چالش‌های صنعت خودرو؛ عقب‌ماندگی تولید در سایه حمایت از مونتاژکاران

به گزارش تجارت نیوز، مرکز پژوهش های مجلس چندی پیش در گزارشی با عنوان پایش دوره ای شاخص های ترسیم کننده وضعیت صنعت خودرو را ارائه کرد که بر اساس آن برای تولید هر خودرو در داخل کشور به طور میانگین ۲ هزار دلار ارز مصرف می شود.

در این گزارش تاکید شده بود که نبود یک نظام انگیزشی کارآمد و منسجم به ویژه در ارتباط با ساختار تعرفه ای باعث شده صنعت خودروسازی ایران به سمت مونتاژ کاری پیش برود.

تولید خودرو در کشور به خاطر عدم تناسب بین هزینه تمام شده با قیمت گذاری دستوری، افزایش هزینه‌های اولیه تولید و کسب سود کمتر منجر شده است تا گرایش شرکت‌های خودرویی بیشتر به سمت خودروهای مونتاژی باشد از سوی دیگر گزارش بانک مرکزی مهر تاییدی بر این مساله است.

مونتاژکاری برای شرکت های خودرویی، راهی کوتاه‌مدت و کم‌هزینه برای ادامه فعالیت است، شرکت‌ها با مونتاژ می‌توانند سریع‌تر محصول به بازار دهند، بدون اینکه ریسک های تولید را بپذیرند. چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها و نبود زیرساخت‌های فناوری، عدم حمایت از خودروسازان، شرکت های خودرویی را از مسیر تولید و توسعه به سمت یک کارخانه‌ی مونتاژ بزرگ سوق داده است.

طبق آخرین گزارش از بانک مرکزی نشان می دهد که صنایع حمل و نقل و خودرو از ابتدای سال جاری تا ۱۷ آبان ۵ میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران گرفتند که این میزان ۲۱ درصد کل ارز تخصیصی به صنایع است. کل ارز تخصیصی به صنایع طی این مدت بیش از ۲۵ میلیارد و ۵۰۳ میلیون دلار بوده است.

بررسی دقیق تر از ارز تخصیصی بیانگر آن است که در حال حاضر بیش از نیمی از منابع ارزی صنعت خودرو ایران به شرکت‌هایی اختصاص می‌یابد که فعالیت اصلی‌شان مونتاژ خودروهای خارجی است، نه تولید واقعی، از این رو سهم مونتاژکاران از منابع ارزی نزدکی به دو برابر شده است.

کارشناسان نیز معتقد هستند که چالش های صنعت خودرو سازی از جمله قیمت گذاری دستوری با دخالت نهادهای مختلفی از جمله سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و شورای رقابت، ناترازی انرژی، زیان انباشته، افزایش هزینه نهاده های تولید، محدودیت در تخصیص ارز و سایر موارد منجر به کاهش آمارهای تولید و گرایش به سمت مونتاژکاری شده است.

روند کاهشی تولید در ۲ خودروساز بزرگ

بررسی وضعیت تولید سه خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست امسال در سامانه کدال نیز نشان می دهد که امسال در مقایسه با مدت مشابه پارسال تولید با کاهش ۱۲ درصدی روبرو بوده است، یعنی سه خودروساز ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در مجموع ۴۰۴ هزار و ۴۶۱ دستگاه خودرو تولید کردند که امسال معادل ۵۶ هزار و ۱۲۲ دستگاه خودرو کمتر تولید کردند. هر چند شرکت ایرانخودرو روند مثبت تولید را طی می کند.

درباره علل گرایش خودروسازان به سمت مونتاژکاری امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو به خبرنگار اقتصادی ایرنا می گوید: سیاست گذاری و قوانین طبیعی مجلس و دولت به صورتی است که تولید کننده را به سمت مونتاژکاری سوق می دهد؛ اکنون در کنار مونتاژکاران، ۲ شرکت بزرگ خودروساز سایپا و ایرانخودرو هم به سمت مونتاژکاری رفته اند و آن بخشی که داخلی سازی باقی مانده، زیانده است.

کارشناس صنعت خودرو اضافه می کند: ۳۰۰همت زیان انباشته در ۲ شرکت بزرگ خودروساز به خاطر قیمت گذاری دستوری مسیر تولید را کند کرده است.

وی با بیان اینکه خودروسازان مونتاژی سود می کنند می گوید: از روی خروجی های سیاست گذاری در چهار سال گذشته می توان فهمید که سیاست گذاری به سمت مونتاژکاری است آیا تولید داخل باید این گونه سرکوب می شد تا در مقابل آن مونتاژکاران و واردکنندگان سود کنند.

طرح ساماندهی بازار خودرو به نفع منتاژکار یا خودروساز

کاکایی به قوانین در مجلس برای حمایت از مونتاژ و واردات اشاره کرده و می گوید: بررسی کنید در دو دوره گذشته نماینده مردم در مجلس چند بار در رفع موانع تولید خودرو صحبت کردند اما بیشتر رفع موانع در حوزه واردات بوده است!

این کارشناس عنوان می کند: در پنج سال گذشته «طرح ساماندهی بازار خودرو» وارد مجلس شد که پس از مدتی اسم آن را تغییر دادند ولی داخل این طرح به طور دقیق تولید را از وارات جدا کرده و موانع تولید را از متن برداشته اند و تسهیل واردات اتفاق افتاده است.

وی ابراز می کند: هر چند روز یک بار توسط مجلس و بخش های دیگر موانع جدید جلوی تولید می گذارند و به مشکلات صنعت دامن می زنند، باید تفکر کلان به تولید مونتاژ محور و واردات محور در کشورمان اصلاح شود و این مانع تراشی ها از بین برود وگرنه هر روز تولید یک قدم به سمت مونتاژکاری حرکت می کند.

کارشناس صنعت خودرو با تاکید بر اینکه نیاز به جراحی در سیاست گذاری و قانون گذاری نیاز داریم می گوید: قانون ساماندهی صنعت خودرو هم اشتباه است تبعیض آشکار بین تولید و واردات دارد حتی نگاهی به عملکرد شورای رقابت و سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نیز نشان می دهد که نحوه قیمت گذاری بر روی خودروی داخلی با مونتاژی و وارداتی فرق می کند و تولید داخل سرکوب می شود.

کاکایی می گوید: نتیجه ریل گذاری به سمت مونتاژکاری باعث شده است که حداکثر داخلی سازی در کشورمان به ۲۰ درصد برسد و رفتار بخش خصوصی بر اساس معیارها و ریل گذاری های دولت باشد.

منبع: ایرنا