شهرزاد زمانی 
«تجارت‌نیوز» گزارش می‌دهد:
اسرائیل و ترکیه در حال شکل دادن سوریه جدید هستند؟
فرایند انتقال قدرت در سوریه فرصتی برای همسایگان آن، ترکیه و اسرائیل، فراهم می‌کند تا مرزهایشان را تغییر دهند. هدف آنها چه می‌تواند باشد؟
با سقوط بشار اسد، تنها رهبری این کشور نیست که دستخوش تغییر شده است. مرزهای این کشور نیز در حال تغییر و محو شدن هستند؛ از اسرائیل در جنوب غربی تا ترکیه در شمال این کشور.
پیشروی اسرائیل پس از سقوط اسد
ارتش اسرائیل بلافاصله پس از سرنگونی اسد به دست شورشیان اسلام‌گرای تحت رهبری گروه‌های مخالف، دو هفته پیش، اقدام به پیشروی در سوریه کرد. نیروهای اسرائیلی به سمت شرق و به منطقه حائلی که ۵۰ سال پیش بر اساس آتش‌بسی میان دو کشور ایجاد شده بود حرکت کردند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، پس از بیش از یک سال جنگ با گروه‌های حماس و حزب‌الله، درباره تهدیدات جدید هشدار داده است.
دفتر نتانیاهو در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اسرائیل اجازه نخواهد داد گروه‌های جهادی این خلأ را پر و جوامع اسرائیلی را تهدید کنند.» در این بیانیه همچنین آمده است، این استقرار نیروها موقتی است تا زمانی که دولت جدید سوریه که اکنون تحت رهبری هیات تحریر الشام (HTS)، یکی از شاخه‌های سابق القاعده است، به توافق ۱۹۷۴ پایبند شود.
اقدامات ترکیه برای نفوذ در شمال سوریه
ترکیه نیز با سرعت مشابهی در تلاش برای اعمال نفوذ خود بر بخش‌های گسترده‌تری از سوریه است. رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، دونالد ترامپ، ترکیه را یکی از بازیگران کلیدی در شکل‌دهی به چشم‌انداز سیاسی پس از اسد معرفی کرده است.
یکی از اولویت‌های اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، عقب راندن گروه‌های کردی در شمال سوریه است که با حزب کارگران کردستان (PKK) مرتبط هستند؛ گروهی که مدت‌ها برای خودمختاری کردها در داخل ترکیه جنگیده است.
ارتش ملی سوریه (SNA)، گروهی که از سوی آنکارا حمایت مالی می‌شود و به آن مشاوره می‌دهد، از اواخر نوامبر تاکنون دو شهر در شمال غربی را از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که در مبارزه آمریکا با داعش متحد کردها بودند مصادره و آنها را تصرف کرده است. مقامات ترکیه اعلام کردند ارتش ملی سوریه احتمالاً تلاش خواهد کرد قلمرو بیشتری را تصرف کند.
اردوغان هدف نهایی خود را ایجاد یک منطقه حائل در طول مرز ۹۰۰ کیلومتری سوریه و ترکیه اعلام کرده است، اگرچه دستیابی به این هدف در تمامیت آن دشوار به نظر می‌رسد. ترکیه ادعا می‌کند تحریرالشام از حذف نیروهای کردی حمایت می‌کند، هرچند تحریر الشام تاکنون به‌طور علنی دراین‌باره اظهارنظر نکرده است.
پیشروی اسرائیل در بلندی‌های جولان
پیشروی اسرائیل کنترل این کشور بر بلندی‌های جولان (Golan Heights) را گسترش داده است؛ منطقه‌ای استراتژیک که از زمان جنگ ۱۹۶۷ محل مناقشات جهانی بوده است.
پیش از سقوط اسد، اسرائیل حدود دوسوم از این منطقه را کنترل می‌کرد که به ارتش این کشور امکان نظارت بر تحرکات نظامی سوریه در فاصله ۶۰ کیلومتری دمشق را می‌داد. از نظر اقتصادی، بلندی‌های جولان همچنین دارای زمین‌های حاصلخیز و منابع آبی مهمی است که اسرائیلی‌ها از آن برای کشت انگور و سیب استفاده می‌کنند.
ترامپ در سال ۲۰۱۹ حاکمیت اسرائیل بر جولان را به رسمیت شناخت، در حالی که سازمان ملل همچنان این منطقه را به طور قانونی بخشی از سوریه می‌داند.
واکنش‌ها به پیشروی اسرائیل
دولان ابوصلاح (Dolan Abu Salah)، رئیس شورای محلی مجدل شمس (Majdal Shams)، روستایی در بخش تحت کنترل اسرائیل از جولان که محل زندگی حدود ۱۲ هزار نفر از دروزی‌ها (Druze) است، می‌گوید جامعه محلی به طور کلی از پیشروی ارتش اسرائیل استقبال کرده و آن را اقدامی ضروری برای امنیت می‌داند.
ابوصلاح توضیح می‌دهد: «سقوط اسد برای مردم اینجا و برای ساکنان دروزی جولان، منبع خوشحالی بزرگی بود.» او همچنین تاکید کرد ایجاد منطقه امنیتی برای جوامع جولان بسیار مهم است.
در مورد دائمی شدن کنترل اسرائیل بر مناطق جدید، ابوصلاح اظهار می‌کند این موضوع به رهبری جدید سوریه و «پتانسیل صلح» بستگی دارد. او می‌افزاید: «اگر ببینیم رژیم جدید یک گروه تروریستی دیگر است که دستور کار را تعیین می‌کند، منطقه امنیتی باید دائمی شود.»
دیدار وزیر خارجه ترکیه با رهبر تحریر الشام
هاکان فیدان (Hakan Fidan)، وزیر خارجه ترکیه، روز یکشنبه به دمشق سفر کرد و با احمد الشرع (Ahmed Al-Sharaa)، رهبر تحریر الشام، دیدار کرد. رسانه دولتی ترکیه، آنادولو (Anadolu)، تصاویری از این دو نفر در حال در آغوش گرفتن یکدیگر منتشر کرد.
فیدان روز چهارشنبه اعلام کرد: «آخرین چیزی که می‌خواهیم این است که به عنوان قدرت منطقه‌ای با کنترل نهایی بر سوریه دیده شویم.» با این حال، ترکیه در حال برقراری تماس‌های دیپلماتیک و دستاوردهای نظامی در شمال سوریه است. او ادامه داد: «ما دولت جدید سوریه را به عنوان یک شریک مشروع برای ترکیه و طرف‌های بین‌المللی به رسمیت می‌شناسیم. فکر می‌کنم تحریر الشام گام‌های بزرگی برای جدا کردن خود از القاعده، داعش و سایر عناصر رادیکال برداشته است.»
انگیزه‌های اقتصادی و سیاسی ترکیه برای نفوذ در سوریه
ترکیه انگیزه‌های قوی برای تضمین نفوذ خود در نحوه اداره سوریه در آینده دارد. این کشور میزبان بیش از سه میلیون پناهنده سوری است؛ میراثی از جنگی که بیش از ۱۳ سال به طول انجامیده است. ساماندهی این پناهندگان به مدیریت قوی نیروی انسانی نیاز دارد که می‌تواند در اراضی خود سوریه و با کمک هم‌وطنان همین مردمان تحقق یابد. همچنین شرکت‌های ترکیه‌ای می‌توانند از بازسازی پس از جنگ سود چشمگیری ببرند.
تحلیلگران گروه اوراسیا (Eurasia Group)، از جمله امره پکر (Emre Peker)، نوشته‌اند: «آنکارا درصدد شکل دادن به چشم‌انداز سیاسی و اقتصادی سوریه برای گسترش منافع ترکیه است. یک نتیجه خوب در سوریه می‌تواند به اردوغان کمک کند تا خود را به عنوان یک رهبر جهانی تاثیرگذار مطرح کند و محبوبیت تاریخی‌اش را افزایش دهد.»
نظرات