عقب ماندگی اقتصادی آذربایجان شرقی از استان های هم تراز / وضعیت استان در ۶ شاخص مهم

به گزارش تجارت نیوز،

آذربایجان شرقی استانی است با ۴۵ هزار و ۴۹۰ کیلومتر مربع مساحت که بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، چهار میلیون و ۹۲ هزار نفر جمعیت دارد. حیدر فتح‌زاده، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی، اردیبهشت امسال در جلسه‌ای اعلام کرد سهم ارزش افزوده این استان از کل کشور 3.6 درصد است. همچنین به گفته او، ۳۷ درصد ارزش افزوده آذربایجان شرقی به بخش صنعت و معدن، هفت درصد به بخش کشاورزی و مابقی به بخش خدمات اختصاص دارد. 

نقش پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد استان

مسئولان دولتی و فعالان اقتصادی آذربایجان شرقی، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این استان را نقش تعیین‌کننده بخش خصوصی در اقتصاد آن می‌دانند.

البته آمارها در این زمینه متفاوت است. به گونه‌ای که فتح‌زاده در همان جلسه، سهم این بخش در اقتصاد استان را 86 درصد، سهم بخش عمومی و دولتی را هفت درصد و باقی‌مانده را سهم دیگر بخش‌ها دانسته بود. اما محمد کلامی معاون استانداری آذربایجان شرقی سال گذشته گفته بود 96 درصد از اقتصاد کل استان در اختیار بخش خصوصی است. او همچنین اعلام کرده بود در 9ماهه نخست سال گذشته، ۹۱ درصد از سهم رشد اقتصادی آذربایجان شرقی به این بخش تعلق داشت. 

عقب‌ماندگی از استان‌های هم‌تراز

در عین حال، علیرضا نوین رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی اخیراً اذعان کرده این استان در برخی شاخص‌ها از هم‌ترازان خود عقب مانده و در بحث توسعه نیز از جمله استان‌های میانی کشور است. چنان‌که سایت بازار گزارش داده، او بر نقش پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد آذربایجان شرقی تاکید کرده اما ناترازی برق، گاز و آب و موانع دریافت تسهیلات بانکی را از جمله موانع فعالیت این بخش برشمرده است. 

همچنین سال گذشته در جریان مناظراتی که پیش از برگزاری انتخابات دوازدهمین دوره مجلس میان نامزدها برگزار شد، خبرگزاری ایرنا به نقل از آنها نوشت آذربایجان شرقی در زمینه اقتصادی عقب مانده و نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر است.

مثالی از عقب‌ماندگی؛ بخش معدن

به گزارش تجارت‌نیوز، شاید یکی از مواردی که می‌تواند این عقب‌ماندگی را در عین ظرفیت بالا نشان دهد، بخش معدن باشد. آذربایجان شرقی از جمله استان‌های مهم در این حوزه محسوب می‌شود که ۵۲ ماده معدنی مختلف را با مجموع ذخایر هشت میلیارد تن در خود جای داده است.  

در عین حال، به‌تازگی عبدالحمید سرتیپی سرپرست اداره کل صنعت، معدن و تجارت این استان در گفت‌وگویی با مهر، به غفلت از بخش معدن اذعان کرده و سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه را ضروری دانسته است. 

هرچند فتح‌زاده، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی، با استناد به گزارش‌های مرکز آمار مدعی رشد 200 درصدی سرمایه‌گذاری در بخش معدن شده است، اما برخی معتقدند این بخش با توجه به ظرفیتش هوز نقش چندانی در اقتصاد استان ندارد. 

وضعیت آذربایجان شرقی در شاخص‌های اقتصادی

تجارت‌نیوز در ادامه شرایط این استان در ۶ شاخص اقتصادی مهم را بررسی کرده است که عبارت‌اند از: نرخ تورم، نرخ بیکاری، مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، ضریب جینی و نرخ فلاکت.

نرخ تورم سالانه؛ بالاتر از متوسط کشوری

طبق آخرین گزارش مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه آذربایجان شرقی در تیر امسال کمتر و تورم سالانه این استان بالاتر از از نرخ کل کشور است. همین شرایط در ماه گذشته نیز حاکم بود. 

روند رو به رشد نرخ بیکاری

مرکز آمار نرخ بیکاری آذربایجان شرقی را کمتر از متوسط کشوری اعلام کرده، اما نکته درخور توجه اینکه نرخ بیکاری در کل کشور کاهشی و در این استان افزایشی ثبت شده است. 

کاهش نرخ مشارکت اقتصادی

در مقابل، نرخ مشارکت اقتصادی کل کشور در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته ثابت بوده اما در مورد آذربایجان شرقی اندکی کاهش یافته است.

کاهش نسبت اشتغال در آذربایجان شرقی

نسبت اشتغال شاخص دیگری است که موضوع مهمی را آشکار می‌کند؛ چند درصد از جمعیت حاضر در محدوده سن کار، شاغل هستند. این محدوده در ایران 15 سال و بیشتر تعیین شده است. نسبت اشتغال، بر اساس آخرین آمارها در کشور افزایشی و در آذربایجان شرقی کاهشی بوده است. 

به عبارت دیگر، در کل کشور در بهار سال جاری، تنها 38 درصد جمعیتی که در محدوده سن کار قرار دارند، در عمل شاغل و مابقی بیکار بوده‌اند؛ در حالی که این آمار در بهار سال گذشته، اندکی کمتر و 37.8 درصد اعلام شده بود.

این ارقام در آذربایجان شرقی به‌ترتیب 40.4 و 39.6 درصد بوده است. به این معنا که در بهار امسال، 39.6 درصد جمعیت 15ساله و بیشتر این استان، شاغل بوده‌اند که هشت‌دهم درصد، کمتر از بهار سال گذشته است. 

ضریب جینی؛ پایین‌تر از متوسط کشوری

یکی دیگر از شاخص‌های مهم اقتصادی ضریب جینی است که میزان نابرابری در توزیع درآمد و ثروت را در جامعه نشان می‌دهد. عدد ضریب جینی بین صفر تا 1 قرار دارد و هر چقدر در جامعه‌ای بالاتر باشد، به این معناست که نابرابری بیشتری در توزیع درآمد و ثروت برقرار است. 

جدول زیر شرایط ضریب جینی در کل کشور و آذربایجان شرقی را نشان می‌دهد. 

شاخص فلاکت؛ بالاتر از میانگین کشوری

شاخص فلاکت از مجموع نرخ تورم و بیکاری به دست می‌آید و یکی از شاخص‌های مهم اقتصادی محسوب می‌شود. 

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار، شاخص فلاکت در کل کشور در سال گذشته 48.8 واحد بوده؛ در حالی که این عدد برای آذربایجان شرقی حدود 50 واحد اعلام شده است. 

چالش‌ها و اولویت‌های اقتصادی آذربایجان شرقی

گذشته از وضعیت استان در شاخص‌های مهم، مسئولان دولتی و فعالان اقتصادی آذربایجان شرقی معتقدند یکی از اولویت‌های این استان، تسهیل سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه است. آنها رفع چالش‌های گمرکی و ناترازی‌های بانکی و مالی، تکمیل زنجیره ارزش و جبران عقب‌ماندگی‌های زیرساختی به‌ویژه در زمینه آب، برق و گاز و همچنین راه‌ها و زیرساخت‌های ترانزیتی را از دیگر اولویت‌های استان برمی‌شمارند.

آذربایجان شرقی همچنین با چالش‌هایی چون مسائل محیط زیستی، پایین بودن سهم فناوری در تولید، فرسودگی زیرساخت‌های بخش صنعت، آمار قابل توجه واحدهای صنعتی راکد یا نیمه‌راکد و ورشکستگی شرکت‌های خصوصی‌شده که به‌درستی واگذاری نشده‌اند مواجه است.   

فتح‌زاده، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آذربایجان شرقی، در اردیبهشت امسال اولویت اقتصادی استان را جذب سرمایه‌گذاری برای تحقق برنامه رشد اقتصادی اعلام کرد و گفت در این راستا، برای جذب 144 هزار میلیارد تومان سرمایه در سال هدف‌گذاری شده است. در عین حال، یونس ژائله رئیس اتاق تبریز، بر نیاز پنج میلیارد دلاری برای تحقق رشد هشت درصدی در آذربایجان‌ شرقی تاکید کرده بود (دنیای اقتصاد). 

مقامات استانی یکی دیگر از برنامه‌های اقتصادی خود را افزایش سهم ارزش افزوده صنعت و خدمات به 9.5 و 47 درصد اعلام کرده‌اند؛ اکنون سهم ارزش افزوده بخش صنعت این استان در ارزش افزوده بخش صنعت کشور به حدود هفت درصد رسیده است.  

باید دید با توجه به پایان زودهنگام دولت سیزدهم و آغاز به کار دولت جدید، آیا در اولویت‌ها و برنامه‌های اقتصادی استان آذربایجان شرقی تغییری رخ می‌دهد یا خیر و اساساً این برنامه‌ها با توجه به شرایط موجود، تا چه حد تحقق‌پذیرند.