاه نوتردام در ایندیانا تحصیل می‌کند، در این باره به فارین پالسی گفت: مسیحیان و مسلمانان قربانی خشونت‌های تصادفی نیستند، بلکه قربانی حملات سیستماتیک رادیکال‌ها هستند. اوجیفو محقق شورای آتلانتیک در زمینه دین و دموکراسی نیز مدعی است: «کشورهای کمی در جهان وجود دارند که مردمانش به مانند مردمان نیجریه کشته شوند.»

حال در چنین شرایطی و در بحبوحه تنش‌های جاری ایالات متحده و چین، اومجی، محقق دانشگاه ژوهانسبورگ، تاکید دارد که نیجریه باید از منافع خود مراقبت کند. او گفت: «تا زمانی که این کار را نکنیم، همچنان مهره‌ای در صفحه شطرنج قدرت‌های جهانی خواهیم بود. اگر خانه خود را ضدعفونی نکنید، غریبه‌ها می‌آیند و از کشورتان به نفع خود مراقبت می‌کنند.»